হস্তক্ষেপত বিমানত মোৰ আসনখন নিৰ্ধাৰিত হৈছিল তিনিগৰাকী চৰ্দাৰণীৰ আগৰ শাৰীত। ইংলেণ্ড আৰু কানাডাত বহু শিখ পঞ্জাবীৰ বাস। জীৱিকাৰ সন্ধানত তেওঁলোক সেইবোৰ দেশলৈ প্ৰব্ৰজন কৰে। সাধাৰণ কামৰ বাবে যোৱাসকলৰ অধিকাংশই পঢ়া-শুনাৰ সৈতে সম্পৰ্কহীন। মোৰ পিছফালৰ শাৰীত বহা তিনিগৰাকীক সেই শ্ৰেণীভুক্ত যেন লাগিল। বিমানখন ৰানৱেত থাকোতেই তেওঁলোকৰ পেটৰ আহাৰ ওলাই আহি মজিয়াখন ভৰাই পেলালে। সেই দুৰ্গন্ধ থপথপীয়া পদাৰ্থ বাগৰি আহি মোৰ জোতা-কাপোৰ স্পৰ্শ কৰে বুলি আতংকত জোতাৰে সৈতে ভৰি দুখন ওপৰলৈ তুলিলো। ওৰে ৰাতি প্ৰায় ন ঘণ্টামান সময় কটালো একেটা অৱস্থাত।
এটা কথা মন কৰিছো ভ্ৰমণ কালত মোৰ কাষৰ আসনখনত সহযাত্ৰী হিচাপে একাধিকবাৰ পাইছো চৰ্দাৰ বা চৰ্দাৰণীক। এওঁলোকক দেখিলেই মোৰ বুকুত ছুনামীৰ আৱিৰ্ভাৱ ঘটে। ইয়ো সেই শনিৰে কাৰচাজি যেন পাওঁ। ১৯৯৬ চনত আমাৰ দ্বিতীয়টো নাতিৰ আগমন উপলক্ষে কলকাতাৰ পৰা দিল্লী হৈ একেখন বিমানতে গৈছিলো। মোৰ কাষৰ আসনখনত কোনো যাত্ৰী নথকা বাবে ভাবিছিলো দুয়োটা আসনৰ মাজৰ হাত মাৰিডাল তুলি দি আহল-বহলকৈ বহিম। কিন্তু মোৰ পোৰা কপাল! দিল্লীত সেইখনত আহি বহিল চুটেড্-বুটেড্ এজন চৰ্দাৰজী। কিছুমান সহযাত্ৰীয়ে উপযাচি কথা পাতিবলৈ ভাল পায়। সেই আশংকাত কিতাপ এখন মেলি লৈছিলো। বিমান উৰণৰ সময় উপস্থিত। চকুৰ আগত জিলিকি উঠিল নিৰ্দেশাৱলী – Fasten Your belt, Keep your seat in upright position ইত্যাদি। চৰ্দাৰজীৰ কোনো কাণসাৰ নাই, যেন এগৰাকী ধ্যানমগ্ন যোগী। এনেতে ৰূপৱতী বিমান সেৱিকা মেম এজনী আহি চৰ্দাৰ্জীক বেল্টডাল বন্ধাৰ কথা ক'লে। তেওঁ তেতিয়াও নিৰ্বিকাৰ। মই ভাবিলো হয় মানুহজনৰ মগজুৰ নাট্-বল্টুবোৰ ঢিলা নহ'লে তেওঁ বুদ্ধিজীৱী। পিছে মোৰ ধাৰণা ভুল বুলি বুজিলো যেতিয়া তেওঁ মূৰ-হাত জোকাৰি ক'লে— No English, No English। ইংৰাজীত মই পণ্ডিত নহওঁ যদিও গন্তব্য স্থান পোৱালৈকে ময়ে আছিলো তেওঁৰ ইনটাৰপ্ৰিটাৰ। হিন্দীতো মই তথৈবচ। সেই জ্ঞানেৰেই কথা-পাতি জানিব পাৰিছিলো চৰ্দাৰজী পঞ্জাৱৰ এক অখ্যাত গাঁৱৰ কৃষক। পুতেক নিউয়ৰ্কত টেক্সিচালক। আমেৰিকাৰ নাগৰিকত্ব পোৱাৰ পাছত মাক-দেউতাকক তালৈ লৈ গৈ আছে। মাক ইতিমধ্যে গ'ল। তেওঁ বিমানত প্ৰথম উঠা বুলি শুনি মোৰ ভয় লাগিল বমি কৰে বুলি। বমি কৰিবলৈ বেগ ক’ত আছে দেখুৱাই দিছিলো। পিছে চৰ্দাৰণীসকলৰ দৰে এওঁ আলসুৱা নহয়।
বাকীছোৱা জীৱন /১৪৭
