مێژووی جامی جیھانیی فیفا: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
گەڕان بە مێژوودا
[وەشانی تاوتوێ نەکراو][وەشانی تاوتوێ نەکراو]
→ گۆڕانکاریی کۆنترگۆڕانکاریی نوێتر ←
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دیداریویکیدەق
زیادکردنی بەستەر بۆ جامی پاڵەوانییەتی جامی جیھانیی فیفا
+چاکسازیی نووسە عەرەبییەکان (بێ ئەوەی سەرچاوە عەرەبییەکان تێک بچێت) +بەسەرداچوونەوە (دەستی)
تاگ: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد
ھێڵی ١: ھێڵی ١:

{{پاڵاوتنی وتاری ھەڵبژێردراو|١١ی ئەیلوولی ٢٠٢١}}
{{پاڵاوتنی وتاری ھەڵبژێردراو|١١ی ئەیلوولی ٢٠٢١}}
{{Infobox tournament
{{Infobox tournament
ھێڵی ١٣: ھێڵی ١٢:
| administrator = [[فیفا]]
| administrator = [[فیفا]]
| number = ٢١
| number = ٢١
| format = چوار ساڵ جارێک
| format = چوار ساڵ جارێک
| host =
| host =
| venues =
| venues =
| participants =* ٢٠٤ لە پاڵاوتن
| participants =* ٢٠٤ لە پاڵاوتن
*٣٢ لە پاڵەنییەتییەکە <!-- or | teams = -->
* ٣٢ لە پاڵەنییەتییەکە <!-- or | teams = -->
| website=[https://www.fifa.com/tournaments/mens/worldcup/qatar2022 ماڵپەڕی فەرمی ]
| website=[https://www.fifa.com/tournaments/mens/worldcup/qatar2022 ماڵپەڕی فەرمی]
| champion ={{fb|France}}(٢جار) <!-- or | champion = -->
| champion ={{fb|France}}(٢جار) <!-- or | champion = -->
| runners-up1 ={{fb|Brazil}} (٥ جار)<!-- or | runner-up1 = -->
| runners-up1 ={{fb|Brazil}} (٥ جار)<!-- or | runner-up1 = -->
|| runners-up2 =
|| runners-up2 =
ھێڵی ٢٦: ھێڵی ٢٥:
| matches =
| matches =
| points =
| points =
| tries =
| tries =
| goals =
| goals =
| attendance =
| attendance =
| noaverage = <!-- Set to 1 to exclude average attendance per match -->
| noaverage = <!-- Set to 1 to exclude average attendance per match -->
| mvp =
| mvp =
| top_scorer =
| top_scorer =
| top_try_scorer =
| top_try_scorer =
| stat1_label =
| stat1_label =
| stat1 =
| stat1 =
ھێڵی ٣٩: ھێڵی ٣٨:
| stat3_label =
| stat3_label =
| stat3 =
| stat3 =
| previous =
| previous =
| next =
| next =
}}
}}
[[جامی جیھانیی فیفا]] گرنگترین ڕووداوی وەرزشییە کە لەلایەن [[فیفا|یەکێتیی تۆپی پێی جیهانەوە]] سەرپەرشتی دەکرێت. لە ساڵی [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٠|١٩٣٠]]یەوە ھەر چوار ساڵێک بەڕێوەدەچێت. جگە لە ساڵاکانی [[١٩٤٢]] و [[١٩٤٦]] ھەڵوەشایەوە بەھۆی ڕووداوەکانی [[جەنگی جیھانیی دووەم]]. لە ساڵی [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٨|١٩٩٨]] ژمارەی وڵاتە بەشداربووەکان بۆ ٣٢ ھەڵبژاردە بەرزکرایەوە لە ھەشت کۆمەڵەدا پۆل دەکرێن، بۆماوەی یەک مانگ لە یاریگاکانی وڵاتی خانەخوێ ڕکابەری دەکەن لە پێناو بەدەست ھێنانی ئەم نازناوە، ھەڵبژاردەکان لە ڕێگای سیستەمی پاڵاوتنەوە لە ماوەی سێ ساڵدا سەردەکەون بۆ بەشدایکردن لە [[جامی جیھانیی فیفا]]. لە بیست و یەک خولی پێشووی ئەم پاڵەوانییەتیە ھەشت ھەڵبژاردەی جیاواز نازناوی جامی جیھانیی فیفایان بردووەتەوە. [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل|ھەڵبژاردەی بەڕازیل]] بەشداری لە سەرجەم خولەکان کردووە، واتە بەشداربوونی لە ھیچ خولێکی پاڵەوانییەتیەکە لەدەست نەداوە، لەھەمان کاتدا زۆرترین جار نازناوەکەی بەدەست ھێناوە ئەمەش لە ساڵەکانی: [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٨|١٩٥٨]]، [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٢|١٩٦٢]]، [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠|١٩٧٠]]، [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٤|١٩٩٤]]، [[جامی جیھانیی فیفای ٢٠٠٢|٢٠٠٢]] بوون. ھەروەھا [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئیتالیا|ھەڵبژاردەی ئیتالیا]] لە ساڵەکانی: [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٤|١٩٣٤]]، [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٨|١٩٣٨]]، [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٨٢|١٩٨٢]]، [[جامی جیھانیی فیفای ٢٠٠٦|٢٠٠٦]]. لەگەڵ [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەڵمانیا|ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا]] لە ساڵەکانی :[[جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٤|١٩٥٤]]، [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٤|١٩٧٤]]، [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٠|١٩٩٠]]، [[جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٤|٢٠١٤]] چوار جار نازناوەکەیان بەدەست ھێناوە و ھەریەک لە ھەڵبژاردەکانی [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەرژەنتین|ئەرژەنتین]]، [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی فەڕەنسا|فەرەنسا]]، [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئوروگوای|ئۆرگوای]] دوو جار بوونە پاڵەوان هەروەها ھەڵبژاردەکانی [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئینگلتەرا|ئینگلتەرا]] و [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئیسپانیا|ئیسپانیا]] یەک جار بوونەتە پاڵاوانی ئەم جامە. ھەڵبژاردەی [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئیتالیا|ئیتالیا]] یەکەم ھەڵبژاردەبوو کە توانی دووجار لەسەر یەک ئەم نازناوە بباتەوە لە ساڵەکانی [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٤|١٩٣٤]] و [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٨|١٩٣٨]]، دوای ئەو ھەڵبژاردەی بەڕازیل دێت [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٨|١٩٥٨]] و [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٢|١٩٦٢]]. جامی جیھانیی فیفا یەکێکە لە گەورەترین ڕووداوە وەرزشییەکانی جیھان. لە یاری کۆتایی [[جامی جیھانیی فیفای ٢٠٠٦]] کە لە [[ئەڵمانیا]] بەڕێوەچوو، بە نزیکەی ٧١٥ میلۆن کەس سەیری یارییەکەیان کرد. پاڵەوانی ئێستا [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی فەڕەنسا|ھەڵبژاردەی فەڕەنسا]]یە کە لە دوایین خولی ئەم پاڵەوانییەتیە لە [[جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٨|٢٠١٨]] کە لە [[ڕووسیا]] بەڕێوەچوو نازناوەکەی بەدەست ھێنا، بڕیارە پاڵەوانێتی داھاتوو لە ساڵی [[جامی جیھانیی فیفای ٢٠٢٢|٢٠٢٢]] لە [[قەتەر]] بەڕێوەبچێت.
[[جامی جیھانیی فیفا]] گرنگترین ڕووداوی وەرزشییە کە لەلایەن [[فیفا|یەکێتیی تۆپی پێی جیھانەوە]] سەرپەرشتی دەکرێت. لە ساڵی [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٠|١٩٣٠]]یەوە ھەر چوار ساڵێک بەڕێوەدەچێت. جگە لە ساڵاکانی [[١٩٤٢]] و [[١٩٤٦]] ھەڵوەشایەوە بەھۆی ڕووداوەکانی [[جەنگی جیھانیی دووەم]]. لە ساڵی [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٨|١٩٩٨]] ژمارەی وڵاتە بەشداربووەکان بۆ ٣٢ ھەڵبژاردە بەرزکرایەوە لە ھەشت کۆمەڵەدا پۆل دەکرێن، بۆماوەی یەک مانگ لە یاریگاکانی وڵاتی خانەخوێ ڕکابەری دەکەن لە پێناو بەدەست ھێنانی ئەم نازناوە، ھەڵبژاردەکان لە ڕێگای سیستەمی پاڵاوتنەوە لە ماوەی سێ ساڵدا سەردەکەون بۆ بەشدایکردن لە [[جامی جیھانیی فیفا]]. لە بیست و یەک خولی پێشووی ئەم پاڵەوانییەتییە ھەشت ھەڵبژاردەی جیاواز نازناوی جامی جیھانیی فیفایان بردووەتەوە. [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل|ھەڵبژاردەی بەڕازیل]] بەشداری لە سەرجەم خولەکان کردووە، واتە بەشداربوونی لە ھیچ خولێکی پاڵەوانییەتییەکە لەدەست نەداوە، لەھەمان کاتدا زۆرترین جار نازناوەکەی بەدەست ھێناوە ئەمەش لە ساڵەکانی: [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٨|١٩٥٨]]، [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٢|١٩٦٢]]، [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠|١٩٧٠]]، [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٤|١٩٩٤]]، [[جامی جیھانیی فیفای ٢٠٠٢|٢٠٠٢]] بوون. ھەروەھا [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئیتالیا|ھەڵبژاردەی ئیتالیا]] لە ساڵەکانی: [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٤|١٩٣٤]]، [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٨|١٩٣٨]]، [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٨٢|١٩٨٢]]، [[جامی جیھانیی فیفای ٢٠٠٦|٢٠٠٦]]. لەگەڵ [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەڵمانیا|ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا]] لە ساڵەکانی :[[جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٤|١٩٥٤]]، [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٤|١٩٧٤]]، [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٠|١٩٩٠]]، [[جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٤|٢٠١٤]] چوار جار نازناوەکەیان بەدەست ھێناوە و ھەریەک لە ھەڵبژاردەکانی [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەرژەنتین|ئەرژەنتین]]، [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی فەڕەنسا|فەرەنسا]]، [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئوروگوای|ئۆرگوای]] دوو جار بوونە پاڵەوان ھەروەھا ھەڵبژاردەکانی [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئینگلتەرا|ئینگلتەرا]] و [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئیسپانیا|ئیسپانیا]] یەک جار بوونەتە پاڵاوانی ئەم جامە. ھەڵبژاردەی [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئیتالیا|ئیتالیا]] یەکەم ھەڵبژاردەبوو کە توانی دووجار لەسەر یەک ئەم نازناوە بباتەوە لە ساڵەکانی [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٤|١٩٣٤]] و [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٨|١٩٣٨]]، دوای ئەو ھەڵبژاردەی بەڕازیل دێت [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٨|١٩٥٨]] و [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٢|١٩٦٢]]. جامی جیھانیی فیفا یەکێکە لە گەورەترین ڕووداوە وەرزشییەکانی جیھان. لە یاری کۆتایی [[جامی جیھانیی فیفای ٢٠٠٦]] کە لە [[ئەڵمانیا]] بەڕێوەچوو، بە نزیکەی ٧١٥ میلۆن کەس سەیری یارییەکەیان کرد. پاڵەوانی ئێستا [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی فەڕەنسا|ھەڵبژاردەی فەڕەنسا]]یە کە لە دوایین خولی ئەم پاڵەوانییەتییە لە [[جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٨|٢٠١٨]] کە لە [[ڕووسیا]] بەڕێوەچوو نازناوەکەی بەدەست ھێنا، بڕیارە پاڵەوانێتی داھاتوو لە ساڵی [[جامی جیھانیی فیفای ٢٠٢٢|٢٠٢٢]] لە [[قەتەر]] بەڕێوەبچێت.


== تۆپی پێی وڵاتان پێش ١٩٣٠ ==
== تۆپی پێی وڵاتان پێش ١٩٣٠ ==
یەکەم یاری نێونەتەوەیی لە نێوان دوو وڵاتدا بەڕێوەچووبێت، ئەوا مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ١٨٧٢ لە شاری [[گلاسگۆ]] کاتێک هەر دوو هەڵبژاردەی [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی سکۆتلاند|سکۆتلەندا]] و [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئینگلتەرا|ئینگلتەڕا]] یارییەکەیان ئەنجامدا،<ref name="first match">{{cite web|title=The first international football match|url=https://www.bbc.co.uk/scotland/sportscotland/asportingnation/article/0012/|access-date=17 January 2009|work=Scotland – A Sporting Nation|publisher=[[BBC]]}}</ref> دەبێت ئەوەش بڵێین لەو قۆناغەدا یاری تۆپی پێ بەدەگمەن لە دەرەوەی [[بریتانیای مەزن|بەریتانیای مەزن]] ئەنجام دەدرا.
یەکەم یاری نێونەتەوەیی لە نێوان دوو وڵاتدا بەڕێوەچووبێت، ئەوا مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ١٨٧٢ لە شاری [[گلاسگۆ]] کاتێک ھەر دوو ھەڵبژاردەی [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی سکۆتلاند|سکۆتلەندا]] و [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئینگلتەرا|ئینگلتەڕا]] یارییەکەیان ئەنجامدا،<ref name="first match">{{cite web|title=The first international football match|url=https://www.bbc.co.uk/scotland/sportscotland/asportingnation/article/0012/|access-date=17 January 2009|work=Scotland – A Sporting Nation|publisher=[[BBC]]}}</ref> دەبێت ئەوەش بڵێین لەو قۆناغەدا یاری تۆپی پێ بەدەگمەن لە دەرەوەی [[بریتانیای مەزن|بەریتانیای مەزن]] ئەنجام دەدرا.


لە کۆتاییەکانی سەدەی نۆزدە، چەند یارییەک وەک "پاڵەوانییەتی جیهانیی تۆپی پێ" تەماشا دەکران کە لە نێوان باشترین تیپە ئینگلیزی و سکۆتلەندییەکان دەکران، وەک یاری ١٨٩٥ لە نێوان یانەی سەندەرلاند و یانەی هارت ئۆف میدلۆتیان بەڕێوەچوو، کە تێیدا سەندەرلاند بووە براوەی یارییەکە.<ref name="blazed">{{Cite web|author=Jonathan Wilson|date=2020-04-25|title=Sunderland's Victorian all-stars blazed trail for money's rule of football|url=https://www.theguardian.com/football/blog/2020/apr/25/even-when-sunderland-ruled-the-globe-club-world-cups-were-controversial|access-date=2020-04-26|work=The Guardian}}</ref><ref>[https://www.nutmegmagazine.co.uk/issue-5/when-sunderland-met-hearts-in-the-first-ever-champions-league-match/ When Sunderland met Hearts in the first ever 'Champions League' match | Nutmeg Magazine], Nutmeg Magazine, September 2017</ref><ref name="London Hearts">{{cite web|title=Sat 27 April 1895 Hearts 3 Sunderland 5|url=http://www.londonhearts.com/scores/games/189504271.html|access-date=27 April 2013|work=londonhearts.com}}</ref><ref name="Roker Roar">{{cite web|title=World Champions!|url=http://www.roker-roar.com/navbar/worldchampions.html|access-date=27 April 2013|work=roker-roar.com}}</ref><ref>{{Cite web|last=-|date=2018-01-04|title=Most Successful Era Of Some Famous English Clubs|url=https://www.1sports1.com/most-successful-era-of-some-famous-english-clubs/|access-date=2019-12-31|website=1SPORTS1}}</ref>
لە کۆتایییەکانی سەدەی نۆزدە، چەند یارییەک وەک "پاڵەوانییەتی جیھانیی تۆپی پێ" تەماشا دەکران کە لە نێوان باشترین تیپە ئینگلیزی و سکۆتلەندییەکان دەکران، وەک یاری ١٨٩٥ لە نێوان یانەی سەندەرلاند و یانەی ھارت ئۆف میدلۆتیان بەڕێوەچوو، کە تێیدا سەندەرلاند بووە براوەی یارییەکە.<ref name="blazed">{{Cite web|author=Jonathan Wilson|date=2020-04-25|title=Sunderland's Victorian all-stars blazed trail for money's rule of football|url=https://www.theguardian.com/football/blog/2020/apr/25/even-when-sunderland-ruled-the-globe-club-world-cups-were-controversial|access-date=2020-04-26|work=The Guardian}}</ref><ref>[https://www.nutmegmagazine.co.uk/issue-5/when-sunderland-met-hearts-in-the-first-ever-champions-league-match/ When Sunderland met Hearts in the first ever 'Champions League' match | Nutmeg Magazine], Nutmeg Magazine, September 2017</ref><ref name="London Hearts">{{cite web|title=Sat 27 April 1895 Hearts 3 Sunderland 5|url=http://www.londonhearts.com/scores/games/189504271.html|access-date=27 April 2013|work=londonhearts.com}}</ref><ref name="Roker Roar">{{cite web|title=World Champions!|url=http://www.roker-roar.com/navbar/worldchampions.html|access-date=27 April 2013|work=roker-roar.com}}</ref><ref>{{Cite web|last=-|date=2018-01-04|title=Most Successful Era Of Some Famous English Clubs|url=https://www.1sports1.com/most-successful-era-of-some-famous-english-clubs/|access-date=2019-12-31|website=1SPORTS1}}</ref>


دواتر لە سەدەی بیستەمدا، تۆپی پێ زۆرێک لە وڵاتانی جیهانی گرتەوە و زۆرێک لە یەکێتیی تۆپی پێیەکان لەو وڵاتانە دامەزران. یەکەم یاری فەرمی نێودەوڵەتی لە دەرەوەی دوورگەی بەریتانی لە نێوان هەردوو [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئوروگوای|هەڵبژاردەی ئورووگوای]] و [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەرژەنتین|ئەرژەنتین]] لە مۆنتیڤدیۆ بوو لە تەممووزی ١٩٠٢.<ref name="First">{{cite web|last=Pelayes|first=Héctor Darío|date=24 September 2010|title=ARGENTINA-URUGUAY Matches 1902–2009|url=http://www.rsssf.com/tablesa/argurures.html|access-date=27 April 2011|publisher=RSSSF}}</ref> دواتر، لە ڕۆژی ٢٢ی ئایاری ١٩٠٤ [[فیفا|یەکێتیی تۆپی پێی جیهان]] (فیفا) لە شاری [[پاریس]] دامەزرا. ئەم فیدراسیۆنە لە کۆمەڵەیەک لە یەکێتییە تۆپی پێیەکانی وڵاتان دەستی پێکرد، لە سەرەتادا فەڕەنسا، بەلجیکا، دانمارک، هۆڵەندا، ئیسپانیا، سوێد، سوویسرا و ئەڵمانیا پێکهات.<ref name="formation">{{cite web|title=History of FIFA – Foundation|url=https://www.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa1.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20100615200849/http://www.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa1.html|archive-date=15 June 2010|access-date=2 August 2009|df=dmy-all}}</ref>
دواتر لە سەدەی بیستەمدا، تۆپی پێ زۆرێک لە وڵاتانی جیھانیی گرتەوە و زۆرێک لە یەکێتیی تۆپی پێیەکان لەو وڵاتانە دامەزران. یەکەم یاری فەرمی نێودەوڵەتی لە دەرەوەی دوورگەی بەریتانی لە نێوان ھەردوو [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئوروگوای|ھەڵبژاردەی ئورووگوای]] و [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەرژەنتین|ئەرژەنتین]] لە مۆنتیڤدیۆ بوو لە تەممووزی ١٩٠٢.<ref name="First">{{cite web|last=Pelayes|first=Héctor Darío|date=24 September 2010|title=ARGENTINA-URUGUAY Matches 1902–2009|url=http://www.rsssf.com/tablesa/argurures.html|access-date=27 April 2011|publisher=RSSSF}}</ref> دواتر، لە ڕۆژی ٢٢ی ئایاری ١٩٠٤ [[فیفا|یەکێتیی تۆپی پێی جیھان]] (فیفا) لە شاری [[پاریس]] دامەزرا. ئەم فیدراسیۆنە لە کۆمەڵەیەک لە یەکێتییە تۆپی پێیەکانی وڵاتان دەستی پێکرد، لە سەرەتادا فەڕەنسا، بەلجیکا، دانمارک، ھۆڵەندا، ئیسپانیا، سوێد، سوویسرا و ئەڵمانیا پێکھات.<ref name="formation">{{cite web|title=History of FIFA – Foundation|url=https://www.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa1.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20100615200849/http://www.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa1.html|archive-date=15 June 2010|access-date=2 August 2009|df=dmy-all}}</ref>


لە ساڵی ١٩٠٠، تۆپی پێ ناوبانگی جیهانی پەیداکرد ئەمەش بەتایبەت دوای ئەوەی کە [[لیژنەی ئۆڵۆمپی نێودەوڵەتی]] جێگای یارییەکەی کردەوە لە یارییەکانی ئۆلەمپیادەکانی ١٩٠٠ و ١٩٠٤. دواتریش لە ئۆلەمپیادی ١٩٠٨، یارییەکانی تۆپی پێ لە ئۆلەمپیاد چوونە ژێر سەرپەرشتی فیفاوە.<ref name="1908 Games">{{cite web|title=London, 1908|url=https://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=196952/overview.html|access-date=17 January 2009|work=Men's Olympic Football Tournament|publisher=[[FIFA]]}}</ref>
لە ساڵی ١٩٠٠، تۆپی پێ ناوبانگی جیھانیی پەیداکرد ئەمەش بەتایبەت دوای ئەوەی کە [[لیژنەی ئۆڵۆمپی نێودەوڵەتی]] جێگای یارییەکەی کردەوە لە یارییەکانی ئۆلەمپیادەکانی ١٩٠٠ و ١٩٠٤. دواتریش لە ئۆلەمپیادی ١٩٠٨، یارییەکانی تۆپی پێ لە ئۆلەمپیاد چوونە ژێر سەرپەرشتی فیفاوە.<ref name="1908 Games">{{cite web|title=London, 1908|url=https://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=196952/overview.html|access-date=17 January 2009|work=Men's Olympic Football Tournament|publisher=[[FIFA]]}}</ref>


یارییەکانی ئۆلەمپیاد زیاتر تیشکی لەسەر بەشداربوونی یاریزانی لاو و تازەپێگەیشتووە، هەربۆیە دواتر لە ساڵی ١٩٠٨ پاڵەوانییەتی (تۆرنیۆ ئینتەرنازیۆنالێ ستامپا سپۆرتیڤا) لە شاری تورین لە ئیتالیا ڕێکخرا. دوای ساڵێک، ئەوا تۆماس لیپتن هەڵسا بە ڕێکخستنی پاڵەوانییەتی سێر تۆماس لیپتن، ئەویش بەهەمان شێوە لە شاری تورین بەڕێوەچوو. هەردوو پاڵەوانییەتیەکە لە نێوان یانەکان (نەک وڵاتان) بوون، بەڵام یانەکان لە وڵاتی جیاوازبوون و نوێنەرایەتی سەرجەم وڵاتەکەی خۆیان دەکرد، هەربۆیە هەندێکجار پاڵەوانییەتیەکەی تۆماس لیپتن بەیەکەم جامی جیهانیی دادەنرێت.<ref>{{cite web|title=The First World Cup|url=http://www.westauckland.plus.com/westaucklandweb/worldcup.html|access-date=13 November 2018|publisher=West Auckland and St. Helen's community}}</ref>
یارییەکانی ئۆلەمپیاد زیاتر تیشکی لەسەر بەشداربوونی یاریزانی لاو و تازەپێگەیشتووە، ھەربۆیە دواتر لە ساڵی ١٩٠٨ پاڵەوانییەتی (تۆرنیۆ ئینتەرنازیۆنالێ ستامپا سپۆرتیڤا) لە شاری تورین لە ئیتالیا ڕێکخرا. دوای ساڵێک، ئەوا تۆماس لیپتن ھەڵسا بە ڕێکخستنی پاڵەوانییەتی سێر تۆماس لیپتن، ئەویش بەھەمان شێوە لە شاری تورین بەڕێوەچوو. ھەردوو پاڵەوانییەتییەکە لە نێوان یانەکان (نەک وڵاتان) بوون، بەڵام یانەکان لە وڵاتی جیاوازبوون و نوێنەرایەتی سەرجەم وڵاتەکەی خۆیان دەکرد، ھەربۆیە ھەندێکجار پاڵەوانییەتییەکەی تۆماس لیپتن بەیەکەم جامی جیھانیی دادەنرێت.<ref>{{cite web|title=The First World Cup|url=http://www.westauckland.plus.com/westaucklandweb/worldcup.html|access-date=13 November 2018|publisher=West Auckland and St. Helen's community}}</ref>


لە ساڵی ١٩١٤، فیفا بەفەرمی یاری تۆپی پێی ئۆلەمپیادی وەک پاڵەوانییەتیەکی جیهانیی بۆ لاوان دانا،<ref>{{cite web|title=Where it all began|url=https://www.fifa.com/en/history/history/0,1283,4,00.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20070202034147/http://www.fifa.com/en/history/history/0%2C1283%2C4%2C00.html|archive-date=2 February 2007|access-date=10 April 2006|publisher=FIFA official website|df=dmy-all}}</ref> هەروەها بەرپرسیارێتی و سەرپەرشتیکردنی گرتە ئەستۆ. لە دەرەنجامدا، لە یەکەم پاڵەوانییەتی نێونەتەوەیی تۆپی پێ کە لە ئۆلەمپیادی ١٩٢٠ بەڕێوەچوو، هەڵبژاردەی بەلجیکا بووە پاڵەوانی ئەو ساڵە.<ref>[http://www.rsssf.com/tableso/ol1920f-det.html VII. Olympiad Antwerp 1920 Football Tournament] [[rec.sport.soccer Statistics Foundation]]. Retrieved on 10 June 2006.</ref> دوا بەدوای ئەوە لە ئۆلەمپیادەکانی ١٩٢٤ و ١٩٢٨ ئەوا هەڵبژاردەی ئوروگوای بووە پاڵەوان.
لە ساڵی ١٩١٤، فیفا بەفەرمی یاری تۆپی پێی ئۆلەمپیادی وەک پاڵەوانییەتییەکی جیھانیی بۆ لاوان دانا،<ref>{{cite web|title=Where it all began|url=https://www.fifa.com/en/history/history/0,1283,4,00.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20070202034147/http://www.fifa.com/en/history/history/0%2C1283%2C4%2C00.html|archive-date=2 February 2007|access-date=10 April 2006|publisher=FIFA official website|df=dmy-all}}</ref> ھەروەھا بەرپرسیارێتی و سەرپەرشتیکردنی گرتە ئەستۆ. لە دەرەنجامدا، لە یەکەم پاڵەوانییەتی نێونەتەوەیی تۆپی پێ کە لە ئۆلەمپیادی ١٩٢٠ بەڕێوەچوو، ھەڵبژاردەی بەلجیکا بووە پاڵەوانی ئەو ساڵە.<ref>[http://www.rsssf.com/tableso/ol1920f-det.html VII. Olympiad Antwerp 1920 Football Tournament] [[rec.sport.soccer Statistics Foundation]]. Retrieved on 10 June 2006.</ref> دوا بەدوای ئەوە لە ئۆلەمپیادەکانی ١٩٢٤ و ١٩٢٨ ئەوا ھەڵبژاردەی ئوروگوای بووە پاڵەوان.


== بیرۆکە ==
== بیرۆکە ==
[[پەڕگە:Jules Rimet 1933.jpg|وێنۆک|[[ژۆل ڕیمێنت]] سەرۆکی فیفا بۆ سێ خولی لەسەر یەک، خاوەنی زیندووکردنەوە و جێبەجێکردنی بیرۆکەی جامی جیھانی]]
[[پەڕگە:Jules Rimet 1933.jpg|وێنۆک|[[ژۆل ڕیمێنت]] سەرۆکی فیفا بۆ سێ خولی لەسەر یەک، خاوەنی زیندووکردنەوە و جێبەجێکردنی بیرۆکەی جامی جیھانی]]
بیرۆکەی ئەنجامدانی پاڵاوانێتی جامی جیھانیی فیفا دەگەڕێتەوە بۆ یەکەم کۆبوونەوەی یەکێتیی تۆپی پێی جیھان لە ساڵی ١٩٠٤ بەشداری ٧ وڵات کە ھەریەکە لە: [[سویس|سویسرا]]، [[بەلجیکا]]، [[دانمارک|دانیمارک]]، [[فەڕەنسا]]، [[ھۆلەند|ھۆڵەندا]]، [[ئیسپانیا]] و [[سوێد]] بوون. لەو کۆبوونەوەیە گفتوگۆی لەسەرکرا ،بەڵام بۆ جێبەجێکردن ئەوا چەند ساڵێکی پێچوو. جارێکی دیکە لە ساڵی ١٩٢١ بیرۆکەی ئەنجامدانی پاڵەوانییەتی جامی جیھانیی فیفا لەلایەن پارێزەری فەرەنسی [[ژۆل ڕیمێنت|ژۆل ڕیمێی]] باسکرایەوە، کە دواتر بووە سەرۆکی فیفا ھەوڵیدا بۆ ئەوەی ئەم پاڵەوانییەتییە ئەنجام بدرێت، دواجار لە ساڵی ١٩٣٠ ڕەزامەندی لەسەر ئەنجامدامی ئەم پاڵەوانییەتییە درا.<ref>{{Cite web|title=كأس العالم انطلقت بفكرة (جوول ريميه) في العام 1930|url=https://www.alriyadh.com/151606|url-status=live}}</ref> ئەم هەنگاوەش بەتایبەت دوای ئەوە هات، لە ئۆلەمپیادی ١٩٣٢ کە لە [[لۆس ئانجلەس|لۆس ئەنجەلۆس]] بەڕێوەچوو ئەوا بڕیاری ئەوە درابوو کە یاری تۆپی پێ لەو پاڵەوانییەتیە نەکرێت ئەمەش بەهۆی ئەوەی ئەو یارییە لە [[ئەمریکا]] بەناوبانگ نییە.
بیرۆکەی ئەنجامدانی پاڵاوانێتی جامی جیھانیی فیفا دەگەڕێتەوە بۆ یەکەم کۆبوونەوەی یەکێتیی تۆپی پێی جیھان لە ساڵی ١٩٠٤ بەشداری ٧ وڵات کە ھەریەکە لە: [[سویس|سویسرا]]، [[بەلجیکا]]، [[دانمارک|دانیمارک]]، [[فەڕەنسا]]، [[ھۆلەند|ھۆڵەندا]]، [[ئیسپانیا]] و [[سوێد]] بوون. لەو کۆبوونەوەیە گفتوگۆی لەسەرکرا، بەڵام بۆ جێبەجێکردن ئەوا چەند ساڵێکی پێچوو. جارێکی دیکە لە ساڵی ١٩٢١ بیرۆکەی ئەنجامدانی پاڵەوانییەتی جامی جیھانیی فیفا لەلایەن پارێزەری فەرەنسی [[ژۆل ڕیمێنت|ژۆل ڕیمێی]] باسکرایەوە، کە دواتر بووە سەرۆکی فیفا ھەوڵیدا بۆ ئەوەی ئەم پاڵەوانییەتییە ئەنجام بدرێت، دواجار لە ساڵی ١٩٣٠ ڕەزامەندی لەسەر ئەنجامدامی ئەم پاڵەوانییەتییە درا.<ref>{{Cite web|title=كأس العالم انطلقت بفكرة (جوول ريميه) في العام 1930|url=https://www.alriyadh.com/151606|url-status=live}}</ref> ئەم ھەنگاوەش بەتایبەت دوای ئەوە ھات، لە ئۆلەمپیادی ١٩٣٢ کە لە [[لۆس ئانجلەس|لۆس ئەنجەلۆس]] بەڕێوەچوو ئەوا بڕیاری ئەوە درابوو کە یاری تۆپی پێ لەو پاڵەوانییەتییە نەکرێت ئەمەش بەھۆی ئەوەی ئەو یارییە لە [[ئەمریکا]] بەناوبانگ نییە.


شەش ولات داوای مافی میوانداریکردنی یەکەم جامی جیھانیان کرد، ئەوانیش هەریەکە لە ئیتالیا، سوێد، هۆڵەندا، ئیسپانیا، هەنگاریا و ئورگوای بوون.<ref name="FIFAhistory">{{cite web|title=History of FIFA&nbsp;– The first FIFA World Cup|url=https://www.fifa.com/classicfootball/history/fifa/first-fifa-world-cup.html|access-date=14 June 2014|work=FIFA}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150429164718/http://www.fifa.com/classicfootball/history/fifa/first-fifa-world-cup.html |date=٢٩ی نیسانی ٢٠١٥ }}</ref><ref name="BBC1930">{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport3/worldcup2002/hi/history/newsid_1632000/1632201.stm|title=World Cup History&nbsp;– Uruguay 1930|work=BBC Sport|publisher=BBC|date=11 April 2002|access-date=14 June 2009}}</ref> دواجار داواکاری ولاتی [[ئوروگوای|ئۆروگوای]] پەسەندکرا. فیفا ئاسانکاری بۆ ھەڵبژاردە بەشداربووەکان کرد، بەوەی خەرجی ھاتوچۆی ھەڵبژاردەکان لە ئەستۆ گرت.<ref>{{Cite web|last=Staff|first=History com|title=World Cup Fast Facts You Might Not Know|url=https://www.history.com/news/80-years-of-world-cup-facts|access-date=2021-08-26|website=HISTORY|language=en}}</ref> دوو ساڵ پێش ئەنجامدانی پاڵەوانییەتییە، ڕێنمایی بڵاوکرایەوە کە دەبێت خەلاتی شایستە بۆ ھەڵبژاردەی براوەی جامەکە دابین بکرێت ھەر ئەمەش بووە ھۆی دروستبوونی جامی سەرکەوتن (ژۆل ڕیمێی). یەکەم پاڵەوانییەتیی لە ساڵی ١٩٣٠ دەستی پێکرد.<ref>{{Cite web|last=Ltd|first=Not Panicking|title=h2g2 - The Football World Cup - An Introduction - Edited Entry|url=https://h2g2.com/edited_entry/A565148|access-date=2021-08-26|website=h2g2.com}}</ref>
شەش ولات داوای مافی میوانداریکردنی یەکەم جامی جیھانیان کرد، ئەوانیش ھەریەکە لە ئیتالیا، سوێد، ھۆڵەندا، ئیسپانیا، ھەنگاریا و ئورگوای بوون.<ref name="FIFAhistory">{{cite web|title=History of FIFA&nbsp;– The first FIFA World Cup|url=https://www.fifa.com/classicfootball/history/fifa/first-fifa-world-cup.html|access-date=14 June 2014|work=FIFA}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150429164718/http://www.fifa.com/classicfootball/history/fifa/first-fifa-world-cup.html |date=٢٩ی نیسانی ٢٠١٥}}</ref><ref name="BBC1930">{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport3/worldcup2002/hi/history/newsid_1632000/1632201.stm|title=World Cup History&nbsp;– Uruguay 1930|work=BBC Sport|publisher=BBC|date=11 April 2002|access-date=14 June 2009}}</ref> دواجار داواکاری ولاتی [[ئوروگوای|ئۆروگوای]] پەسەندکرا. فیفا ئاسانکاری بۆ ھەڵبژاردە بەشداربووەکان کرد، بەوەی خەرجی ھاتوچۆی ھەڵبژاردەکان لە ئەستۆ گرت.<ref>{{Cite web|last=Staff|first=History com|title=World Cup Fast Facts You Might Not Know|url=https://www.history.com/news/80-years-of-world-cup-facts|access-date=2021-08-26|website=HISTORY|language=en}}</ref> دوو ساڵ پێش ئەنجامدانی پاڵەوانییەتییە، ڕێنمایی بڵاوکرایەوە کە دەبێت خەلاتی شایستە بۆ ھەڵبژاردەی براوەی جامەکە دابین بکرێت ھەر ئەمەش بووە ھۆی دروستبوونی جامی سەرکەوتن (ژۆل ڕیمێی). یەکەم پاڵەوانییەتیی لە ساڵی ١٩٣٠ دەستی پێکرد.<ref>{{Cite web|last=Ltd|first=Not Panicking|title=h2g2 - The Football World Cup - An Introduction - Edited Entry|url=https://h2g2.com/edited_entry/A565148|access-date=2021-08-26|website=h2g2.com}}</ref>


== خولەکان ==
== خولەکان ==
ھێڵی ٦٩: ھێڵی ٦٨:
یەکەم پاڵەوانێتی جامی جیھانیی فیفا لەژێر ناوی جامی سەرکەوتن بە خانەخوێی [[ئوروگوای|ئۆروگوای]] لە ١٣ی تەممووز تا ٣٠ی تەممووز بەرێوەچوو. لەھەمانکاتدا یەکەم پاڵەوانێتی جامی جیھانی بوو کە ھەڵبژاردەکان بەبێ قۆناغی پالاوتن بەشداریان تێداکرد و لەلایەن فیفاوە بانگێشت کران. ١٣ ولات لە یەکەم خولی جامەکە بەشداریان کرد، حەوت وڵات لە کیشوەری [[ئەمریکای باشوور]]، چوار لە کیشوەری [[ئەورووپا]]، و دوو ھەڵبژاردە لە [[ئەمریکای باکوور]]. ھۆکاری کەمی ھەڵبژاردە بەشداربووەکان بۆ شوێنی ئەنجامدانی پاڵەوانێتییەکە دەگەرێتەوە کە ئۆروگوای بوو،<ref>{{Cite web|date=2006-04-26|title=FIFA World Cup - Classic Moments from FIFA World Cup History|url=https://web.archive.org/web/20060426212450/http://fifaworldcup.yahoo.com/06/en/p/pwc/1930.html|access-date=2021-08-26|website=web.archive.org}}</ref> چونکە ماوە و تێچووی گەشتەکە بەسەر [[ئۆقیانووسی ئاتلانتیک]] بۆ وڵاتە ئەورووپییەکان زۆر دژوار بوو، ھەربۆیە بەکرداریش تا دوومانگ پێش یارییەکان ھیچ وڵاتێکی ئەورووپی ھەڵبژاردەکەی خۆی نەناردبوو، بەڵام لە کۆتایدا [[ژۆل ڕیمێنت]] توانی [[بەلجیکا]]، [[فەڕەنسا]]، [[ڕۆمانیا]]، [[یووگۆسلاڤیا|یوگسلاڤیا]] ڕازی بکات بۆ ئەنجامدانی گەشتەکە و بەشداریکردن لە جامەکە.
یەکەم پاڵەوانێتی جامی جیھانیی فیفا لەژێر ناوی جامی سەرکەوتن بە خانەخوێی [[ئوروگوای|ئۆروگوای]] لە ١٣ی تەممووز تا ٣٠ی تەممووز بەرێوەچوو. لەھەمانکاتدا یەکەم پاڵەوانێتی جامی جیھانی بوو کە ھەڵبژاردەکان بەبێ قۆناغی پالاوتن بەشداریان تێداکرد و لەلایەن فیفاوە بانگێشت کران. ١٣ ولات لە یەکەم خولی جامەکە بەشداریان کرد، حەوت وڵات لە کیشوەری [[ئەمریکای باشوور]]، چوار لە کیشوەری [[ئەورووپا]]، و دوو ھەڵبژاردە لە [[ئەمریکای باکوور]]. ھۆکاری کەمی ھەڵبژاردە بەشداربووەکان بۆ شوێنی ئەنجامدانی پاڵەوانێتییەکە دەگەرێتەوە کە ئۆروگوای بوو،<ref>{{Cite web|date=2006-04-26|title=FIFA World Cup - Classic Moments from FIFA World Cup History|url=https://web.archive.org/web/20060426212450/http://fifaworldcup.yahoo.com/06/en/p/pwc/1930.html|access-date=2021-08-26|website=web.archive.org}}</ref> چونکە ماوە و تێچووی گەشتەکە بەسەر [[ئۆقیانووسی ئاتلانتیک]] بۆ وڵاتە ئەورووپییەکان زۆر دژوار بوو، ھەربۆیە بەکرداریش تا دوومانگ پێش یارییەکان ھیچ وڵاتێکی ئەورووپی ھەڵبژاردەکەی خۆی نەناردبوو، بەڵام لە کۆتایدا [[ژۆل ڕیمێنت]] توانی [[بەلجیکا]]، [[فەڕەنسا]]، [[ڕۆمانیا]]، [[یووگۆسلاڤیا|یوگسلاڤیا]] ڕازی بکات بۆ ئەنجامدانی گەشتەکە و بەشداریکردن لە جامەکە.
[[پەڕگە:Lucien Laurent.jpg|وێنۆک|یاریزانی فەرەنسی [[لوسین لۆرێنت]] خاوەنی یەکەم گۆڵی جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٠]]
[[پەڕگە:Lucien Laurent.jpg|وێنۆک|یاریزانی فەرەنسی [[لوسین لۆرێنت]] خاوەنی یەکەم گۆڵی جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٠]]
دوای بڕیاردان لە سەر ئەنجامدانی ئەم پاڵەوانیەتیە هەریەکە لە [[ئیتالیا]]، [[سوێد|سوید]]، [[مەجارستان|ھەنگاریا]]، [[ئیسپانیا]]، [[ھۆندا|ھۆلندا]]، [[ئوروگوای|ئۆروگوای]] دواکاری و ئامادەی خۆیان بۆ میوانداریکردنی [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٠]] پێشکەش کرد.<ref>{{Cite web|date=2012-11-09|title=FIFA.com - History of FIFA - The first FIFA World Cup™|url=https://web.archive.org/web/20121109012451/http://www.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa4.html|access-date=2021-08-26|website=web.archive.org}}</ref> دواجار [[فیفا]] لە کۆنفراسێکدا لە ساڵی ١٩٢٩ داواکاری [[ئوروگوای|ئۆروگوای]] پەسەند کرد. بەھۆی یادی سەد ساڵەی سەربەخۆبوونی ئەو وڵاتە، جگە لەوەی ئۆرگوای لە هەردوو خولی ئۆڵۆمپیادی هاوینەی ١٩٢٤-١٩٢٨ لە یاری تۆپی پێ توانیبوویان مەدالیای زێر بەدەست بهێنن.<ref>{{Cite web|date=2018-10-07|title=BBC SPORT {{!}} WORLD CUP {{!}} History {{!}} Uruguay 1930|url=https://web.archive.org/web/20181007110940/http://news.bbc.co.uk/sport3/worldcup2002/hi/history/newsid_1632000/1632201.stm|access-date=2021-08-26|website=web.archive.org}}</ref> ھەروەھا ڕازیبوونی حکوومەتی ئۆروگوای بە لە ئەستۆگرتنی خەرجی شاندی ھەڵبژاردە بەشداربووەکان.
دوای بڕیاردان لەسەر ئەنجامدانی ئەم پاڵەوانییەتییە ھەریەکە لە [[ئیتالیا]]، [[سوێد|سوید]]، [[مەجارستان|ھەنگاریا]]، [[ئیسپانیا]]، [[ھۆندا|ھۆلندا]]، [[ئوروگوای|ئۆروگوای]] دواکاری و ئامادەی خۆیان بۆ میوانداریکردنی [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٠]] پێشکەش کرد.<ref>{{Cite web|date=2012-11-09|title=FIFA.com - History of FIFA - The first FIFA World Cup™|url=https://web.archive.org/web/20121109012451/http://www.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa4.html|access-date=2021-08-26|website=web.archive.org}}</ref> دواجار [[فیفا]] لە کۆنفراسێکدا لە ساڵی ١٩٢٩ داواکاری [[ئوروگوای|ئۆروگوای]] پەسەند کرد. بەھۆی یادی سەد ساڵەی سەربەخۆبوونی ئەو وڵاتە، جگە لەوەی ئۆرگوای لە ھەردوو خولی ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٢٤–١٩٢٨ لە یاری تۆپی پێ توانیبوویان مەدالیای زێر بەدەست بھێنن.<ref>{{Cite web|date=2018-10-07|title=BBC SPORT {{!}} WORLD CUP {{!}} History {{!}} Uruguay 1930|url=https://web.archive.org/web/20181007110940/http://news.bbc.co.uk/sport3/worldcup2002/hi/history/newsid_1632000/1632201.stm|access-date=2021-08-26|website=web.archive.org}}</ref> ھەروەھا ڕازیبوونی حکوومەتی ئۆروگوای بە لە ئەستۆگرتنی خەرجی شاندی ھەڵبژاردە بەشداربووەکان.


یەکەم یاری ئەم پاڵەوانێتییە لە ١٣ی تەممووزی ١٩٣٠ لە یاریگای پوسیتۆس، شاری مۆنتیڤیدیۆی لە نێوان [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی فەڕەنسا|ھەڵبژاردی فەرەنسا]] و [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی مەکسیک|ھەڵبژاردەی مەکسیک]] بەڕێوەچوو لە ئەنجامدا فەڕەنسا بە ٤–١ یارییەکەی بردەوە. [[لوسین لۆرێنت]] یاریزانی فەڕەنسی لە خولەکی "١٩" یەکەم گۆڵی جامی جیھانی تۆمارکرد.<ref>{{Cite web|date=2006-06-24|title=CBC.ca - Sports - World Cup 2006 - Lucien Laurent: The World Cup's first goal scorer|url=https://web.archive.org/web/20060624130233/http://www.cbc.ca/sports/worldcup2006/history/events/laurent_lucien.html|access-date=2021-08-26|website=web.archive.org}}</ref> یاری کۆتایی پاڵەوانییەتیەکە لە یاریگای سینتیناریۆ بە ئامادە بوونی زیاتر لە ٩٣ ھەزار ھاندەر بەڕێوەچوو،<ref>{{Cite web|date=2015-11-06|title=Wayback Machine|url=https://web.archive.org/web/20151106054608/http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-201_02e_fwc-origin_8816.pdf|access-date=2021-08-26|website=web.archive.org}}</ref> یارییەکە لە نێوان هەردوو ھەڵبژاردەی ئۆروگوای و ھەڵبژاردەی فەڕەنسا بوو. [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئوروگوای|ھەڵبژاردەی ئۆروگوای]] بە ئەنجامی ٤–٢ یارییەکەی بردەوە و بووە یەکەم وڵات نازناوی [[جامی جیھانیی فیفا]] بەدەست بھێنێت. فرانسیسکۆ ڤارالۆ یاریزانی ئەرژەنتینی دوایین یاریزانی بەشدرابووی یاری کۆتایی جامەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠١٠ لە تەمەنی ١٠٠ ساڵی کۆچی دوایی کرد.<ref>{{Cite web|date=2012-11-08|title=FIFA.com - Francisco Varallo, 100 not out|url=https://web.archive.org/web/20121108043313/http://www.fifa.com/classicfootball/stories/doyouremember/news/newsid=1166517.html|access-date=2021-08-26|website=web.archive.org}}</ref>
یەکەم یاری ئەم پاڵەوانێتییە لە ١٣ی تەممووزی ١٩٣٠ لە یاریگای پوسیتۆس، شاری مۆنتیڤیدیۆی لە نێوان [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی فەڕەنسا|ھەڵبژاردی فەرەنسا]] و [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی مەکسیک|ھەڵبژاردەی مەکسیک]] بەڕێوەچوو لە ئەنجامدا فەڕەنسا بە ٤–١ یارییەکەی بردەوە. [[لوسین لۆرێنت]] یاریزانی فەڕەنسی لە خولەکی "١٩" یەکەم گۆڵی جامی جیھانی تۆمارکرد.<ref>{{Cite web|date=2006-06-24|title=CBC.ca - Sports - World Cup 2006 - Lucien Laurent: The World Cup's first goal scorer|url=https://web.archive.org/web/20060624130233/http://www.cbc.ca/sports/worldcup2006/history/events/laurent_lucien.html|access-date=2021-08-26|website=web.archive.org}}</ref> یاری کۆتایی پاڵەوانییەتییەکە لە یاریگای سینتیناریۆ بە ئامادە بوونی زیاتر لە ٩٣ ھەزار ھاندەر بەڕێوەچوو،<ref>{{Cite web|date=2015-11-06|title=Wayback Machine|url=https://web.archive.org/web/20151106054608/http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-201_02e_fwc-origin_8816.pdf|access-date=2021-08-26|website=web.archive.org}}</ref> یارییەکە لە نێوان ھەردوو ھەڵبژاردەی ئۆروگوای و ھەڵبژاردەی فەڕەنسا بوو. [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئوروگوای|ھەڵبژاردەی ئۆروگوای]] بە ئەنجامی ٤–٢ یارییەکەی بردەوە و بووە یەکەم وڵات نازناوی [[جامی جیھانیی فیفا]] بەدەست بھێنێت. فرانسیسکۆ ڤارالۆ یاریزانی ئەرژەنتینی دوایین یاریزانی بەشدرابووی یاری کۆتایی جامەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠١٠ لە تەمەنی ١٠٠ ساڵی کۆچی دوایی کرد.<ref>{{Cite web|date=2012-11-08|title=FIFA.com - Francisco Varallo, 100 not out|url=https://web.archive.org/web/20121108043313/http://www.fifa.com/classicfootball/stories/doyouremember/news/newsid=1166517.html|access-date=2021-08-26|website=web.archive.org}}</ref>


=== جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٤ ===
=== جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٤ ===
ھێڵی ٧٩: ھێڵی ٧٨:
لەجامی جیھانیی فیفای ١٩٣٤، [[ئیتالیا]] وەک وڵاتی میواندار دەستنیشانکرا دوای ئەوەی لە تشرینی یەکەمی ١٩٣٢ لە [[بەرلین]] لەلایەن فیفاوە کاندیدکرا. دوای ھەشت جار کۆبوونەوەی لێژنەی جێبەجێکاری فیفا. لەدواین کۆبوونەوە کە لە [[ستۆکھۆڵم|ستۆکۆلم]] لە ٩ی تشرینی یەکەمی ١٩٣٢ بەرێوەچوو ئیتالیا وەک میوانداری پالاوانێتییەکە دەستنیشانکرا دوای ئەوەی سوید لە بەرژەوەندی ئیتالیا لە داواکەی پاشەکشەی کرد.<ref name="web.archive.org">{{Cite web|date=2013-03-29|title=FIFA.com - History of FIFA - The first FIFA World Cup™|url=https://web.archive.org/web/20130329051339/https://www.fifa.com/classicfootball/history/fifa/first-fifa-world-cup.html|access-date=2021-08-26|website=web.archive.org}}</ref> حکوومەتی ئیتالیا بریاریدا ٣٫٥ ملیۆن لیرەی ئیتاڵی تەرخان بکات بۆ ئەو پاڵەوانێتییە.
لەجامی جیھانیی فیفای ١٩٣٤، [[ئیتالیا]] وەک وڵاتی میواندار دەستنیشانکرا دوای ئەوەی لە تشرینی یەکەمی ١٩٣٢ لە [[بەرلین]] لەلایەن فیفاوە کاندیدکرا. دوای ھەشت جار کۆبوونەوەی لێژنەی جێبەجێکاری فیفا. لەدواین کۆبوونەوە کە لە [[ستۆکھۆڵم|ستۆکۆلم]] لە ٩ی تشرینی یەکەمی ١٩٣٢ بەرێوەچوو ئیتالیا وەک میوانداری پالاوانێتییەکە دەستنیشانکرا دوای ئەوەی سوید لە بەرژەوەندی ئیتالیا لە داواکەی پاشەکشەی کرد.<ref name="web.archive.org">{{Cite web|date=2013-03-29|title=FIFA.com - History of FIFA - The first FIFA World Cup™|url=https://web.archive.org/web/20130329051339/https://www.fifa.com/classicfootball/history/fifa/first-fifa-world-cup.html|access-date=2021-08-26|website=web.archive.org}}</ref> حکوومەتی ئیتالیا بریاریدا ٣٫٥ ملیۆن لیرەی ئیتاڵی تەرخان بکات بۆ ئەو پاڵەوانێتییە.


یەکەم خولی ئەم بۆنەیە بوو کە بڕیاردرا سیستەمی پاڵاوتن بەکاربێن دوای ئەوەی ٣٢ ھەڵبژاردە ئامادەی خۆیان نیشاندا بۆ بەشداریکردن. لە کۆتاییدا ١٦ ھەڵبژاردە سەرکەوتن بۆ بەشداریکردن.<ref name="web.archive.org"/><ref>{{Cite web|last=Hart|first=Jim|date=2016-07-27|title=When the World Cup rolled into fascist Italy in 1934|url=https://thesefootballtimes.co/2016/07/27/when-the-world-cup-rolled-into-fascist-italy-in-1934/|access-date=2021-08-26|website=These Football Times|language=en-GB}}</ref> لەگەڵ ئەوەشدا چەندین هەڵبژاردەی گرنگ لە ناویاندا ھەڵبژاردەی ئۆرگوای بەشداریان نەکرد،<ref>Crouch, ''The World Cup: The Complete History'', p. 16</ref> ئەمەش وەک کاردانەوەیەک لەبەرامبەر بایکۆتی چەند ھەڵبژاردەیەکی ئەورووپا بۆ بەشداریکردن لە یەکەم خولی پالاوانێتییەکە کە چوار ساڵ پێشتر لە ئۆرگوای بەڕێوەچوو. بۆیە ئەمە تاکە پاڵەوانێتی جامی جیھانییە کە ھەڵگری نازناوەکە بەشداری نەکرد.<ref>Glanville, ''The Story of the World Cup'', p. 25</ref>[[ئینگلتەرا]]، [[سکۆتلاند|سکۆتلەندا]]، ئێرلەندای باکوور و [[وێڵز|وێلز]]. بایکۆتی ئەم خولەیان کرد چونکە پێشتر بایکۆتی چاڵاکییەکانی فیفایان کردبوو. چارڵز سووکتلف ئەندامی یەکێتیی تۆپی پێی ئینگلتەرا وتی ئەو پاڵەوانییەتیەی چوار ھەڵبژاردەکە کۆدەکاتە باشترە لەم پاڵەوانیەتییە جیھانییە.<ref>Hunt, ''World Cup Stories''. p. 26.</ref><ref>Taylor, ''The Leaguers'', p. 217.</ref> هەربۆیە ژمارەی هەڵبژاردەکان لە ١٦ بووە ١٢ لەگەڵ ئەوەشدا جێگای ئەو ھەڵبژاردانە پڕنەکرایەوە.
یەکەم خولی ئەم بۆنەیە بوو کە بڕیاردرا سیستەمی پاڵاوتن بەکاربێن دوای ئەوەی ٣٢ ھەڵبژاردە ئامادەی خۆیان نیشاندا بۆ بەشداریکردن. لە کۆتاییدا ١٦ ھەڵبژاردە سەرکەوتن بۆ بەشداریکردن.<ref name="web.archive.org"/><ref>{{Cite web|last=Hart|first=Jim|date=2016-07-27|title=When the World Cup rolled into fascist Italy in 1934|url=https://thesefootballtimes.co/2016/07/27/when-the-world-cup-rolled-into-fascist-italy-in-1934/|access-date=2021-08-26|website=These Football Times|language=en-GB}}</ref> لەگەڵ ئەوەشدا چەندین ھەڵبژاردەی گرنگ لە ناویاندا ھەڵبژاردەی ئۆرگوای بەشداریان نەکرد،<ref>Crouch, ''The World Cup: The Complete History'', p. 16</ref> ئەمەش وەک کاردانەوەیەک لەبەرامبەر بایکۆتی چەند ھەڵبژاردەیەکی ئەورووپا بۆ بەشداریکردن لە یەکەم خولی پالاوانێتییەکە کە چوار ساڵ پێشتر لە ئۆرگوای بەڕێوەچوو. بۆیە ئەمە تاکە پاڵەوانێتی جامی جیھانییە کە ھەڵگری نازناوەکە بەشداری نەکرد.<ref>Glanville, ''The Story of the World Cup'', p. 25</ref>[[ئینگلتەرا]]، [[سکۆتلاند|سکۆتلەندا]]، ئێرلەندای باکوور و [[وێڵز|وێلز]]. بایکۆتی ئەم خولەیان کرد چونکە پێشتر بایکۆتی چاڵاکییەکانی فیفایان کردبوو. چارڵز سووکتلف ئەندامی یەکێتیی تۆپی پێی ئینگلتەرا وتی ئەو پاڵەوانییەتییەی چوار ھەڵبژاردەکە کۆدەکاتە باشترە لەم پاڵەوانییەتییە جیھانییە.<ref>Hunt, ''World Cup Stories''. p. 26.</ref><ref>Taylor, ''The Leaguers'', p. 217.</ref> ھەربۆیە ژمارەی ھەڵبژاردەکان لە ١٦ بووە ١٢ لەگەڵ ئەوەشدا جێگای ئەو ھەڵبژاردانە پڕنەکرایەوە.


سیستەمی یارییەکان دەرچوون بوو بە یەک دۆڕان. ماوەی پاڵەوانێتییەکە لە ٢٧ی ئایار –١٠ی حوزەیرانی ١٩٣٤ بوو، تێیدا ١٧ یاری کرا. ھەڵبژاردەکان بەسەر چوار کۆمەڵە دابەشکران. لەم پاڵەوانییەتیە بۆ یەکەم جار لە مێژوودا یاری نێوان دوو ھەڵبژاردە دووبارە کرایەوە، ئەمەش دوای یەکسان بوونیان لە یارییەکە بە ئەنجامی١–١، ئەمەش لە یاری نێوان ئیتالیا و ئیسپانیا بوو، یارییەکە تووندوتیژی زۆری لێکەوتەوە بەھۆیەوە گۆڵپارێزی ئیسپانیا ڕیکاردۆ زامۆرا برینداربوو نەیتوانی لە یاری دووەم بەشداری بکات.<ref name="Baker, p248">Baker, ''Sports in the Western World'', p248</ref> بەمەبەستی یەکلایکردنەوەی ئەنجامەکە یاری دووەم لە نێوان ئەم دوو هەڵبژاردەیە ڕێکخرایەوە، لە ئەنجامدا هەڵبژاردەی ئیتالیا بە ئەنجامی ١-٠ سەرکەوتنی بەدەست هێناو گەیشتە قۆناغی دواتر.<ref name="Baker, p248"/> لەم خولەی پاڵەوانێتییەکە وڵاتی خانەخوێ واتا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئیتالیا بووە پاڵەوانی جامەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٢–١ لە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی چیکۆسلۆڤاکیا «ئەوکات وڵاتی [[کۆماری چیک|چیک]] و [[سلۆڤاکیا]] یەک بوون» ھەرچەندە [[چێکۆسلۆڤاکیا|چیکۆسلۆڤاکیا]] یەکەم جار گۆڵی کرد بەڵام ئیتالیا دواتر دوو گۆڵی کرد و ئەنجامەکەی لە بەرژەوەندی خۆی تەواوکرد. [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی میسر]] بووە یەکەم ھەڵبژاردەی [[عەرەب|عەرەبی]] بەشداری جامی جیھانی بکات. یاریکەری چیکۆسلۆڤاکی ئۆلدریخ نیجدلی بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی ٥ گۆڵ.<ref>{{Cite web|title=1934 FIFA World Cup final tournament - Wikiwand|url=https://www.wikiwand.com/en/1934_FIFA_World_Cup_final_tournament|access-date=2021-08-26|website=www.wikiwand.com}}</ref><ref>{{Cite web|date=2009-12-09|title=The 1934 World Cup|url=https://sites.duke.edu/wcwp/research-projects/football-and-politics-in-europe-1930s-1950s/mussolinis-football/the-1934-world-cup/|access-date=2021-08-26|website=Soccer Politics / The Politics of Football|language=en-US}}</ref>
سیستەمی یارییەکان دەرچوون بوو بە یەک دۆڕان. ماوەی پاڵەوانێتییەکە لە ٢٧ی ئایار –١٠ی حوزەیرانی ١٩٣٤ بوو، تێیدا ١٧ یاری کرا. ھەڵبژاردەکان بەسەر چوار کۆمەڵە دابەشکران. لەم پاڵەوانییەتییە بۆ یەکەم جار لە مێژوودا یاری نێوان دوو ھەڵبژاردە دووبارە کرایەوە، ئەمەش دوای یەکسان بوونیان لە یارییەکە بە ئەنجامی١–١، ئەمەش لە یاری نێوان ئیتالیا و ئیسپانیا بوو، یارییەکە تووندوتیژی زۆری لێکەوتەوە بەھۆیەوە گۆڵپارێزی ئیسپانیا ڕیکاردۆ زامۆرا برینداربوو نەیتوانی لە یاری دووەم بەشداری بکات.<ref name="Baker, p248">Baker, ''Sports in the Western World'', p248</ref> بەمەبەستی یەکلایکردنەوەی ئەنجامەکە یاری دووەم لە نێوان ئەم دوو ھەڵبژاردەیە ڕێکخرایەوە، لە ئەنجامدا ھەڵبژاردەی ئیتالیا بە ئەنجامی ١–٠ سەرکەوتنی بەدەست ھێناو گەیشتە قۆناغی دواتر.<ref name="Baker, p248"/> لەم خولەی پاڵەوانێتییەکە وڵاتی خانەخوێ واتا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئیتالیا بووە پاڵەوانی جامەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٢–١ لە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی چیکۆسلۆڤاکیا «ئەوکات وڵاتی [[کۆماری چیک|چیک]] و [[سلۆڤاکیا]] یەک بوون» ھەرچەندە [[چێکۆسلۆڤاکیا|چیکۆسلۆڤاکیا]] یەکەم جار گۆڵی کرد بەڵام ئیتالیا دواتر دوو گۆڵی کرد و ئەنجامەکەی لە بەرژەوەندی خۆی تەواوکرد. [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی میسر]] بووە یەکەم ھەڵبژاردەی [[عەرەب]]ی بەشداری جامی جیھانی بکات. یاریکەری چیکۆسلۆڤاکی ئۆلدریخ نیجدلی بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی ٥ گۆڵ.<ref>{{Cite web|title=1934 FIFA World Cup final tournament - Wikiwand|url=https://www.wikiwand.com/en/1934_FIFA_World_Cup_final_tournament|access-date=2021-08-26|website=www.wikiwand.com}}</ref><ref>{{Cite web|date=2009-12-09|title=The 1934 World Cup|url=https://sites.duke.edu/wcwp/research-projects/football-and-politics-in-europe-1930s-1950s/mussolinis-football/the-1934-world-cup/|access-date=2021-08-26|website=Soccer Politics / The Politics of Football|language=en-US}}</ref>


=== جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٨ ===
=== جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٨ ===
وتاری سەرەکی: [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٨]]
وتاری سەرەکی: [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٨]]
[[پەڕگە:Brésil-pologne1938.jpg|وێنۆک|ڕاست|دیمەنێک لە یاری نێوان بەڕازیل و پۆڵندا کە ٥-٦ لە لە بەرژەوەندی بەڕازیل تەواو بوو]]
[[پەڕگە:Brésil-pologne1938.jpg|وێنۆک|ڕاست|دیمەنێک لە یاری نێوان بەڕازیل و پۆڵندا کە ٥–٦ لە لە بەرژەوەندی بەڕازیل تەواو بوو]]
بڕیاردرا خولی سێیەمی ئەم جامە لەلایەن وڵاتی [[فەڕەنسا|فەرەنساوە]] میوانداری بکرێت کە ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ٤ی حوزەیران تاکوو ١٩ی حوزەیرانی ١٩٣٨ی خایاند،<ref>{{Cite web|title=History of the World Cup Final Draw|url=https://web.archive.org/web/20190412114259/https://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-201_10e_fwcdraw-history_8842.pdf|url-status=live}}</ref> ئەم بڕیاری فیفا بووە ھۆی ناڕەزایەتی دەڕبرینی [[ئەمریکای لاتینی|کیشوەری ئەمریکای لاتینی]]، [[ئوروگوای|ئۆروگوای]] و [[ئەرژەنتین]] بەشداریان لە یارییەکانی پاڵەوتن نەکرد. هەروەها [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئیسپانیا|ھەڵبژاردەی ئیسپانیا]] لە کۆتایدا کشایەوە بەھۆی [[شەڕی ناوخۆییی ئیسپانیا|شەری ناوخۆییی ئیسپانیا]]. لەم خولەدا بۆیەکەم جار وڵاتی خانەخوێ و ھەڵگری نازناوەکە بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ بەبێ ئەنجامدانی یارییەکانی پاڵاوتن، بەشدارییان لە پاڵەوانییەتیەکە کرد. ھەروەھا وەک خولی پیشوو بە سیستەمی دەرچوون بە یەک دۆران ئەنجامدرا. لە سەرتادا وابڕیاربوو کە ١٦ ھەڵبژاردە بەشداری بکەن بەلام دوای ئەوەی [[نەمسا]] بەھۆی ئۆپراسیۆنی [[ئانشلوس]] خرایە سەر [[ئەڵمانیای نازی|ئەڵمانیا]] بۆیە لەم خولە پاشەکشەی کرد، تەنھا ١٥ ھەڵبژاردە مایەوە، فیفا ڕێگای بە تیمی [[لاتڤیا]] نەدا کە وەک جێگرەوەی [[نەمسا]] بەشداری بکات. ھەربۆیە [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی سوێد|ھەڵبژاردەی سوید]] کە بریاربوو یاری خۆی لەگەڵ نەمسا ئەنجامبدات بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ سەرکەوتن بۆ قۆناغی دواتر.<ref>{{Cite web|date=2018-04-19|title=World Cup stunning moments: Austria's Wunderteam {{!}} John Ashdown|url=http://www.theguardian.com/football/blog/2014/apr/22/world-cup-stunning-moments-austria-wunderteam|access-date=2021-08-26|website=the Guardian|language=en}}</ref> لەم خولەدا سێ یاری دووبارەکرایەوە دوای ئەوەی بە یەکسان بوون کۆتاییان پێ ھات، ئەوانیش یاری نێوان بەرازیل -چیکۆسلۆڤاکیا (لە یاری دووەم بەڕازیل بوو براوە ٢–١) ئەڵمانیا - سویسرا (لەیاری دووەم سویسرا بردییەوە بە ئەنجامی ٢–٤) کووبا - ڕۆمانیا دوای ئەوەی یەکسان بوون بە ٣–٣ لە یاری دووەمدا کووبا ١–٢ یارییەکەی بردەوە.<ref>{{Cite web|title=FIFA World Cup 1934 Italy - Results, fixtures, tables and stats - Global Sports Archive|url=https://globalsportsarchive.com/competition/soccer/fifa-world-cup-1934-italy/round-of-16/253/|access-date=2021-08-26|website=globalsportsarchive.com}}</ref>
بڕیاردرا خولی سێیەمی ئەم جامە لەلایەن وڵاتی [[فەڕەنسا|فەرەنساوە]] میوانداری بکرێت کە ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ٤ی حوزەیران تاکوو ١٩ی حوزەیرانی ١٩٣٨ی خایاند،<ref>{{Cite web|title=History of the World Cup Final Draw|url=https://web.archive.org/web/20190412114259/https://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-201_10e_fwcdraw-history_8842.pdf|url-status=live}}</ref> ئەم بڕیاری فیفا بووە ھۆی ناڕەزایەتی دەڕبرینی [[ئەمریکای لاتینی|کیشوەری ئەمریکای لاتینی]]، [[ئوروگوای|ئۆروگوای]] و [[ئەرژەنتین]] بەشداریان لە یارییەکانی پاڵەوتن نەکرد. ھەروەھا [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئیسپانیا|ھەڵبژاردەی ئیسپانیا]] لە کۆتایدا کشایەوە بەھۆی [[شەڕی ناوخۆییی ئیسپانیا|شەری ناوخۆییی ئیسپانیا]]. لەم خولەدا بۆیەکەم جار وڵاتی خانەخوێ و ھەڵگری نازناوەکە بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ بەبێ ئەنجامدانی یارییەکانی پاڵاوتن، بەشدارییان لە پاڵەوانییەتییەکە کرد. ھەروەھا وەک خولی پیشوو بە سیستەمی دەرچوون بە یەک دۆران ئەنجامدرا. لە سەرتادا وابڕیاربوو کە ١٦ ھەڵبژاردە بەشداری بکەن بەلام دوای ئەوەی [[نەمسا]] بەھۆی ئۆپراسیۆنی [[ئانشلوس]] خرایە سەر [[ئەڵمانیای نازی|ئەڵمانیا]] بۆیە لەم خولە پاشەکشەی کرد، تەنھا ١٥ ھەڵبژاردە مایەوە، فیفا ڕێگای بە تیمی [[لاتڤیا]] نەدا کە وەک جێگرەوەی [[نەمسا]] بەشداری بکات. ھەربۆیە [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی سوێد|ھەڵبژاردەی سوید]] کە بریاربوو یاری خۆی لەگەڵ نەمسا ئەنجامبدات بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ سەرکەوتن بۆ قۆناغی دواتر.<ref>{{Cite web|date=2018-04-19|title=World Cup stunning moments: Austria's Wunderteam {{!}} John Ashdown|url=http://www.theguardian.com/football/blog/2014/apr/22/world-cup-stunning-moments-austria-wunderteam|access-date=2021-08-26|website=the Guardian|language=en}}</ref> لەم خولەدا سێ یاری دووبارەکرایەوە دوای ئەوەی بە یەکسان بوون کۆتاییان پێ ھات، ئەوانیش یاری نێوان بەرازیل -چیکۆسلۆڤاکیا (لە یاری دووەم بەڕازیل بوو براوە ٢–١) ئەڵمانیا - سویسرا (لەیاری دووەم سویسرا بردییەوە بە ئەنجامی ٢–٤) کووبا - ڕۆمانیا دوای ئەوەی یەکسان بوون بە ٣–٣ لە یاری دووەمدا کووبا ١–٢ یارییەکەی بردەوە.<ref>{{Cite web|title=FIFA World Cup 1934 Italy - Results, fixtures, tables and stats - Global Sports Archive|url=https://globalsportsarchive.com/competition/soccer/fifa-world-cup-1934-italy/round-of-16/253/|access-date=2021-08-26|website=globalsportsarchive.com}}</ref>
[[پەڕگە:Stade municipal du Havre - Wedstrijd Nederland-Tsjechoslowakije, WK 1938.jpg|وێنۆک|243x243پیکسڵ|دیمەنێک لە یاری نێوان هۆڵندا و چیکوسلۆڤاکیا]]
[[پەڕگە:Stade municipal du Havre - Wedstrijd Nederland-Tsjechoslowakije, WK 1938.jpg|وێنۆک|243x243پیکسڵ|دیمەنێک لە یاری نێوان ھۆڵندا و چیکوسلۆڤاکیا]]
یاری کۆتایی جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٨ لە نێوان هەردوو هەڵبژاردەی ئیتالیا و هەنگاریا، بە ئامادەبوونی ٤٥ ھەزار ھاندەر لە یاریگای ئۆڵمپیک لە شاری پاریس بەڕێوەچوو. هەر لە سەرەتاوە ئیتالیا لە ڕیگای یاریزان جینۆکلاوسی لە خولەکی ٦ی یارییەکە گۆڵێكی تۆمار کرد، دواتر پال تیکتۆس، یاریزانی هەڵبژاردەی هەنگاریا لە خولەکی "٨" ئەنجامی یارییەکەی یەکسان کردەوە. بەڵام لە خولەکی "١٦" ئیتالیا لە ڕیگای سیلڤیۆ پیۆلە گۆلێکی تۆمار کرد، پاشان جینۆ کلاوسی گۆڵی دووەمی خۆی و سێیەمی هەڵبژاردەکەی لە خولەکی ٣٥ تۆمارکرد، بەم ئەنجامە گێمی یەکەم تەواوبوو. لە گێمی دووەم یاریزانی هەنگاریا، جیۆرجی سیرۆوسی لە خولەکی "٧٠" گۆڵێکی دیکەی بۆ هەڵبژاردەکەی تۆمارکرد. بەڵام ئەمە کاریگەری نەبوو لەسەر ئەنجامە و لە خولەکی "٨٠" سیلڤیۆ پیۆلە گۆڵی دووەمی خۆی و چوارەمی ئیتالیا تۆمار کرد. بەم شێوەیە ئیتالیا بە ئەنجامی ٤-٢ سەرکەوتنی بەدەست هێنا، بەمەش بۆ جاری دووەم لە سەر یەک نازناوەکەی بەرزکردەوە.<ref>{{Cite web|date=2013-11-01|title=1938 FIFA World Cup France ™ - FIFA.com|url=https://web.archive.org/web/20131101090325/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=5/results/matches/match=1174/report.html|access-date=2021-09-09|website=web.archive.org}}</ref><ref>{{Cite web|title=1938 World Cup: Italy repeats as champions|url=https://www.cbc.ca/sports/soccer/1938-world-cup-italy-repeats-as-champions-1.853724|url-status=live}}</ref> [[ھەڵبژاردەی تۆپی بالەی بەڕازیل|ھەڵبژاردەی بەڕازیلیش]] پلەی سێیەمی بەدەست ھێنا دوای بردنەوەی لە ھەڵبژاردەی سوید بە ٤–٢. لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ١٨ یاری ٨٤ جار گۆڵ تۆمارکرا و یاریکەری بەڕازیلی لیۆنیداس بووە گۆڵکار بە تۆمارکردنی حەوت گۆڵ.<ref>{{Cite web|title=Football World Cup 1938 in France|url=https://www.footballhistory.org/world-cup/1938-france.html|access-date=2021-08-26|website=www.footballhistory.org}}</ref> ھەڵبژاردەی بەڕازیل تاکە نوێنەری کیشوەری [[ئەمریکای باشوور]] بوو. بەھۆی [[جەنگی جیھانیی دووەم]]، بۆ ماوەی ١٢ ساڵ پاڵەوانیتییەکە ئەنجام نەدرا تا ساڵی ١٩٥٠. [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئیتالیا|ھەڵبژاردەی ئیتالیا]] بۆماوەی ١٦ ساڵ وەک پاڵەوان و ھەڵگری نازناوە جیھانییەکە (١٩٣٤–١٩٥٠) مایەوە.
یاری کۆتایی جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٨ لە نێوان ھەردوو ھەڵبژاردەی ئیتالیا و ھەنگاریا، بە ئامادەبوونی ٤٥ ھەزار ھاندەر لە یاریگای ئۆڵمپیک لە شاری پاریس بەڕێوەچوو. ھەر لە سەرەتاوە ئیتالیا لە ڕیگای یاریزان جینۆکلاوسی لە خولەکی ٦ی یارییەکە گۆڵێکی تۆمار کرد، دواتر پال تیکتۆس، یاریزانی ھەڵبژاردەی ھەنگاریا لە خولەکی "٨" ئەنجامی یارییەکەی یەکسان کردەوە. بەڵام لە خولەکی "١٦" ئیتالیا لە ڕیگای سیلڤیۆ پیۆلە گۆلێکی تۆمار کرد، پاشان جینۆ کلاوسی گۆڵی دووەمی خۆی و سێیەمی ھەڵبژاردەکەی لە خولەکی ٣٥ تۆمارکرد، بەم ئەنجامە گێمی یەکەم تەواوبوو. لە گێمی دووەم یاریزانی ھەنگاریا، جیۆرجی سیرۆوسی لە خولەکی "٧٠" گۆڵێکی دیکەی بۆ ھەڵبژاردەکەی تۆمارکرد. بەڵام ئەمە کاریگەری نەبوو لەسەر ئەنجامە و لە خولەکی "٨٠" سیلڤیۆ پیۆلە گۆڵی دووەمی خۆی و چوارەمی ئیتالیا تۆمار کرد. بەم شێوەیە ئیتالیا بە ئەنجامی ٤–٢ سەرکەوتنی بەدەست ھێنا، بەمەش بۆ جاری دووەم لەسەر یەک نازناوەکەی بەرزکردەوە.<ref>{{Cite web|date=2013-11-01|title=1938 FIFA World Cup France ™ - FIFA.com|url=https://web.archive.org/web/20131101090325/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=5/results/matches/match=1174/report.html|access-date=2021-09-09|website=web.archive.org}}</ref><ref>{{Cite web|title=1938 World Cup: Italy repeats as champions|url=https://www.cbc.ca/sports/soccer/1938-world-cup-italy-repeats-as-champions-1.853724|url-status=live}}</ref> [[ھەڵبژاردەی تۆپی بالەی بەڕازیل|ھەڵبژاردەی بەڕازیلیش]] پلەی سێیەمی بەدەست ھێنا دوای بردنەوەی لە ھەڵبژاردەی سوید بە ٤–٢. لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ١٨ یاری ٨٤ جار گۆڵ تۆمارکرا و یاریکەری بەڕازیلی لیۆنیداس بووە گۆڵکار بە تۆمارکردنی حەوت گۆڵ.<ref>{{Cite web|title=Football World Cup 1938 in France|url=https://www.footballhistory.org/world-cup/1938-france.html|access-date=2021-08-26|website=www.footballhistory.org}}</ref> ھەڵبژاردەی بەڕازیل تاکە نوێنەری کیشوەری [[ئەمریکای باشوور]] بوو. بەھۆی [[جەنگی جیھانیی دووەم]]، بۆ ماوەی ١٢ ساڵ پاڵەوانیتییەکە ئەنجام نەدرا تا ساڵی ١٩٥٠. [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئیتالیا|ھەڵبژاردەی ئیتالیا]] بۆماوەی ١٦ ساڵ وەک پاڵەوان و ھەڵگری نازناوە جیھانییەکە (١٩٣٤–١٩٥٠) مایەوە.


=== جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٠ ===
=== جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٠ ===
وتاری سەرەکی: [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٠]]
وتاری سەرەکی: [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٠]]
[[پەڕگە:Urug1950.jpg|وێنۆک|ڕاست|ھەڵبژاردەی ئۆروگوای پاڵەوانی جامی جیھانی ١٩٥٠]]
[[پەڕگە:Urug1950.jpg|وێنۆک|ڕاست|ھەڵبژاردەی ئۆروگوای پاڵەوانی جامی جیھانی ١٩٥٠]]
پاش ئەوەی جامی جیهانیی بۆماوەی ١٢ ساڵ بەھۆی [[جەنگی جیھانیی دووەم]] ڕاگیرا، [[فیفا]] بەدوای وڵاتێکدا دەگەڕا بۆ قەرەبووکردنەوەی جامی جیھانی ١٩٤٢–١٩٤٦ بەلام ھیچ وڵاتێک ئامادەیی خۆی نیشان نەدا بۆ ئەوەی میوانداری بکات، تا ئەوەی [[بەڕازیل|بەرازیل]] بە مەرجی ئەوەی پالاوانێتییەکە لە ساڵی ١٩٥٠ ئەنجام بدرێت (کە بریاردرابوو ١٩٤٩ بەڕێوەبچێت) ئامادەی خۆی نیشاندا ئەم خولە میوانداریی بکات.<ref>{{Cite web|title=Planet World Cup - 1950 - Overview|url=http://www.planetworldcup.com/CUPS/1950/wc50index.html|access-date=2021-08-28|website=www.planetworldcup.com}}</ref> پێشتر ھەردوو وڵاتی بەڕازیل و ئەڵمانیای نازی ئامادەیی خۆیان نیشاندا بوو بۆ میوانداریکردنی جامی جیھانییی ١٩٤٢. فیفا دەستی کرد بەھەوڵەکانی لەگەڵ وڵاتەکان بۆ بەشداری پێکردنی هەڵبژاردەکانیان لە یارییەکانی ئەم پاڵەوانیەتییە. بەھۆی ھەلومەرجی جەنگەوە ھەڵبژاردەی ئیتالیا کە ھەلگری نازناوەکە بوو لەو بڕوایەدا نەبوو بتوانێت بەشداری بکات <ref>Lisi (2007), pp. , 48-49</ref> بەڵام دوای ئەوەی فیفا خەرجی ھەڵبژاردەکەی لە ئەستۆ گرت ڕازی بوو بە گەشتکردن بۆ [[بەڕازیل]]؛<ref name="lisi_47">Lisi (2007), p. 47</ref> ھەروەھا [[فیفا|یەکێتیی تۆپی پێی جیھانی]] بڕیاریدا ھەڵگری نازناوەکە بەبی پاڵاوتن سەرکەوێت بۆ پاڵەوانیەتییەکە .<ref name="ReferenceA">{{Cite web|date=2014-07-08|title=Brazil's first World Cup draw - FIFA.com|url=https://web.archive.org/web/20140708202009/http://www.fifa.com/worldcup/news/y=2013/m=12/news=brazil-first-world-cup-draw-2238709.html|access-date=2021-08-28|website=web.archive.org}}</ref>
پاش ئەوەی جامی جیھانیی بۆماوەی ١٢ ساڵ بەھۆی [[جەنگی جیھانیی دووەم]] ڕاگیرا، [[فیفا]] بەدوای وڵاتێکدا دەگەڕا بۆ قەرەبووکردنەوەی جامی جیھانی ١٩٤٢–١٩٤٦ بەلام ھیچ وڵاتێک ئامادەیی خۆی نیشان نەدا بۆ ئەوەی میوانداری بکات، تا ئەوەی [[بەڕازیل|بەرازیل]] بە مەرجی ئەوەی پالاوانێتییەکە لە ساڵی ١٩٥٠ ئەنجام بدرێت (کە بریاردرابوو ١٩٤٩ بەڕێوەبچێت) ئامادەی خۆی نیشاندا ئەم خولە میوانداریی بکات.<ref>{{Cite web|title=Planet World Cup - 1950 - Overview|url=http://www.planetworldcup.com/CUPS/1950/wc50index.html|access-date=2021-08-28|website=www.planetworldcup.com}}</ref> پێشتر ھەردوو وڵاتی بەڕازیل و ئەڵمانیای نازی ئامادەیی خۆیان نیشاندا بوو بۆ میوانداریکردنی جامی جیھانییی ١٩٤٢. فیفا دەستی کرد بەھەوڵەکانی لەگەڵ وڵاتەکان بۆ بەشداری پێکردنی ھەڵبژاردەکانیان لە یارییەکانی ئەم پاڵەوانییەتییە. بەھۆی ھەلومەرجی جەنگەوە ھەڵبژاردەی ئیتالیا کە ھەلگری نازناوەکە بوو لەو بڕوایەدا نەبوو بتوانێت بەشداری بکات<ref>Lisi (2007), pp. , 48-49</ref> بەڵام دوای ئەوەی فیفا خەرجی ھەڵبژاردەکەی لە ئەستۆ گرت ڕازی بوو بە گەشتکردن بۆ [[بەڕازیل]]؛<ref name="lisi_47">Lisi (2007), p. 47</ref> ھەروەھا [[فیفا|یەکێتیی تۆپی پێی جیھانی]] بڕیاریدا ھەڵگری نازناوەکە بەبی پاڵاوتن سەرکەوێت بۆ پاڵەوانییەتییەکە.<ref name="ReferenceA">{{Cite web|date=2014-07-08|title=Brazil's first World Cup draw - FIFA.com|url=https://web.archive.org/web/20140708202009/http://www.fifa.com/worldcup/news/y=2013/m=12/news=brazil-first-world-cup-draw-2238709.html|access-date=2021-08-28|website=web.archive.org}}</ref>
[[پەڕگە:Gol ghiggia vs brasil.jpg|وێنۆک|236x236پیکسڵ|دیمەنێک لە گۆڵی دووەمی ئۆروگوا لە یاری کۆتایی جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٠ لە ڕێگای ئەلسیدس جیگییا]]
[[پەڕگە:Gol ghiggia vs brasil.jpg|وێنۆک|236x236پیکسڵ|دیمەنێک لە گۆڵی دووەمی ئۆروگوا لە یاری کۆتایی جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٠ لە ڕێگای ئەلسیدس جیگییا]]
ماوەی خولەکە لە ٢٤ی حوزەیران تاکوو ١٦ی تەممووزی ١٩٥٠ی خایاند، ١٦ ھەڵبژاردەی نیشتیمانیی بەشدارییان تێداکردبوو لە نێو سێ کیشوەری جیھان، بەڵام بەھۆی کشانەوەی چەند ھەڵبژاردەیەک مانەوە ١٣ وڵات. لەناو چوارکۆمەڵە جێگیرکران. ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا و ھەڵبژاردەی ژاپۆن لەم خولە بەشداریان نەکرد بەھۆی کاریگەرییەکانی جەنگی جیھانی دووەم.<ref name="ReferenceA"/> یاری کۆتایی لە [[یاریگای ماراکانا|یاریگای مەراکانا]]<ref name="ReferenceB">{{Cite web|date=2008-03-13|title=Maracanã, the largest stadium of the world - sambafoot.co.uk, Football + Brazil|url=https://web.archive.org/web/20080313110429/http://www.sambafoot.com/en/articles/30_Maracana_the_largest_stadium_of_the_world_page_2.html|access-date=2021-08-28|website=web.archive.org}}</ref> بە ئامادەبوونی ژمارەیەکی پێوانەی لە ھاندەر کە نزیکەی ٢٠٠ ھەزار کەس دەبوون لە نێوان [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل|ھەڵبژاردەی بەرازیلی]] خانەخوێ و [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئوروگوای|ھەڵبژاردەی ئۆروگوای]] ھەڵگری یەکەم نازناوی ئەم پاڵەوانێتییە بەرێوەچوو.<ref name="ReferenceB"/> بە شێکی زۆری جیھان چاو لەسەر ئەوەبوو کە بەڕازیل نازناوەکە بەدەست بھێنێت بەھۆی ئەوەی یەک ساڵ پێشتر جامی کوپا ئەمریکا بەدەست ھێنابوو، هەروەها توانیبووی ئاستێکی باش پێشکەش بکات.<ref>{{Cite news|title=How Uruguay broke Brazilian hearts in the 1950 World Cup|url=https://www.bbc.com/news/magazine-27767298|newspaper=BBC News|date=2014-06-13|access-date=2021-08-28|language=en-GB}}</ref> لە سەرەتادا بەرزایل لە خولەکی ٤٧ی گێمی دووەم گۆلی تۆمارکرد بەڵام ھەڵبژاردەی ئۆروگوای بەتۆمارکردنی ٢ گۆڵی یەک بەدوای یەک ئەنجامێکی چاوەروانەکراوی بەدەست ھێنا و یارییەکەی بردەوە ، بۆ دووەمجار بووە پاڵەوانی جامی جیهان.<ref name="FIFA">{{Cite web|title=FIFA|url=https://fifa.com/|access-date=2021-08-28|website=fifa.com|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-03-15|title=World Cup stunning moments: Uruguay's 1950 triumph in Brazil|url=http://www.theguardian.com/football/blog/2014/feb/18/world-cup-25-stunning-moments-no2-uruguay-brazil-1950-scott-murray|access-date=2021-08-28|website=the Guardian|language=en}}</ref> لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٢٢ یاری ٨٨ جار گۆڵ ھەژێنراوە و یاریکەری بەڕازیلی ئەردمێر بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی ھەشت گۆڵ.<ref>{{Cite web|title=Brazil Legends: Jairzinho|url=https://footballwhispers.com/blog/brazil-legends-jairzinho/|access-date=2021-08-28|website=footballwhispers.com|language=en-GB}}</ref>
ماوەی خولەکە لە ٢٤ی حوزەیران تاکوو ١٦ی تەممووزی ١٩٥٠ی خایاند، ١٦ ھەڵبژاردەی نیشتیمانیی بەشدارییان تێداکردبوو لە نێو سێ کیشوەری جیھان، بەڵام بەھۆی کشانەوەی چەند ھەڵبژاردەیەک مانەوە ١٣ وڵات. لەناو چوارکۆمەڵە جێگیرکران. ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا و ھەڵبژاردەی ژاپۆن لەم خولە بەشداریان نەکرد بەھۆی کاریگەرییەکانی جەنگی جیھانی دووەم.<ref name="ReferenceA"/> یاری کۆتایی لە [[یاریگای ماراکانا|یاریگای مەراکانا]]<ref name="ReferenceB">{{Cite web|date=2008-03-13|title=Maracanã, the largest stadium of the world - sambafoot.co.uk, Football + Brazil|url=https://web.archive.org/web/20080313110429/http://www.sambafoot.com/en/articles/30_Maracana_the_largest_stadium_of_the_world_page_2.html|access-date=2021-08-28|website=web.archive.org}}</ref> بە ئامادەبوونی ژمارەیەکی پێوانەی لە ھاندەر کە نزیکەی ٢٠٠ ھەزار کەس دەبوون لە نێوان [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل|ھەڵبژاردەی بەرازیلی]] خانەخوێ و [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئوروگوای|ھەڵبژاردەی ئۆروگوای]] ھەڵگری یەکەم نازناوی ئەم پاڵەوانێتییە بەرێوەچوو.<ref name="ReferenceB"/> بە شێکی زۆری جیھان چاو لەسەر ئەوەبوو کە بەڕازیل نازناوەکە بەدەست بھێنێت بەھۆی ئەوەی یەک ساڵ پێشتر جامی کوپا ئەمریکا بەدەست ھێنابوو، ھەروەھا توانیبووی ئاستێکی باش پێشکەش بکات.<ref>{{Cite news|title=How Uruguay broke Brazilian hearts in the 1950 World Cup|url=https://www.bbc.com/news/magazine-27767298|newspaper=BBC News|date=2014-06-13|access-date=2021-08-28|language=en-GB}}</ref> لە سەرەتادا بەرزایل لە خولەکی ٤٧ی گێمی دووەم گۆلی تۆمارکرد بەڵام ھەڵبژاردەی ئۆروگوای بەتۆمارکردنی ٢ گۆڵی یەک بەدوای یەک ئەنجامێکی چاوەروانەکراوی بەدەست ھێنا و یارییەکەی بردەوە، بۆ دووەمجار بووە پاڵەوانی جامی جیھان.<ref name="FIFA">{{Cite web|title=FIFA|url=https://fifa.com/|access-date=2021-08-28|website=fifa.com|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-03-15|title=World Cup stunning moments: Uruguay's 1950 triumph in Brazil|url=http://www.theguardian.com/football/blog/2014/feb/18/world-cup-25-stunning-moments-no2-uruguay-brazil-1950-scott-murray|access-date=2021-08-28|website=the Guardian|language=en}}</ref> لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٢٢ یاری ٨٨ جار گۆڵ ھەژێنراوە و یاریکەری بەڕازیلی ئەردمێر بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی ھەشت گۆڵ.<ref>{{Cite web|title=Brazil Legends: Jairzinho|url=https://footballwhispers.com/blog/brazil-legends-jairzinho/|access-date=2021-08-28|website=footballwhispers.com|language=en-GB}}</ref>


=== جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٤ ===
=== جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٤ ===
[[پەڕگە:Stade_de_Suisse,_Wankdorf_with_1954_World_Cup_memorial.jpg|وێنۆک|228x228پیکسڵ|وێنەی تابلۆیەک لە شاری بێرنی سویس کە تێیدا ئەنجامی یاری کۆتایی نێوان ھەڵبژاردەی ھەنگاریا و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوای دانراوە]]
[[پەڕگە:Stade_de_Suisse,_Wankdorf_with_1954_World_Cup_memorial.jpg|وێنۆک|228x228پیکسڵ|وێنەی تابلۆیەک لە شاری بێرنی سویس کە تێیدا ئەنجامی یاری کۆتایی نێوان ھەڵبژاردەی ھەنگاریا و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوای دانراوە]]
[[سویس]] وەک تاکە وڵات ئامادەیی خۆی نیشاندا بۆ میوانداریکردنی [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٤]]. یەکێتیی تۆپی پێی جیھانی لە ھەمان ئەو ڕۆژەی کە [[بەڕازیل]] وەک خانەخوێی [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٠]] ڕاگەیاند بەهەمان شێوە سویسی وەک ولاتی میوانادار ناساند.<ref>{{Cite web|title=تاريخ كأس العالم {{!}} مونديال 1954 .. مسمار الحذاء يهدي ألمانيا الكأس {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/ar/أخبار/تاريخ-كأس-العالم-الألف-للياء-مونديال-1954-ألمانيا/zxs0mg36stuf1e1gks1o5my6v|access-date=2021-08-28|website=www.goal.com}}</ref> شازدە وڵات لە چەند کیشوەرێکی جیاواز بەشداریان کرد، بەسەر چوار کۆمەڵە دابەشکران. لەم خولە سیستەمی یارییەکانی گۆرانکاریان تێداکرا، کار بەسیستەمی خاڵ کرا یەکەم و دووەمی ھەر گرووپێک دەگەیشتن بە قۆناغی دواتر. ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ١٥ی حوزەیران تاکوو ٤ی تەممووزی ١٩٥٤ی خایاند، یەکەم یاری لە نێوان ھەڵبژاردەی بەڕازیل و [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی مەکسیک|ھەڵبژاردەی مەکسیک]] بەڕێوەچوو، لەم یارییەدا ھەڵبژاردەی بەڕازیل توانی بە ٥–٠ یارییەکە بباتەوە. دوای تەواوبوونی قۆناغی کۆمەڵەکان و قۆناغی ھەشت و یاری پێش کۆتایی، ھەردوو ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا، ھەڵبژاردەی ھەنگاریا لە یاری کۆتایی بەیەکگەیشتن. زۆربەی خەڵک لەو بڕوایەدا بوون [[مەجارستان|ھەنگاریا]] نازناوەکە دەباتەوە بەھۆی ئەوەی لە قۆناغی کۆمەڵەکان ھەنگاریا ٨–٣ لە ئەڵمانیای ڕۆئاوای بردبووەوە،<ref>{{Cite web|title=FIFA World Cup 1954 Switzerland - Results, fixtures, tables and stats - Global Sports Archive|url=https://globalsportsarchive.com/competition/soccer/fifa-world-cup-1954-switzerland/group-stage/266/|access-date=2021-08-28|website=globalsportsarchive.com}}</ref> جگە لەوەی یاریزانانی ھەنگاریا ئاستێکی باشیان لە پاڵەوانییەتیەکە پیشاندابوو، بۆیە زۆربەی پێشبینییەکان لە بەرژەوەندی ھەنگاریا بوو. یاری کۆتایی کە لە یاریگای وانکدۆرف، بێرن بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٦٢ ھەزار کەس بەڕێوەچوو،<ref>{{Cite web|last=news.ch|title=Geschichte des Wankdorf/Stade de Suisse|url=http://www.fussball.ch/Geschichte+des+Wankdorf+Stade+de+Suisse/217982/detail.htm|access-date=2021-08-28|website=http://www.nachrichten.ch/|language=de}}</ref> ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئاڵمانیای ڕۆژاوا بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٣–٢ لە ھەڵبژاردەی [[مەجارستان|ھەنگاریا]].<ref name="FIFA"/> ئەوەش بۆ یەکەم جار بوو لە مێژووی خۆیدا ئەڵمانیا نازناوەکەی بەدەستهێنا. ئەڵمانییەکان لە ڕێگای دەزگاکانی ڕاگەیاندنەوە یارییەکەیان بە نازناوی موعجیزەی بێرن (بە [[زمانی ئەڵمانی|ئەڵمانی]]: Das Wunder von Bern) ناوهێنا وەک ئاماژەیەک بۆ ئەو ڕووداوە مێژوویییە.<ref>{{Cite web|last=Staff|first=Scroll|title=A brief history of Fifa World Cup: Switzerland 1954, when West Germany stunned the ‘Magic Magyars’|url=https://scroll.in/field/881802/a-brief-history-of-fifa-world-cup-switzerland-1954-when-west-germany-stunned-the-magic-magyars|access-date=2021-08-28|website=Scroll.in|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-01-14|title=حكاية مونديال 1954.. ألمانيا تتوج باللقب في ليلة معجزة برن|url=https://arabic.cnn.com/sport/2018/01/14/world-cup-1954-story|access-date=2021-08-28|website=CNN Arabic|language=ar}}</ref> لەم پاڵەوانییەتییە، لەکۆی ١٦ یاری ١٤٠ جار گۆڵ ھەژێنرا بەڕێژەی بۆ ھەریارییەک زۆرتر لە ٥ گۆڵ کرا، یاریکەری ھانگاری ساندڕۆ کۆشیتش بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی ١١ گۆڵ.
[[سویس]] وەک تاکە وڵات ئامادەیی خۆی نیشاندا بۆ میوانداریکردنی [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٤]]. یەکێتیی تۆپی پێی جیھانی لە ھەمان ئەو ڕۆژەی کە [[بەڕازیل]] وەک خانەخوێی [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٠]] ڕاگەیاند بەھەمان شێوە سویسی وەک ولاتی میوانادار ناساند.<ref>{{Cite web|title=تاريخ كأس العالم {{!}} مونديال 1954 .. مسمار الحذاء يهدي ألمانيا الكأس {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/ar/أخبار/تاريخ-كأس-العالم-الألف-للياء-مونديال-1954-ألمانيا/zxs0mg36stuf1e1gks1o5my6v|access-date=2021-08-28|website=www.goal.com}}</ref> شازدە وڵات لە چەند کیشوەرێکی جیاواز بەشداریان کرد، بەسەر چوار کۆمەڵە دابەشکران. لەم خولە سیستەمی یارییەکانی گۆرانکاریان تێداکرا، کار بەسیستەمی خاڵ کرا یەکەم و دووەمی ھەر گرووپێک دەگەیشتن بە قۆناغی دواتر. ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ١٥ی حوزەیران تاکوو ٤ی تەممووزی ١٩٥٤ی خایاند، یەکەم یاری لە نێوان ھەڵبژاردەی بەڕازیل و [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی مەکسیک|ھەڵبژاردەی مەکسیک]] بەڕێوەچوو، لەم یارییەدا ھەڵبژاردەی بەڕازیل توانی بە ٥–٠ یارییەکە بباتەوە. دوای تەواوبوونی قۆناغی کۆمەڵەکان و قۆناغی ھەشت و یاری پێش کۆتایی، ھەردوو ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا، ھەڵبژاردەی ھەنگاریا لە یاری کۆتایی بەیەکگەیشتن. زۆربەی خەڵک لەو بڕوایەدا بوون [[مەجارستان|ھەنگاریا]] نازناوەکە دەباتەوە بەھۆی ئەوەی لە قۆناغی کۆمەڵەکان ھەنگاریا ٨–٣ لە ئەڵمانیای ڕۆئاوای بردبووەوە،<ref>{{Cite web|title=FIFA World Cup 1954 Switzerland - Results, fixtures, tables and stats - Global Sports Archive|url=https://globalsportsarchive.com/competition/soccer/fifa-world-cup-1954-switzerland/group-stage/266/|access-date=2021-08-28|website=globalsportsarchive.com}}</ref> جگە لەوەی یاریزانانی ھەنگاریا ئاستێکی باشیان لە پاڵەوانییەتییەکە پیشاندابوو، بۆیە زۆربەی پێشبینییەکان لە بەرژەوەندی ھەنگاریا بوو. یاری کۆتایی کە لە یاریگای وانکدۆرف، بێرن بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٦٢ ھەزار کەس بەڕێوەچوو،<ref>{{Cite web|last=news.ch|title=Geschichte des Wankdorf/Stade de Suisse|url=http://www.fussball.ch/Geschichte+des+Wankdorf+Stade+de+Suisse/217982/detail.htm|access-date=2021-08-28|website=http://www.nachrichten.ch/|language=de}}</ref> ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئاڵمانیای ڕۆژاوا بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٣–٢ لە ھەڵبژاردەی [[مەجارستان|ھەنگاریا]].<ref name="FIFA"/> ئەوەش بۆ یەکەم جار بوو لە مێژووی خۆیدا ئەڵمانیا نازناوەکەی بەدەستھێنا. ئەڵمانییەکان لە ڕێگای دەزگاکانی ڕاگەیاندنەوە یارییەکەیان بە نازناوی موعجیزەی بێرن (بە [[زمانی ئەڵمانی|ئەڵمانی]]: Das Wunder von Bern) ناوھێنا وەک ئاماژەیەک بۆ ئەو ڕووداوە مێژوویییە.<ref>{{Cite web|last=Staff|first=Scroll|title=A brief history of Fifa World Cup: Switzerland 1954, when West Germany stunned the ‘Magic Magyars’|url=https://scroll.in/field/881802/a-brief-history-of-fifa-world-cup-switzerland-1954-when-west-germany-stunned-the-magic-magyars|access-date=2021-08-28|website=Scroll.in|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-01-14|title=حكاية مونديال 1954.. ألمانيا تتوج باللقب في ليلة معجزة برن|url=https://arabic.cnn.com/sport/2018/01/14/world-cup-1954-story|access-date=2021-08-28|website=CNN Arabic|language=ar}}</ref> لەم پاڵەوانییەتییە، لەکۆی ١٦ یاری ١٤٠ جار گۆڵ ھەژێنرا بەڕێژەی بۆ ھەریارییەک زۆرتر لە ٥ گۆڵ کرا، یاریکەری ھانگاری ساندڕۆ کۆشیتش بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی ١١ گۆڵ.


=== جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٨ ===
=== جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٨ ===
[[پەڕگە:Swedish National football team starting 11 1958 WC final.jpg|وێنۆک|یاریزانانی [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی سوێد]]، پێش دەستپێکردنی یاریی کۆتایی جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٨.]]
[[پەڕگە:Swedish National football team starting 11 1958 WC final.jpg|وێنۆک|یاریزانانی [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی سوێد]]، پێش دەستپێکردنی یاریی کۆتایی جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٨.]]
[[پەڕگە:Winning brazilian National team 1958.jpg|وێنۆک|خۆشحالێ یاریزانانی ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل، دوای بردنەوەی یاری کۆتایی بەرامبەر ھەڵبژاردەی سوید بە ئەنجامی ٤–٢ لە جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٨ .]]
[[پەڕگە:Winning brazilian National team 1958.jpg|وێنۆک|خۆشحالێ یاریزانانی ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل، دوای بردنەوەی یاری کۆتایی بەرامبەر ھەڵبژاردەی سوید بە ئەنجامی ٤–٢ لە جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٨ .]]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٨ خولی شەشەمی پاڵەوانێتییەکە لەلایەن [[سوێد]] ەوە میوانداریکرا،<ref name="norlin2425">Norlin, pp.24–25</ref> بێجگە لە سوێد هەریەکە لە [[ئەرژەنتین]]، [[مەکسیک]] و [[وێڵز|وێلز]] ئامادەیی خۆیان نیشاندابوو بۆ میواندارکردنی جامەکە بەلام لە کۆتاییدا لە کۆنفراسی فیفا لە شاری [[ڕیۆ دێ ژانێرۆ]] و لە ٢٣ی حوزەیرانی ١٩٥٠ ئەو مافە بە [[سوێد]] درا.<ref>{{Cite web|date=2018-07-05|title=Wayback Machine|url=https://web.archive.org/web/20180705170813/https://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/81/ip-201_13a_fwc-host.pdf|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> پێشتر دوو جار سوێد ئامادەیی خۆی نیشاندا بوو بۆ بەرێوەبردنی جامی جیھانیی فیفا لە ساڵەکانی (١٩٣٠ و ١٩٣٤) بەڵام لە ھەردوو خولدا لە بەرژەوەندی [[ئیتالیا]] خۆی کشاندەوە. ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ٨ تا ٢٩ی حوزەیرانی ساڵی ١٩٥٨ی خایاند، شانزدە ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکرد. هەڵبژاردە بەشداربووەکان بەسەر ٤ کۆمەڵەدا دابەشکران.
جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٨ خولی شەشەمی پاڵەوانێتییەکە لەلایەن [[سوێد]] ەوە میوانداریکرا،<ref name="norlin2425">Norlin, pp.24–25</ref> بێجگە لە سوێد ھەریەکە لە [[ئەرژەنتین]]، [[مەکسیک]] و [[وێڵز|وێلز]] ئامادەیی خۆیان نیشاندابوو بۆ میواندارکردنی جامەکە بەلام لە کۆتاییدا لە کۆنفراسی فیفا لە شاری [[ڕیۆ دێ ژانێرۆ]] و لە ٢٣ی حوزەیرانی ١٩٥٠ ئەو مافە بە [[سوێد]] درا.<ref>{{Cite web|date=2018-07-05|title=Wayback Machine|url=https://web.archive.org/web/20180705170813/https://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/81/ip-201_13a_fwc-host.pdf|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> پێشتر دوو جار سوێد ئامادەیی خۆی نیشاندا بوو بۆ بەرێوەبردنی جامی جیھانیی فیفا لە ساڵەکانی (١٩٣٠ و ١٩٣٤) بەڵام لە ھەردوو خولدا لە بەرژەوەندی [[ئیتالیا]] خۆی کشاندەوە. ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ٨ تا ٢٩ی حوزەیرانی ساڵی ١٩٥٨ی خایاند، شانزدە ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکرد. ھەڵبژاردە بەشداربووەکان بەسەر ٤ کۆمەڵەدا دابەشکران.


بۆیەکەم جار لەمێژووی ئەم پاڵەوانێتییە لە تەلەڤیزیۆنەوە یارییەکانی بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ پەخشکرا، تەنھا لە ئەورووپای ڕۆژھەلات نەبێت کە ھیچ وڵاتێک مافی پەخشەکەی وەرنەگرت.<ref>{{Cite web|title=25 معلومة غريبة عن كأس العالم 1958|url=https://www.ultrasawt.com/25-معلومة-غريبة-عن-كأس-العالم-1958/غياث-تفنكجي/رياضة|access-date=2021-08-29|website=الترا صوت|language=en}}</ref> هەروەها بۆیەکەم جار و کۆتاجار [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی وێڵز|ھەڵبژاردە وێلز]]، [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئینگلتەرا|ئینگلتەرا]]، [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئیرلەندای باکوور|ئیرلەندای باکوور]]، [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی سکۆتلەندا|سکۆتلەندا]] کە پێکھێنەری [[بریتانیای مەزن|بەریتانیای گەورەن]] بەشداریان کرد.<ref>{{Cite web|url=https://www.eurosport.com/geoblocking.shtml|access-date=2021-08-29|website=www.eurosport.com}}</ref> ئینگلتەرا بەھۆی لەدەستدانی بەشێکی یاریزانەکانی لە کارەساتیی میونخ کاریگەری لەسەر ئاستی ھەڵبژاردەکە بۆ درووست بوو.<ref>{{Cite web|title=25 معلومة غريبة عن كأس العالم 1958|url=https://www.ultrasawt.com/25-معلومة-غريبة-عن-كأس-العالم-1958/غياث-تفنكجي/رياضة|access-date=2021-08-29|website=الترا صوت|language=en}}</ref> یەکەم یاری پاڵەوانێتییەکە لە نێوان ھەڵبژاردەی ئەرژەنتین و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا ھەڵگری نازناوی خولی پێشوو بوو، یارییەکە بە ئەنجامی ٣–١ لە بەرژەوەندی ئەڵمانیان تەواو بوو؛ یاری نێوان (چیکۆسلۆڤاکیا - ئێرلندای باکوور)، (وێلز -ھەنگاریا) دووبارەکرانەوە بەھۆی یەکسان بوونیان. یاری کۆتایی لە نێوان ھەڵبژاردەی [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی سوێد|سوید]] وڵاتی خانەخوێ و [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل|ھەڵبژاردەی بەڕازیل]] لە یاریگای ڕاسوندا بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٤٩ ھەزار کەس بەرێوەچوو، لە ئەنجامدا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل بۆیەکەمینجار لە مێژووی خۆیدا بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٥–٢ بە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی سوید.<ref name="fifa.com">{{Cite web|title=FIFA|url=https://fifa.com/|access-date=2021-08-29|website=fifa.com|language=en}}</ref><ref name="ReferenceC">{{Cite web|date=2015-05-14|title=Diego Maradona goal voted the FIFA World Cup™ Goal of the Century - FIFA.com|url=https://web.archive.org/web/20150514104212/http://www.fifa.com/newscentre/news/newsid=82406/index.html|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٣٥ یاری ئەوا ١٢٦ جار گۆڵ ھەژێنراوە بەڕێژەی بۆ ھەریارییەک زۆرتر لە ٥ گۆڵ تۆمارکرا، یاریکەری ھانگاری [[جەست فۆنتین]] بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی سێزدە گۆڵ. یاریزانی بەرازیلی [[پێلێ]] بۆیەکەم جار بەشداری جامی جیھانی کرد کە ھێشتا تەمەنی نەببوو بە ١٨ ساڵ ئەوا توانی ٨ گۆڵ تۆماربکات و ھەروەھا دوایین گۆڵی پاڵەوانێتییەکەی کرد لە خولەکی "٩٠" بەمەش بووە لاوترین یاریزان کە نازناوی جامی جیھانی لەگەڵ ھەڵبژاردەی وڵاتەکەی بەدەست بھێنێت و ھەروەھا لاوترین یاریزان کە ئەو ژمارە گۆڵە لە جامی جیھانی تۆماربکات.<ref>{{Cite web|date=2018-10-23|title=Planet World Cup - 1958 - Final|url=https://web.archive.org/web/20181023090834/http://www.planetworldcup.com/CUPS/1958/wc58final.html|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> لەم پاڵەوانییەتەدا ھیچ کام لە ولاتەکانی کیشوەری ئاسیا و کیشوەری ئەفریقا بەشداریان نەکرد.<ref>{{Cite web|date=2018-01-15|title=حكاية مونديال 1958.. بزوغ نجم بيليه في نهائي الأرقام القياسية|url=https://arabic.cnn.com/sport/2018/01/15/world-cup-1958-pele-brazil|access-date=2021-08-29|website=CNN Arabic|language=ar}}</ref>
بۆیەکەم جار لەمێژووی ئەم پاڵەوانێتییە لە تەلەڤیزیۆنەوە یارییەکانی بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ پەخشکرا، تەنھا لە ئەورووپای ڕۆژھەلات نەبێت کە ھیچ وڵاتێک مافی پەخشەکەی وەرنەگرت.<ref>{{Cite web|title=25 معلومة غريبة عن كأس العالم 1958|url=https://www.ultrasawt.com/25-معلومة-غريبة-عن-كأس-العالم-1958/غياث-تفنكجي/رياضة|access-date=2021-08-29|website=الترا صوت|language=en}}</ref> ھەروەھا بۆیەکەم جار و کۆتاجار [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی وێڵز|ھەڵبژاردە وێلز]]، [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئینگلتەرا|ئینگلتەرا]]، [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئیرلەندای باکوور|ئیرلەندای باکوور]]، [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی سکۆتلەندا|سکۆتلەندا]] کە پێکھێنەری [[بریتانیای مەزن|بەریتانیای گەورەن]] بەشداریان کرد.<ref>{{Cite web|url=https://www.eurosport.com/geoblocking.shtml|access-date=2021-08-29|website=www.eurosport.com}}</ref> ئینگلتەرا بەھۆی لەدەستدانی بەشێکی یاریزانەکانی لە کارەساتیی میونخ کاریگەری لەسەر ئاستی ھەڵبژاردەکە بۆ دروست بوو.<ref>{{Cite web|title=25 معلومة غريبة عن كأس العالم 1958|url=https://www.ultrasawt.com/25-معلومة-غريبة-عن-كأس-العالم-1958/غياث-تفنكجي/رياضة|access-date=2021-08-29|website=الترا صوت|language=en}}</ref> یەکەم یاری پاڵەوانێتییەکە لە نێوان ھەڵبژاردەی ئەرژەنتین و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا ھەڵگری نازناوی خولی پێشوو بوو، یارییەکە بە ئەنجامی ٣–١ لە بەرژەوەندی ئەڵمانیان تەواو بوو؛ یاری نێوان (چیکۆسلۆڤاکیا - ئێرلندای باکوور)، (وێلز -ھەنگاریا) دووبارەکرانەوە بەھۆی یەکسان بوونیان. یاری کۆتایی لە نێوان ھەڵبژاردەی [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی سوێد|سوید]] وڵاتی خانەخوێ و [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل|ھەڵبژاردەی بەڕازیل]] لە یاریگای ڕاسوندا بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٤٩ ھەزار کەس بەرێوەچوو، لە ئەنجامدا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل بۆیەکەمینجار لە مێژووی خۆیدا بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٥–٢ بە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی سوید.<ref name="fifa.com">{{Cite web|title=FIFA|url=https://fifa.com/|access-date=2021-08-29|website=fifa.com|language=en}}</ref><ref name="ReferenceC">{{Cite web|date=2015-05-14|title=Diego Maradona goal voted the FIFA World Cup™ Goal of the Century - FIFA.com|url=https://web.archive.org/web/20150514104212/http://www.fifa.com/newscentre/news/newsid=82406/index.html|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٣٥ یاری ئەوا ١٢٦ جار گۆڵ ھەژێنراوە بەڕێژەی بۆ ھەریارییەک زۆرتر لە ٥ گۆڵ تۆمارکرا، یاریکەری ھانگاری [[جەست فۆنتین]] بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی سێزدە گۆڵ. یاریزانی بەرازیلی [[پێلێ]] بۆیەکەم جار بەشداری جامی جیھانی کرد کە ھێشتا تەمەنی نەببوو بە ١٨ ساڵ ئەوا توانی ٨ گۆڵ تۆماربکات و ھەروەھا دوایین گۆڵی پاڵەوانێتییەکەی کرد لە خولەکی "٩٠" بەمەش بووە لاوترین یاریزان کە نازناوی جامی جیھانی لەگەڵ ھەڵبژاردەی وڵاتەکەی بەدەست بھێنێت و ھەروەھا لاوترین یاریزان کە ئەو ژمارە گۆڵە لە جامی جیھانی تۆماربکات.<ref>{{Cite web|date=2018-10-23|title=Planet World Cup - 1958 - Final|url=https://web.archive.org/web/20181023090834/http://www.planetworldcup.com/CUPS/1958/wc58final.html|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> لەم پاڵەوانییەتەدا ھیچ کام لە ولاتەکانی کیشوەری ئاسیا و کیشوەری ئەفریقا بەشداریان نەکرد.<ref>{{Cite web|date=2018-01-15|title=حكاية مونديال 1958.. بزوغ نجم بيليه في نهائي الأرقام القياسية|url=https://arabic.cnn.com/sport/2018/01/15/world-cup-1958-pele-brazil|access-date=2021-08-29|website=CNN Arabic|language=ar}}</ref>


=== جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٢ ===
=== جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٢ ===
{{سەرەکی|جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٢}}
{{سەرەکی|جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٢}}
[[پەڕگە:Batalla de Santiago 2.jpg|وێنۆک|دیمەنێک لە یاری نێوان ھەڵبژاردەی ئیتالیا و ھەڵبژاردەی چیلی. کە بەھۆی شەڕ و توندوتیژییەوە بە شەڕی سانتیاگۆ بەناوبانگە. چەند جارێک بەو ھۆیەوە یارییەکە وەستێنرا و پۆلیس ھاتنەناویاریگاوە بۆ کۆنتڕۆلکردنی یاریزانان]]
[[پەڕگە:Batalla de Santiago 2.jpg|وێنۆک|دیمەنێک لە یاری نێوان ھەڵبژاردەی ئیتالیا و ھەڵبژاردەی چیلی. کە بەھۆی شەڕ و توندوتیژییەوە بە شەڕی سانتیاگۆ بەناوبانگە. چەند جارێک بەو ھۆیەوە یارییەکە وەستێنرا و پۆلیس ھاتنەناویاریگاوە بۆ کۆنتڕۆلکردنی یاریزانان]]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٢ پاڵەوانییەتی ژمارە حەوتەمە لەجامی جیھانیی فیفا کە لە [[چیلی]] بەڕێوەچوو، ھۆکاری ھەڵبژاردنی چیلی لەلایەن یەکێتیی تۆپی پێی [[فیفا]] ئەوەبوو کە دوو پاڵەوانێتی پێشو (١٩٥٤–١٩٥٨) لە [[ئەورووپا|کیشوەری ئەووروپا]] بەرێوەچوون، ئەمەش ترسی لای یەکێتییەکە دروست کرد کە ولاتانی [[ئەمریکای لاتینی]] بایکۆتی بەشداریکردن بکەن؛<ref>{{Cite web|title=FIFA World Cup 1962 - Historical Football Kits|url=http://www.historicalkits.co.uk/international/tournaments/fifa-world-cup/1962/1962-index.html|access-date=2021-08-29|website=www.historicalkits.co.uk}}</ref> بەتایبەت لەکاتی پێشکەشکردنی داواکاری بۆ میوانداریکردنی جامەکە لەلایەن چیلییەوە، سەرۆکی یەکێتیی تۆپی پێی چیلی وتی " ئێمە ھیچ شتێکمان نییە، بۆیە دەبێت جامی جیھانیمان ھەبێت."<ref>{{Cite web|title=كووورة: الموقع العربي الرياضي الأول|url=https://www.kooora.com/?n=0&o=n|access-date=2021-08-29|website=www.kooora.com}}</ref> لە ھەمانکاتدا وڵاتی ئەرژەنتینیش پاڵێوراوێکی دیکە بوو. دوو ساڵ پێش پاڵەوانیتییەکە بوومەلەرزەیەکی بەھێزە کە بە [[بومەلەرزەی ١٩٦٠ی ڤاڵدیڤیا|بوومەلەرزەی ڤالدیڤا]] یان بوومەلەرزە بەھێزەکەی چیلی ناسراوە لە ڕۆژی یەکشەمە ٢٢ی ئایاری ١٩٦٠ ڕوویدا، بەھێزترین بوومەلەرزەی جیھانە کەتائێستا تۆمارکرابێت کە ٩٫٥ پلەی ڕێختەر بوو.<ref>{{Cite web|url=https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/official19600522191120_30/region-info|access-date=2021-08-29|website=earthquake.usgs.gov}}</ref> بەھۆی ئەم وێرانکارییەوە بەشێک لە یاریگاکان توشی زیانی زۆر هاتن بەناچاری یارییەکان لە چوار یاریگا بەرێوەچوو لە جێگای ١٠ یاریگا. ئەمەش چیلی ڕووبەرووی ڕەخنەیەکی زۆر کردەوە بە تایبەت لەلایەن ڕاگەیاندکارانی ئیتالیا، بەوەی گومانی خۆیان لە توانای چیلی بڵاوکردەوە بۆ ڕێکخستنی ئەم پاڵەوانێتییە.
جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٢ پاڵەوانییەتی ژمارە حەوتەمە لەجامی جیھانیی فیفا کە لە [[چیلی]] بەڕێوەچوو، ھۆکاری ھەڵبژاردنی چیلی لەلایەن یەکێتیی تۆپی پێی [[فیفا]] ئەوەبوو کە دوو پاڵەوانێتی پێشو (١٩٥٤–١٩٥٨) لە [[ئەورووپا|کیشوەری ئەووروپا]] بەرێوەچوون، ئەمەش ترسی لای یەکێتییەکە دروست کرد کە ولاتانی [[ئەمریکای لاتینی]] بایکۆتی بەشداریکردن بکەن؛<ref>{{Cite web|title=FIFA World Cup 1962 - Historical Football Kits|url=http://www.historicalkits.co.uk/international/tournaments/fifa-world-cup/1962/1962-index.html|access-date=2021-08-29|website=www.historicalkits.co.uk}}</ref> بەتایبەت لەکاتی پێشکەشکردنی داواکاری بۆ میوانداریکردنی جامەکە لەلایەن چیلییەوە، سەرۆکی یەکێتیی تۆپی پێی چیلی وتی «ئێمە ھیچ شتێکمان نییە، بۆیە دەبێت جامی جیھانیمان ھەبێت.»<ref>{{Cite web|title=كووورة: الموقع العربي الرياضي الأول|url=https://www.kooora.com/?n=0&o=n|access-date=2021-08-29|website=www.kooora.com}}</ref> لە ھەمانکاتدا وڵاتی ئەرژەنتینیش پاڵێوراوێکی دیکە بوو. دوو ساڵ پێش پاڵەوانیتییەکە بوومەلەرزەیەکی بەھێزە کە بە [[بوومەلەرزەی ١٩٦٠ی ڤاڵدیڤیا|بوومەلەرزەی ڤالدیڤا]] یان بوومەلەرزە بەھێزەکەی چیلی ناسراوە لە ڕۆژی یەکشەمە ٢٢ی ئایاری ١٩٦٠ ڕوویدا، بەھێزترین بوومەلەرزەی جیھانە کەتائێستا تۆمارکرابێت کە ٩٫٥ پلەی ڕێختەر بوو.<ref>{{Cite web|url=https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/official19600522191120_30/region-info|access-date=2021-08-29|website=earthquake.usgs.gov}}</ref> بەھۆی ئەم وێرانکارییەوە بەشێک لە یاریگاکان تووشی زیانی زۆر ھاتن بەناچاری یارییەکان لە چوار یاریگا بەرێوەچوو لە جێگای ١٠ یاریگا. ئەمەش چیلی ڕووبەرووی ڕەخنەیەکی زۆر کردەوە بە تایبەت لەلایەن ڕاگەیاندکارانی ئیتالیا، بەوەی گومانی خۆیان لە توانای چیلی بڵاوکردەوە بۆ ڕێکخستنی ئەم پاڵەوانێتییە.
[[پەڕگە:Seleção Brasileira de Futebol na Copa do Mundo de 1962.tiff|وێنۆک|231x231پیکسڵ|یاریزانانی ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل براوەی جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٢ بۆ دووەم جار لە سەرییەک .]]
[[پەڕگە:Seleção Brasileira de Futebol na Copa do Mundo de 1962.tiff|وێنۆک|231x231پیکسڵ|یاریزانانی ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل براوەی جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٢ بۆ دووەم جار لە سەرییەک .]]
ماوەی پاڵەوانییەتییەکە٣٠ی ئایار تاکوو ١٧ی حوزەیرانی ١٩٦٢ی خایاند، شانزدە ھەڵبژاردە لە نێو سێ کیشوەری جیاوازدا بەشدارییان کرد. لە کۆتاییدا، ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٣–١ لە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی چیکۆسلۆڤاکیا.<ref>{{Cite web|title=Planet World Cup - 1962 - Final|url=http://www.planetworldcup.com/CUPS/1962/wc62final.html|access-date=2021-08-29|website=www.planetworldcup.com}}</ref> لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٣٢ یاری ٨٩ جار گۆڵ ھەژێنرا، ھەریەکە لە [[درازین یۆکۆفیچ]]، [[گارینشیا، فافا]]، [[لیونێل سانشێز]]، [[ئیڤانۆڤ]] و فلۆران بوونە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی چوار گۆڵ بۆ ھەریەکێکییان. [[ھەڵبژاردەی تۆپی بالەی بەڕازیل|ھەڵبژاردەی بەڕازیل]] بۆ دووەم جار لەسەریەک نازناوەکەی بەدەست ھێنا.<ref>{{Cite web|title=تاريخ كأس العالم مع جوول. كوم: تشيلي 1962 {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/ar/news/3148/تاريخ-كأس-العالم/2010/05/10/1927763/تاريخ-كأس-العالم-مع-جولكوم-تشيلي-1962|access-date=2021-08-29|website=www.goal.com}}</ref>
ماوەی پاڵەوانییەتییەکە٣٠ی ئایار تاکوو ١٧ی حوزەیرانی ١٩٦٢ی خایاند، شانزدە ھەڵبژاردە لە نێو سێ کیشوەری جیاوازدا بەشدارییان کرد. لە کۆتاییدا، ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٣–١ لە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی چیکۆسلۆڤاکیا.<ref>{{Cite web|title=Planet World Cup - 1962 - Final|url=http://www.planetworldcup.com/CUPS/1962/wc62final.html|access-date=2021-08-29|website=www.planetworldcup.com}}</ref> لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٣٢ یاری ٨٩ جار گۆڵ ھەژێنرا، ھەریەکە لە [[درازین یۆکۆفیچ]]، [[گارینشیا، فافا]]، [[لیونێل سانشێز]]، [[ئیڤانۆڤ]] و فلۆران بوونە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی چوار گۆڵ بۆ ھەریەکێکییان. [[ھەڵبژاردەی تۆپی بالەی بەڕازیل|ھەڵبژاردەی بەڕازیل]] بۆ دووەم جار لەسەریەک نازناوەکەی بەدەست ھێنا.<ref>{{Cite web|title=تاريخ كأس العالم مع جوول. كوم: تشيلي 1962 {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/ar/news/3148/تاريخ-كأس-العالم/2010/05/10/1927763/تاريخ-كأس-العالم-مع-جولكوم-تشيلي-1962|access-date=2021-08-29|website=www.goal.com}}</ref>
ھێڵی ١١٩: ھێڵی ١١٨:
[[پەڕگە:The Queen presents the 1966 World Cup to England Captain, Bobby Moore. (7936243534).jpg|وێنۆک|[[ئێلیزابێتی دووەم]]، لەکاتی پێدانی جامی ژۆل ڕێمی (کە ئەوکات ناوی جامەکەبوو) بە [[بۆپی مۆر]] کاپتنی ھەڵبژاردەی ئینگلترا دوای بردنەوەیان بە ئەنجامی ٤–٢ لە ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا]]
[[پەڕگە:The Queen presents the 1966 World Cup to England Captain, Bobby Moore. (7936243534).jpg|وێنۆک|[[ئێلیزابێتی دووەم]]، لەکاتی پێدانی جامی ژۆل ڕێمی (کە ئەوکات ناوی جامەکەبوو) بە [[بۆپی مۆر]] کاپتنی ھەڵبژاردەی ئینگلترا دوای بردنەوەیان بە ئەنجامی ٤–٢ لە ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا]]


جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٦ پاڵەوانییەتیی ژمارە ھەشتەمە لە جامی جیھانیی فیفا. هەریەکە لە وڵاتەکانی [[ئینگلتەرا]]، [[ئیسپانیا]] و [[ئەڵمانیای ڕۆژاوا]] ئامادەیی خۆیان نیشاندا بۆ میوانداریکردنی ئەم جامە بەڵام دواتر [[ئیسپانیا]] لە داوەکەی کشایەوە. کێبڕکێکە لە نێوان ئەڵمانیای ڕۆژاوا و ئینگلتەرا بوو سەرئەنجام لە ٢٢ی ئابی ١٩٦٠ لە کۆنفرانسی فیفا لە [[ڕۆما]]، ئینگلتەرا بە بەدەستهێنانی ٣٤ دەنگ مافی میوانداریکردنی جامی جیھانی ١٩٦٦ی وەرگرت.<ref>{{Cite web|date=2018-01-23|title=حكاية مونديال 1966.. إنجلترا تتوج باللقب وألمانيا تشعر بالظلم|url=https://arabic.cnn.com/sport/2018/01/23/wc1966-england-champion-mundial-story|access-date=2021-08-29|website=CNN Arabic|language=ar}}</ref> ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ١١ تاکوو ٣٠ی تەممووزی ١٩٦٦ی خایاند، تێیدا ١٦ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکرد. جگە لە [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی کۆریای باکوور|ھەڵبژاردەی کۆریایی باکوور]] سەرجەم وڵاتەکانی [[ئاسیا]] و [[ئەفریقا]] بایکۆتی بەشداریکردنیان لە پاڵاوتنەکان بۆ گەیشتن بە پاڵەوانێتییەکە کرد، ئەمەش بەهۆکاری نادادپەروەریی فیفا لە دابەشکردنی کورسییەکان بۆ بەشداریکردن لە پاڵەوانێتییەکە کە یەک کورسی بۆ ئەو دوو کیشوەرە دابین کرابوو لەکاتێکدا ئەورووپا ٩ کورسی و ئەمریکای باشوور ٤ کورسی ھەبوو.<ref>{{Cite web|date=2010-06-14|title=Wayback Machine|url=https://web.archive.org/web/20100614213618/http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-201_10e_fwcdraw-history_8842.pdf|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref><ref>{{Cite book|last=Atherton|first=Martin|url=https://books.google.com.lb/books?id=m7SbwNM4Y0sC&pg=PA93&lpg=PA93&dq=National+Football+Museum+1966+fifa+world+cup+replica&source=bl&ots=fGlnlOa9DG&sig=In5_tWFWoC5LcpqH9kP6nX9JN6A&hl=en&ei=PnSQTLLYK8aAlAfiuZXkAQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&redir_esc=y#v=onepage&q=National%20Football%20Museum%201966%20fifa%20world%20cup%20replica&f=false|title=The Theft of the Jules Rimet Trophy: The Hidden History of the 1966 World Cup|date=2008-02-07|publisher=Meyer & Meyer Verlag|isbn=978-1-84126-227-7|language=en}}</ref>
جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٦ پاڵەوانییەتیی ژمارە ھەشتەمە لە جامی جیھانیی فیفا. ھەریەکە لە وڵاتەکانی [[ئینگلتەرا]]، [[ئیسپانیا]] و [[ئەڵمانیای ڕۆژاوا]] ئامادەیی خۆیان نیشاندا بۆ میوانداریکردنی ئەم جامە بەڵام دواتر [[ئیسپانیا]] لە داوەکەی کشایەوە. کێبڕکێکە لە نێوان ئەڵمانیای ڕۆژاوا و ئینگلتەرا بوو سەرئەنجام لە ٢٢ی ئابی ١٩٦٠ لە کۆنفرانسی فیفا لە [[ڕۆما]]، ئینگلتەرا بە بەدەستھێنانی ٣٤ دەنگ مافی میوانداریکردنی جامی جیھانی ١٩٦٦ی وەرگرت.<ref>{{Cite web|date=2018-01-23|title=حكاية مونديال 1966.. إنجلترا تتوج باللقب وألمانيا تشعر بالظلم|url=https://arabic.cnn.com/sport/2018/01/23/wc1966-england-champion-mundial-story|access-date=2021-08-29|website=CNN Arabic|language=ar}}</ref> ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ١١ تاکوو ٣٠ی تەممووزی ١٩٦٦ی خایاند، تێیدا ١٦ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکرد. جگە لە [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی کۆریای باکوور|ھەڵبژاردەی کۆریایی باکوور]] سەرجەم وڵاتەکانی [[ئاسیا]] و [[ئەفریقا]] بایکۆتی بەشداریکردنیان لە پاڵاوتنەکان بۆ گەیشتن بە پاڵەوانێتییەکە کرد، ئەمەش بەھۆکاری نادادپەروەریی فیفا لە دابەشکردنی کورسییەکان بۆ بەشداریکردن لە پاڵەوانێتییەکە کە یەک کورسی بۆ ئەو دوو کیشوەرە دابین کرابوو لەکاتێکدا ئەورووپا ٩ کورسی و ئەمریکای باشوور ٤ کورسی ھەبوو.<ref>{{Cite web|date=2010-06-14|title=Wayback Machine|url=https://web.archive.org/web/20100614213618/http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-201_10e_fwcdraw-history_8842.pdf|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref><ref>{{Cite book|last=Atherton|first=Martin|url=https://books.google.com.lb/books?id=m7SbwNM4Y0sC&pg=PA93&lpg=PA93&dq=National+Football+Museum+1966+fifa+world+cup+replica&source=bl&ots=fGlnlOa9DG&sig=In5_tWFWoC5LcpqH9kP6nX9JN6A&hl=en&ei=PnSQTLLYK8aAlAfiuZXkAQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&redir_esc=y#v=onepage&q=National%20Football%20Museum%201966%20fifa%20world%20cup%20replica&f=false|title=The Theft of the Jules Rimet Trophy: The Hidden History of the 1966 World Cup|date=2008-02-07|publisher=Meyer & Meyer Verlag|isbn=978-1-84126-227-7|language=en}}</ref>
[[پەڕگە:Argentina germania 1966.JPG|وێنۆک|ڕاست|دیمەنێک لە یاری نێوان ئەڵمانیا و ئەرژەنتین]]
[[پەڕگە:Argentina germania 1966.JPG|وێنۆک|ڕاست|دیمەنێک لە یاری نێوان ئەڵمانیا و ئەرژەنتین]]


یەکێک لە ڕووداوە مێژووییەکانی ئەم پاڵەوانییەتییە، '''دزینی جامامەکە''' بوو. ئەوەش دوای ئەوەی یەکێتیی تۆپی پێی ئینگلتەڕا بڕیاریدا جامەکە لە یەکێک لە پێشانگاکانی لەندەن دابنێت بەمەبەستی لە نزیکەوە بینینی جامەکە لەلایەن سەردانیکەران و ھەوادارانی تۆپی پێ. بەھۆی ئەمەوە لەلایەن کەسێکەوە جامەکە دەدزرێت و تەنھا سێ مانگیش مابوو بۆ بەرێوەچوونی یارییەکان.<ref>{{Cite web|last=Staff|first=Guardian|date=2006-04-23|title=The story of Pickles the dog and the stolen trophy|url=http://www.theguardian.com/football/2006/apr/23/newsstory.sport1|access-date=2021-08-29|website=the Guardian|language=en}}</ref> ئەم ڕووداوە کاردانەوەی ناوخۆیی و جیھانی لێکەوتەوە. پۆلیس و ھێزەکانی [[شانشینی یەکگرتوو|بەریتانیا]] بە ھەموو شێوەیەک کەوتە گەڕان و پشکنین بە مەبەستی دۆرزینەوەی جامەکە بەڵام بێ سود بوو تا ئەو کاتەی سەگێگی ڕەنگ سپی و ڕەش کە ناوی پیکلز لەکاتی پیاسەکردن لەگەڵ خاوەنەکەی لە باشووری لەندەن جامەکەی دۆزییەوە.<ref>{{Cite web|title=Dog who saved the World Cup for England - CNN.com|url=http://www.cnn.com/2010/LIVING/06/18/mf.pickles.world.cup.trophy/index.html|access-date=2021-08-29|website=www.cnn.com|language=en}}</ref> دواتر خاوەنی سەگەکە جامەکە ڕادەستی یەکێک لە بنکە نزیکەکانی خۆی دەکات. بەھۆی ئەمە لەلایەن خەڵکەوە ستایشێکی زۆری سەگەکە و خاوەنەکەی کرا.<ref>{{Cite news|title=1966: Football's World Cup stolen|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/20/newsid_2861000/2861545.stm|date=1966-03-20|access-date=2021-08-29|language=en-GB}}</ref>
یەکێک لە ڕووداوە مێژوویییەکانی ئەم پاڵەوانییەتییە، '''دزینی جامامەکە''' بوو. ئەوەش دوای ئەوەی یەکێتیی تۆپی پێی ئینگلتەڕا بڕیاریدا جامەکە لە یەکێک لە پێشانگاکانی لەندەن دابنێت بەمەبەستی لە نزیکەوە بینینی جامەکە لەلایەن سەردانیکەران و ھەوادارانی تۆپی پێ. بەھۆی ئەمەوە لەلایەن کەسێکەوە جامەکە دەدزرێت و تەنھا سێ مانگیش مابوو بۆ بەرێوەچوونی یارییەکان.<ref>{{Cite web|last=Staff|first=Guardian|date=2006-04-23|title=The story of Pickles the dog and the stolen trophy|url=http://www.theguardian.com/football/2006/apr/23/newsstory.sport1|access-date=2021-08-29|website=the Guardian|language=en}}</ref> ئەم ڕووداوە کاردانەوەی ناوخۆیی و جیھانی لێکەوتەوە. پۆلیس و ھێزەکانی [[شانشینی یەکگرتوو|بەریتانیا]] بە ھەموو شێوەیەک کەوتە گەڕان و پشکنین بە مەبەستی دۆرزینەوەی جامەکە بەڵام بێ سود بوو تا ئەو کاتەی سەگێگی ڕەنگ سپی و ڕەش کە ناوی پیکلز لەکاتی پیاسەکردن لەگەڵ خاوەنەکەی لە باشووری لەندەن جامەکەی دۆزییەوە.<ref>{{Cite web|title=Dog who saved the World Cup for England - CNN.com|url=http://www.cnn.com/2010/LIVING/06/18/mf.pickles.world.cup.trophy/index.html|access-date=2021-08-29|website=www.cnn.com|language=en}}</ref> دواتر خاوەنی سەگەکە جامەکە ڕادەستی یەکێک لە بنکە نزیکەکانی خۆی دەکات. بەھۆی ئەمە لەلایەن خەڵکەوە ستایشێکی زۆری سەگەکە و خاوەنەکەی کرا.<ref>{{Cite news|title=1966: Football's World Cup stolen|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/20/newsid_2861000/2861545.stm|date=1966-03-20|access-date=2021-08-29|language=en-GB}}</ref>
[[پەڕگە:Champions statue.jpg|وێنۆک|پەیکەری ھەریەکە لە یاریزانی ئینگلتەرا (لە ڕاستەوە بۆ چەپ) [[مارتین پیترەز]]، [[جیۆف ھۆرست]]، [[بۆپی مۆر]]، [[ڕای ویلسۆن]]]]
[[پەڕگە:Champions statue.jpg|وێنۆک|پەیکەری ھەریەکە لە یاریزانی ئینگلتەرا (لە ڕاستەوە بۆ چەپ) [[مارتین پیترەز]]، [[جیۆف ھۆرست]]، [[بۆپی مۆر]]، [[ڕای ویلسۆن]]]]
دواتر پاڵەوانییەتییەکە دەستی پێکرد، ھەڵبژاردەی بەڕازیل ھەڵگری نازناوی پێشوو لە قۆناغی کۆمەڵەکان لە پاڵەوانێتییەکە چووە دەرەوە لەگەڵ ئەوەی لە یەکەم یاریی خۆیدا بە ئەنجامی ٢–٠ لە بولگاریای بردەوە بەڵام لە دوو یاری دواتر شکستی ھێنا بەرامبەر [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی پورتوگال|ھەڵبژاردەی پورتوگال]] و [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی مەجەرستان|ھەڵبژاردەی مەجەرستان]] بە ئەنجامی ٣–١.<ref name="fifa.com"/> لە ئەنجامێکی چاوەڕواننەکراوی دیکەدا، [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی کۆریای باکوور|ھەڵبژاردەی کۆریای باکوور]] تاکە وڵاتی بەشداربووی [[ئاسیا]] گەیشتە قۆناغی ھەشتەم، دوای ئەوەی لە یاریی کۆمەڵەکان بە گۆلێکی بێ بەرامبەر لە ھەڵبژاردەی ئیتالیای بردەوە.<ref name="fifa.com"/> وە لە بەرامبەر چیلی بە ئەنجامی ١–١ یەکسان بوو. سەڕەرای ئەوەی لە یەکەم یاریی خۆیدا بەرامبەر ھەڵبژاردەی یەکێتی سۆڤیەت بە ئەنجامی سێ گۆڵی بێ بەرامبەر دۆڕابوو. لە یاری نێوان ھەڵبژاردەی ئۆرگوای و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا ناوبژیوانی یارییەکە گۆڵێکی دروستی بۆ ئۆروگوای ھەژمار نەکرد سەرەرای ئەوەی تۆپەکە لە بەینی دوو تیرەکە تێپەر بوو. ئەم ڕووداوە بوە ھۆی تورە بوونی یاریزانانی ئۆرگوای و بەشێوەیەکی خراپ کاریگەری لەسەر دانان تا ئەوەی یارییەکەیان بە ئەنجامی ٤–٠ دۆراند.<ref>{{Cite web|title=مونديال 1966.. مقاطعة إفريقية وآسيوية.. وإنجلترا تدخل لوحة الشرف.. وتسجيل أول هاتريك في النهائي|url=https://gate.ahram.org.eg/News/1920309.aspx|access-date=2021-08-29|website=بوابة الأهرام}}</ref> یاری کۆتایی جامی جیھانی ١٩٦٦ لە یاریگای وێمبلی شاری لەندەن بەڕێوەچوو، یارییەکە بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٩٦ ھەزار کەس لە نێوان ھەڵبژاردەی ئینگلتەرای وڵاتی خانەخوێ و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا ئەنجامدرا.<ref>{{Cite web|date=2013-12-04|title=FIFA.com - 1966 FIFA World Cup England ™|url=https://web.archive.org/web/20131204035558/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=26/results/matches/match=1633/report.html|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئینگلتەرا بۆ یەکەم جار لە مێژووی خۆیدا بووە پاڵەوانی جامەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٤–٢ لە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئاڵمانیای ڕۆژاوا.<ref name="fifa.com"/> لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٣٢ یاری ٨٩ جار گۆڵ ھەژێنرا، یاریکەری پۆرتوگالی ئۆزیبیۆ بووە گۆڵکاری جامەکە بە تۆمارکردنی نۆ گۆڵ. بۆ یەکەم جار لە مێژووی جامەکە، کاتی زیادکراو بەکار ھات بۆ یاری کۆتایی دوای یەکسان بوونی ھەردوو ھەڵبژاردە لە کاتی ئاساییدا. یاریزانی ھەڵبژاردەی ئینگلتەرا [[جیۆف ھۆرست]] بووە یەکەم یاریزان لە مێژوودا لە یاری کۆتایی لە جامی جیھانیی فیفا سێ گۆڵ (ھاتریک) تۆماربکات.<ref>{{Cite web|title=Geoff Hurst Hall Of Fame profile|url=https://www.nationalfootballmuseum.com/halloffame/geoff-hurst/|access-date=2021-08-29|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2007-02-08|title=FIFA World Cup - Classic Moments from FIFA World Cup History|url=https://web.archive.org/web/20070208113916/http://fifaworldcup.yahoo.com/06/en/p/cg/eng_frg_1966.html|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref>
دواتر پاڵەوانییەتییەکە دەستی پێکرد، ھەڵبژاردەی بەڕازیل ھەڵگری نازناوی پێشوو لە قۆناغی کۆمەڵەکان لە پاڵەوانێتییەکە چووە دەرەوە لەگەڵ ئەوەی لە یەکەم یاریی خۆیدا بە ئەنجامی ٢–٠ لە بولگاریای بردەوە بەڵام لە دوو یاری دواتر شکستی ھێنا بەرامبەر [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی پورتوگال|ھەڵبژاردەی پورتوگال]] و [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی مەجەرستان|ھەڵبژاردەی مەجەرستان]] بە ئەنجامی ٣–١.<ref name="fifa.com"/> لە ئەنجامێکی چاوەڕواننەکراوی دیکەدا، [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی کۆریای باکوور|ھەڵبژاردەی کۆریای باکوور]] تاکە وڵاتی بەشداربووی [[ئاسیا]] گەیشتە قۆناغی ھەشتەم، دوای ئەوەی لە یاریی کۆمەڵەکان بە گۆلێکی بێ بەرامبەر لە ھەڵبژاردەی ئیتالیای بردەوە.<ref name="fifa.com"/> و لە بەرامبەر چیلی بە ئەنجامی ١–١ یەکسان بوو. سەڕەرای ئەوەی لە یەکەم یاریی خۆیدا بەرامبەر ھەڵبژاردەی یەکێتی سۆڤیەت بە ئەنجامی سێ گۆڵی بێ بەرامبەر دۆڕابوو. لە یاری نێوان ھەڵبژاردەی ئۆرگوای و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا ناوبژیوانی یارییەکە گۆڵێکی دروستی بۆ ئۆروگوای ھەژمار نەکرد سەرەرای ئەوەی تۆپەکە لە بەینی دوو تیرەکە تێپەر بوو. ئەم ڕووداوە بوە ھۆی تورە بوونی یاریزانانی ئۆرگوای و بەشێوەیەکی خراپ کاریگەری لەسەر دانان تا ئەوەی یارییەکەیان بە ئەنجامی ٤–٠ دۆراند.<ref>{{Cite web|title=مونديال 1966.. مقاطعة إفريقية وآسيوية.. وإنجلترا تدخل لوحة الشرف.. وتسجيل أول هاتريك في النهائي|url=https://gate.ahram.org.eg/News/1920309.aspx|access-date=2021-08-29|website=بوابة الأهرام}}</ref> یاری کۆتایی جامی جیھانی ١٩٦٦ لە یاریگای وێمبلی شاری لەندەن بەڕێوەچوو، یارییەکە بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٩٦ ھەزار کەس لە نێوان ھەڵبژاردەی ئینگلتەرای وڵاتی خانەخوێ و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا ئەنجامدرا.<ref>{{Cite web|date=2013-12-04|title=FIFA.com - 1966 FIFA World Cup England ™|url=https://web.archive.org/web/20131204035558/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=26/results/matches/match=1633/report.html|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئینگلتەرا بۆ یەکەم جار لە مێژووی خۆیدا بووە پاڵەوانی جامەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٤–٢ لە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئاڵمانیای ڕۆژاوا.<ref name="fifa.com"/> لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٣٢ یاری ٨٩ جار گۆڵ ھەژێنرا، یاریکەری پۆرتوگالی ئۆزیبیۆ بووە گۆڵکاری جامەکە بە تۆمارکردنی نۆ گۆڵ. بۆ یەکەم جار لە مێژووی جامەکە، کاتی زیادکراو بەکار ھات بۆ یاری کۆتایی دوای یەکسان بوونی ھەردوو ھەڵبژاردە لە کاتی ئاساییدا. یاریزانی ھەڵبژاردەی ئینگلتەرا [[جیۆف ھۆرست]] بووە یەکەم یاریزان لە مێژوودا لە یاری کۆتایی لە جامی جیھانیی فیفا سێ گۆڵ (ھاتریک) تۆماربکات.<ref>{{Cite web|title=Geoff Hurst Hall Of Fame profile|url=https://www.nationalfootballmuseum.com/halloffame/geoff-hurst/|access-date=2021-08-29|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2007-02-08|title=FIFA World Cup - Classic Moments from FIFA World Cup History|url=https://web.archive.org/web/20070208113916/http://fifaworldcup.yahoo.com/06/en/p/cg/eng_frg_1966.html|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref>


=== جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠ ===
=== جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠ ===
{{سەرەکی|جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠}}
{{سەرەکی|جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠}}
[[پەڕگە:Brazil 1970.JPG|وێنۆک|یاریزانانی ھەڵبژاردەی بەڕازیل براوەی جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠ |214x214پیکسڵ]]
[[پەڕگە:Brazil 1970.JPG|وێنۆک|یاریزانانی ھەڵبژاردەی بەڕازیل براوەی جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠ |214x214پیکسڵ]]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠ پاڵەوانییەتی ژمارە نۆیەمە لە جامی جیھانیی فیفا، لە وڵاتی [[مەکسیک]] بەڕێوەچوو، ئەمەش دوای ئەوەی یەکێتیی تۆپی پێی فیفا لە ٨ی تشرینی یەکەمی ١٩٦٤ لە [[تۆکیۆ|تۆکیۆی]] پایتەختی [[ژاپۆن]] بەمەبەستی دەستنیشانکردنی ولاتی میوانداری جامەکە کۆنفرانسێکی بەڕێوەبرد . هەریەکە لە مەکسیک و [[ئەرژەنتین]] ئامادەی خۆیان نیشاندابوو بۆ میوانداریکردنی خولەکە بەڵام دواجار مەکسیک بە ٥٦ دەنگ مافی میوانداریکردنی جامەکەی پێ بەخشرا،.<ref>{{Cite web|date=2019-04-12|title=Wayback Machine|url=https://web.archive.org/web/20190412114258/https://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/81/fs-201_13a_fwc-bidding.pdf|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> ئەمەش یەکەمجار بوو لە مێژووی پاڵەوانیەتییەکە لە کیشوەری [[ئەمریکای باکوور]]ی بەڕێوەبچێ،<ref>{{Cite web|date=2014-07-18|title=تاريخ كأس العالم .. المكسيك 1970: الحرب الكروية وكأس العالم بالألوان {{!}} سبورتانا {{!}} esportana|url=https://web.archive.org/web/20140718212234/http://www.esportana.com/87064|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> ھاوکات یەکەم جاریش بوو پاڵەوانییەتییەکە لە دەرەوەی کیشوەری ئەورووپا، ئەنجام بدرێت.<ref name="fifa.com"/> ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ٣١ی ئایار تاکوو ٢١ی حوزەیرانی ی ١٩٧٠ ی خایاند، تێیدا ١٦ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکردبوو.<ref name="fifa.com"/> ھەڵبژاردەی مەکسیک وەک ولاتی خانەخوێ و ھەڵبژاردەی ئینگلتەرا وەک ولاتی ھەڵگری نازناوی پێشوو بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ سەرخران بۆ پاڵەوانیتییەکە،<ref>{{Cite web|title=تاريخ كأس العالم مع جوول. كوم: المكسيك 1970|url=https://www.goal.com/ar/news/3148/تاريخ-كأس-العالم/2010/05/10/1926554/تاريخ-كأس-العالم-مع-جولكوم-المكسيك-1970|url-status=live}}</ref> لەکاتێکدا ٧٤ وڵات بە سیستەمی پاڵاواتن کێبڕکێیان کرد لە پێناو بەدەست ھێنانی ١٤ بلیتی کۆتایی.<ref>{{Cite web|date=2010-06-02|title=Wayback Machine|url=https://web.archive.org/web/20100602004441/http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/75/fs-201_19a_fwc-prel-history.pdf#page=29|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> فیفا وەڵامی داواکارییەکانی وڵاتانی ئاسیا و ئەفریقای دایەوە کە پێشتر بایکۆتی بەشداریکردنیان لە [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٦|جامی جیھانی ١٩٦٦]] دابوو.<ref>{{Cite web|date=2014-07-12|title=Wayback Machine|url=https://web.archive.org/web/20140712112457/http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/78/prelkit2014-1(stats).pdf|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> ھەڵبژاردەی مەغریب بووە دووەم ھەڵبژاردەی عەرەبی کە بەشداری جامی جیھانی بکات، دوای ئەوەی ھەڵبژاردەی میسر بۆ یەکەم جار لە [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٤]] بەشداری کردبوو.<ref>{{Cite web|date=2013-05-21|title=Wayback Machine|url=https://web.archive.org/web/20130521092116/http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/55/171012-statisticalkit-fifaworldcup-milestonesfactsfigures-statusafterfwc2010.pdf|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> ئەرژەنتین، ئیسپانیا، پورتوگال، فەڕەنسا نەیانتوانی لە قۆناغی پاڵاوتن سەرکەوتن بەدەست بھێنن بۆ گەیشتن بە پاڵەوانییەنییەکە.<ref>{{Cite web|date=2013-05-21|title=Wayback Machine|url=https://web.archive.org/web/20130521092116/http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/55/171012-statisticalkit-fifaworldcup-milestonesfactsfigures-statusafterfwc2010.pdf|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref>
جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠ پاڵەوانییەتی ژمارە نۆیەمە لە جامی جیھانیی فیفا، لە وڵاتی [[مەکسیک]] بەڕێوەچوو، ئەمەش دوای ئەوەی یەکێتیی تۆپی پێی فیفا لە ٨ی تشرینی یەکەمی ١٩٦٤ لە [[تۆکیۆ]]ی پایتەختی [[ژاپۆن]] بەمەبەستی دەستنیشانکردنی ولاتی میوانداری جامەکە کۆنفرانسێکی بەڕێوەبرد. ھەریەکە لە مەکسیک و [[ئەرژەنتین]] ئامادەی خۆیان نیشاندابوو بۆ میوانداریکردنی خولەکە بەڵام دواجار مەکسیک بە ٥٦ دەنگ مافی میوانداریکردنی جامەکەی پێ بەخشرا،<ref>{{Cite web|date=2019-04-12|title=Wayback Machine|url=https://web.archive.org/web/20190412114258/https://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/81/fs-201_13a_fwc-bidding.pdf|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> ئەمەش یەکەمجار بوو لە مێژووی پاڵەوانییەتییەکە لە کیشوەری [[ئەمریکای باکوور]]ی بەڕێوەبچێ،<ref>{{Cite web|date=2014-07-18|title=تاريخ كأس العالم .. المكسيك 1970: الحرب الكروية وكأس العالم بالألوان {{!}} سبورتانا {{!}} esportana|url=https://web.archive.org/web/20140718212234/http://www.esportana.com/87064|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> ھاوکات یەکەم جاریش بوو پاڵەوانییەتییەکە لە دەرەوەی کیشوەری ئەورووپا، ئەنجام بدرێت.<ref name="fifa.com"/> ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ٣١ی ئایار تاکوو ٢١ی حوزەیرانی ی ١٩٧٠ ی خایاند، تێیدا ١٦ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکردبوو.<ref name="fifa.com"/> ھەڵبژاردەی مەکسیک وەک ولاتی خانەخوێ و ھەڵبژاردەی ئینگلتەرا وەک ولاتی ھەڵگری نازناوی پێشوو بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ سەرخران بۆ پاڵەوانیتییەکە،<ref>{{Cite web|title=تاريخ كأس العالم مع جوول. كوم: المكسيك 1970|url=https://www.goal.com/ar/news/3148/تاريخ-كأس-العالم/2010/05/10/1926554/تاريخ-كأس-العالم-مع-جولكوم-المكسيك-1970|url-status=live}}</ref> لەکاتێکدا ٧٤ وڵات بە سیستەمی پاڵاواتن کێبڕکێیان کرد لە پێناو بەدەست ھێنانی ١٤ بلیتی کۆتایی.<ref>{{Cite web|date=2010-06-02|title=Wayback Machine|url=https://web.archive.org/web/20100602004441/http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/75/fs-201_19a_fwc-prel-history.pdf#page=29|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> فیفا وەڵامی داواکارییەکانی وڵاتانی ئاسیا و ئەفریقای دایەوە کە پێشتر بایکۆتی بەشداریکردنیان لە [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٦|جامی جیھانی ١٩٦٦]] دابوو.<ref>{{Cite web|date=2014-07-12|title=Wayback Machine|url=https://web.archive.org/web/20140712112457/http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/78/prelkit2014-1(stats).pdf|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> ھەڵبژاردەی مەغریب بووە دووەم ھەڵبژاردەی عەرەبی کە بەشداری جامی جیھانی بکات، دوای ئەوەی ھەڵبژاردەی میسر بۆ یەکەم جار لە [[جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٤]] بەشداری کردبوو.<ref>{{Cite web|date=2013-05-21|title=Wayback Machine|url=https://web.archive.org/web/20130521092116/http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/55/171012-statisticalkit-fifaworldcup-milestonesfactsfigures-statusafterfwc2010.pdf|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> ئەرژەنتین، ئیسپانیا، پورتوگال، فەڕەنسا نەیانتوانی لە قۆناغی پاڵاوتن سەرکەوتن بەدەست بھێنن بۆ گەیشتن بە پاڵەوانییەنییەکە.<ref>{{Cite web|date=2013-05-21|title=Wayback Machine|url=https://web.archive.org/web/20130521092116/http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/55/171012-statisticalkit-fifaworldcup-milestonesfactsfigures-statusafterfwc2010.pdf|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref>
[[پەڕگە:Muller 1974.jpg|وێنۆک|[[گێرد مۆلەر]] گۆڵکاری جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠بە تۆمارکردنی دە گۆڵ|255x255پیکسڵ]]
[[پەڕگە:Muller 1974.jpg|وێنۆک|[[گێرد مۆلەر]] گۆڵکاری جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠بە تۆمارکردنی دە گۆڵ|255x255پیکسڵ]]
[[پەڕگە:Commemorative plaque Aztec Stadium.jpg|وێنۆک|ڕاست|تابلۆی بیرەوەری یاری سەدەی نێوان ھەڵبژاردەی ئیتالیا و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا لە یاریگای ئەزتێکا لە شاری مەکسیۆکی ستی |212x212پیکسڵ]]لەم خولەدا بۆ یەکەم جار ڕێگەدرا بە ھەڵبژاردەکان دوو گۆرانکاری (تەبدیل) لە نێوان یاریزانەکان ئەنجام بدەن لە کاتی یارییەکان،<ref>{{Cite web|date=2013-05-21|title=Wayback Machine|url=https://web.archive.org/web/20130521092116/http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/55/171012-statisticalkit-fifaworldcup-milestonesfactsfigures-statusafterfwc2010.pdf|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> ھەروەھا بۆ یەکەمجار کارتی سوور و زەرد خرایە بەردەست ناوبژیوان، کە پێشتر ھەر بەزارەکی بوو. لەگەڵ ئەوەشدا ھیچ کارتێکی سوور بەکار نەھێنرا.<ref>{{Cite web|date=2015-04-30|title=Ken Aston – the inventor of yellow and red cards - FIFA.com|url=https://web.archive.org/web/20150430120548/http://www.fifa.com/aboutfifa/footballdevelopment/technicalsupport/refereeing/news/newsid=80623/index.html|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.webcitation.org/6I2pzmGzg|access-date=2021-08-29|website=www.webcitation.org}}</ref> جگەلەوەی بەھۆی پێشکەوتنی تەکنەلۆژیا و مانگە دەستکرەکان توانرا یارییەکان بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ لە تەلەڤیزیۆنی ڕەنگاو ڕەنگ پیشان بدرێت و ژمارەیەکی پێوانەی لە بینەرانی ئەم پاڵەوانییەتییە تۆمارکرا.<ref>{{Cite web|date=2008-09-13|title=FIFA.com - 1970 FIFA World Cup Mexico ™|url=https://web.archive.org/web/20080913232659/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=32/overview.html|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref>
[[پەڕگە:Commemorative plaque Aztec Stadium.jpg|وێنۆک|ڕاست|تابلۆی بیرەوەری یاری سەدەی نێوان ھەڵبژاردەی ئیتالیا و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا لە یاریگای ئەزتێکا لە شاری مەکسیۆکی ستی |212x212پیکسڵ]]لەم خولەدا بۆ یەکەم جار ڕێگەدرا بە ھەڵبژاردەکان دوو گۆرانکاری (تەبدیل) لە نێوان یاریزانەکان ئەنجام بدەن لە کاتی یارییەکان،<ref>{{Cite web|date=2013-05-21|title=Wayback Machine|url=https://web.archive.org/web/20130521092116/http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/55/171012-statisticalkit-fifaworldcup-milestonesfactsfigures-statusafterfwc2010.pdf|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> ھەروەھا بۆ یەکەمجار کارتی سوور و زەرد خرایە بەردەست ناوبژیوان، کە پێشتر ھەر بەزارەکی بوو. لەگەڵ ئەوەشدا ھیچ کارتێکی سوور بەکار نەھێنرا.<ref>{{Cite web|date=2015-04-30|title=Ken Aston – the inventor of yellow and red cards - FIFA.com|url=https://web.archive.org/web/20150430120548/http://www.fifa.com/aboutfifa/footballdevelopment/technicalsupport/refereeing/news/newsid=80623/index.html|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.webcitation.org/6I2pzmGzg|access-date=2021-08-29|website=www.webcitation.org}}</ref> جگەلەوەی بەھۆی پێشکەوتنی تەکنەلۆژیا و مانگە دەستکرەکان توانرا یارییەکان بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ لە تەلەڤیزیۆنی ڕەنگاو ڕەنگ پیشان بدرێت و ژمارەیەکی پێوانەی لە بینەرانی ئەم پاڵەوانییەتییە تۆمارکرا.<ref>{{Cite web|date=2008-09-13|title=FIFA.com - 1970 FIFA World Cup Mexico ™|url=https://web.archive.org/web/20080913232659/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=32/overview.html|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref>
پاڵەوانییەتییەکە دوویاری مێژووی بەخۆیەوە بینی،کە لە ڕیزبەندی ١٠ باشترین یارییەکانی جامی جیھانیی فیفایە، ئەوانیش یاری نێوان ئەڵمانیای ڕۆژاوا و ئیتالیا لە یاری قۆناغی پێش کۆتایی کە ھاوکات بە یاری سەدەش ناسراوە.<ref>{{Cite web|date=2008-09-13|title=FIFA.com - 1970 FIFA World Cup Mexico ™|url=https://web.archive.org/web/20080913232659/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=32/overview.html|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> ھەروەھا بەرازیل و ئیتالیا لە یاری کۆتایی. لە یاریی یەکەم دا ئیتالیای و ئەڵمانیای ڕۆژاوا بە ١–١ لە کاتی ئاسایی یەکسان بوون<ref>{{Cite web|date=2014-07-26|title=DFB - Deutscher Fußball-Bund e.V. - All Players from A-Z|url=https://web.archive.org/web/20140726172548/http://www.dfb.de/index.php?action=search&liga=Nationalmannschaft&id=500397&lang=E&no_cache=1&name=;Schnellinger&gegner=|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> بۆیە پەنابرایە بەرکاتی زیاد کراو، لەو ماوەیەدا پێنج گۆلی دیکە کرا. کە سەرئەنجام بە بردنەوەی ئیتالیا بە ٣–٤ تەواوبوو.<ref>{{Cite web|last=Lopresti|first=Sam|title=Italy World Cup Rewind: The Match of the Century, 1970|url=https://bleacherreport.com/articles/2024949-italy-world-cup-rewind-the-match-of-the-century-1970|access-date=2021-08-29|website=Bleacher Report|language=en}}</ref> لە یاریی دووەمدا کە ھاوکات یاری قۆناغی کۆتایی جامەکە بوو ھەردوو [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل|ھەڵبژاردەی بەڕازیل]] و ئیتالیا لە یاریگای ئەزاتیکا، بە ئامادەبوونی زیاتر لە ١٠٧ ھەزار کەس لە شاری [[مەکسیکۆ سیتی]] بەیەکگەیشتن،<ref>{{Cite web|date=2018-10-17|title=BBC - Jonathan Stevenson: The story of the 1970 World Cup|url=https://web.archive.org/web/20181017155256/http://www.bbc.co.uk/blogs/jonathanstevenson/2010/05/the_story_of_the_1970_world_cu.html|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> ھەردوو ھەڵبژاردەکە مەبەستیان بوو نازناوەکە بۆ سێیەم جار لە مێژووی خۆیاندا بەدەست بھێنن. ھەر بۆیە ڕکابەرییەکی دژوار لە نێوان ھەردوو تیم بینرا. لە تایمی یەکەم بەڕازیل بە گۆلی [[پێلێ]] لە خولەکی "١٩" پێشکەوت بەلام ڕۆبێرتۆ بۆنینسگای ئیتالی ئەنجامەکەی لە خولەکی " ٣٩ " یەکسان کردەوە تایمی یەکەم تەواوبوو.<ref>{{Cite web|date=2015-09-24|title=Brazil's 1970 winning team voted best of all time {{!}} Reuters|url=https://web.archive.org/web/20150924121245/http://www.reuters.com/article/2007/07/09/us-soccer-world-best-idUSL0988846220070709|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> لە تایمی دووەم بەرازیل لە لە ڕێگای یاریزانان [[جێرسۆن]]، [[جەیرزنھۆ]]، [[کارلۆس ئەلبێرتۆ تۆرێس]] سێ گۆڵی یەکبەدوای یەکی کرد ئەنجامەکەی کرد بە ٤–١.<ref>{{Cite web|date=2019-04-02|title=The boys from Brazil: On the trail of football's dream team {{!}} The Independent|url=https://web.archive.org/web/20190402182149/https://www.independent.co.uk/sport/football/international/the-boys-from-brazil-on-the-trail-of-footballs-dream-team-806939.html|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> بەم شێوەیە یارییەکەی بردەوە و بووە یەکەم ھەڵبژاردە سێ جار پاڵەوانییەتییەکە بەدەست بھێنێت دوای ئەوەی لە ساڵەکانی ١٩٥٨–١٩٦٢ ببوە پاڵەوان،<ref name="ReferenceD">{{Cite web|date=2018-08-03|title=THE LIST: The 10 greatest football teams of all time {{!}} Daily Mail Online|url=https://web.archive.org/web/20180803182738/http://www.dailymail.co.uk/sport/football/article-1175630/THE-LIST-The-10-greatest-football-teams-time.html|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> بەپێی یاسای فیفاش ھەر وڵاتێک سێ جار نازناوەکە بباتەوە جامەکە وەک خەلات پێ دەبەخشێت. دواجار جامی ژۆل ڕیمێ (ئەو کات ناوی پاڵەوانییەتییەکە بوو) بە شێوەیەکی ڕەسمی درا بە بەرازیل.<ref name="ReferenceD"/>(ھەرچەندە ئەم جامە بۆ جارێکی دیکە لە ساڵی ١٩٨٣ دزرا و نەتوانرا بدۆزرێتەوە. لەو بڕوایەدایە جامەکە توانرابێتەوە) لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٣٢ یاریدا ٩٥ جار گۆڵ ھەژێنراوە و یاریکەری ئاڵمانی (ئاڵمانیای ڕۆژاوا) گێرد مۆلەر بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی دە گۆڵ. [[ماریۆ زگالۆ]] بووە یەکەم کەس کە وەک یاریزان (١٩٥٨–١٩٦٢) وەک ڕاھێنەر (١٩٧٠) جامی جیھانیی فیفا بەدەست بھێنێت .<ref>{{Cite web|date=2015-08-13|title=Classic Coach: - FIFA.com|url=https://web.archive.org/web/20150813131623/http://www.fifa.com/classicfootball/coaches/coach=61571/index.html|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> ھاوکات یاریزان [[پێلێ]] بە باشترین یاریزانی جامەکە دەستنیشانکرا.<ref>{{Cite web|title=Who was the best player in the 1970 World Cup winning Brazilian soccer team (considered by many to be the best Brazilian soccer team of all time)? - Quora|url=https://www.quora.com/Who-was-the-best-player-in-the-1970-World-Cup-winning-Brazilian-soccer-team-considered-by-many-to-be-the-best-Brazilian-soccer-team-of-all-time|access-date=2021-08-29|website=www.quora.com}}</ref>
پاڵەوانییەتییەکە دوویاری مێژووی بەخۆیەوە بینی، کە لە ڕیزبەندی ١٠ باشترین یارییەکانی جامی جیھانیی فیفایە، ئەوانیش یاری نێوان ئەڵمانیای ڕۆژاوا و ئیتالیا لە یاری قۆناغی پێش کۆتایی کە ھاوکات بە یاری سەدەش ناسراوە.<ref>{{Cite web|date=2008-09-13|title=FIFA.com - 1970 FIFA World Cup Mexico ™|url=https://web.archive.org/web/20080913232659/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=32/overview.html|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> ھەروەھا بەرازیل و ئیتالیا لە یاری کۆتایی. لە یاریی یەکەم دا ئیتالیای و ئەڵمانیای ڕۆژاوا بە ١–١ لە کاتی ئاسایی یەکسان بوون<ref>{{Cite web|date=2014-07-26|title=DFB - Deutscher Fußball-Bund e.V. - All Players from A-Z|url=https://web.archive.org/web/20140726172548/http://www.dfb.de/index.php?action=search&liga=Nationalmannschaft&id=500397&lang=E&no_cache=1&name=;Schnellinger&gegner=|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> بۆیە پەنابرایە بەرکاتی زیاد کراو، لەو ماوەیەدا پێنج گۆلی دیکە کرا. کە سەرئەنجام بە بردنەوەی ئیتالیا بە ٣–٤ تەواوبوو.<ref>{{Cite web|last=Lopresti|first=Sam|title=Italy World Cup Rewind: The Match of the Century, 1970|url=https://bleacherreport.com/articles/2024949-italy-world-cup-rewind-the-match-of-the-century-1970|access-date=2021-08-29|website=Bleacher Report|language=en}}</ref> لە یاریی دووەمدا کە ھاوکات یاری قۆناغی کۆتایی جامەکە بوو ھەردوو [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل|ھەڵبژاردەی بەڕازیل]] و ئیتالیا لە یاریگای ئەزاتیکا، بە ئامادەبوونی زیاتر لە ١٠٧ ھەزار کەس لە شاری [[مەکسیکۆ سیتی]] بەیەکگەیشتن،<ref>{{Cite web|date=2018-10-17|title=BBC - Jonathan Stevenson: The story of the 1970 World Cup|url=https://web.archive.org/web/20181017155256/http://www.bbc.co.uk/blogs/jonathanstevenson/2010/05/the_story_of_the_1970_world_cu.html|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> ھەردوو ھەڵبژاردەکە مەبەستیان بوو نازناوەکە بۆ سێیەم جار لە مێژووی خۆیاندا بەدەست بھێنن. ھەر بۆیە ڕکابەرییەکی دژوار لە نێوان ھەردوو تیم بینرا. لە تایمی یەکەم بەڕازیل بە گۆلی [[پێلێ]] لە خولەکی "١٩" پێشکەوت بەلام ڕۆبێرتۆ بۆنینسگای ئیتالی ئەنجامەکەی لە خولەکی " ٣٩ " یەکسان کردەوە تایمی یەکەم تەواوبوو.<ref>{{Cite web|date=2015-09-24|title=Brazil's 1970 winning team voted best of all time {{!}} Reuters|url=https://web.archive.org/web/20150924121245/http://www.reuters.com/article/2007/07/09/us-soccer-world-best-idUSL0988846220070709|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> لە تایمی دووەم بەرازیل لە لە ڕێگای یاریزانان [[جێرسۆن]]، [[جەیرزنھۆ]]، [[کارلۆس ئەلبێرتۆ تۆرێس]] سێ گۆڵی یەکبەدوای یەکی کرد ئەنجامەکەی کرد بە ٤–١.<ref>{{Cite web|date=2019-04-02|title=The boys from Brazil: On the trail of football's dream team {{!}} The Independent|url=https://web.archive.org/web/20190402182149/https://www.independent.co.uk/sport/football/international/the-boys-from-brazil-on-the-trail-of-footballs-dream-team-806939.html|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> بەم شێوەیە یارییەکەی بردەوە و بووە یەکەم ھەڵبژاردە سێ جار پاڵەوانییەتییەکە بەدەست بھێنێت دوای ئەوەی لە ساڵەکانی ١٩٥٨–١٩٦٢ ببوە پاڵەوان،<ref name="ReferenceD">{{Cite web|date=2018-08-03|title=THE LIST: The 10 greatest football teams of all time {{!}} Daily Mail Online|url=https://web.archive.org/web/20180803182738/http://www.dailymail.co.uk/sport/football/article-1175630/THE-LIST-The-10-greatest-football-teams-time.html|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> بەپێی یاسای فیفاش ھەر وڵاتێک سێ جار نازناوەکە بباتەوە جامەکە وەک خەلات پێ دەبەخشێت. دواجار جامی ژۆل ڕیمێ (ئەو کات ناوی پاڵەوانییەتییەکە بوو) بە شێوەیەکی ڕەسمی درا بە بەرازیل.<ref name="ReferenceD"/>(ھەرچەندە ئەم جامە بۆ جارێکی دیکە لە ساڵی ١٩٨٣ دزرا و نەتوانرا بدۆزرێتەوە. لەو بڕوایەدایە جامەکە توانرابێتەوە) لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٣٢ یاریدا ٩٥ جار گۆڵ ھەژێنراوە و یاریکەری ئاڵمانی (ئاڵمانیای ڕۆژاوا) گێرد مۆلەر بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی دە گۆڵ. [[ماریۆ زگالۆ]] بووە یەکەم کەس کە وەک یاریزان (١٩٥٨–١٩٦٢) وەک ڕاھێنەر (١٩٧٠) جامی جیھانیی فیفا بەدەست بھێنێت .<ref>{{Cite web|date=2015-08-13|title=Classic Coach: - FIFA.com|url=https://web.archive.org/web/20150813131623/http://www.fifa.com/classicfootball/coaches/coach=61571/index.html|access-date=2021-08-29|website=web.archive.org}}</ref> ھاوکات یاریزان [[پێلێ]] بە باشترین یاریزانی جامەکە دەستنیشانکرا.<ref>{{Cite web|title=Who was the best player in the 1970 World Cup winning Brazilian soccer team (considered by many to be the best Brazilian soccer team of all time)? - Quora|url=https://www.quora.com/Who-was-the-best-player-in-the-1970-World-Cup-winning-Brazilian-soccer-team-considered-by-many-to-be-the-best-Brazilian-soccer-team-of-all-time|access-date=2021-08-29|website=www.quora.com}}</ref>


=== جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٤ ===
=== جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٤ ===
ھێڵی ٢٠٤: ھێڵی ٢٠٣:
[[پەڕگە:Seoul Plaza 2002 FIFA World Cup.jpg|وێنۆک|ھاندەرانی کۆریای باشووی لە کاتی سەیرکردنی یاری ھەڵبژاردەی ولاتەکەیان لە قۆناغی لێدەرچوون لە ڕێگای شاشەیەکی گەورەوە|248x248px]]
[[پەڕگە:Seoul Plaza 2002 FIFA World Cup.jpg|وێنۆک|ھاندەرانی کۆریای باشووی لە کاتی سەیرکردنی یاری ھەڵبژاردەی ولاتەکەیان لە قۆناغی لێدەرچوون لە ڕێگای شاشەیەکی گەورەوە|248x248px]]


[[جامی جیھانیی فیفای ٢٠٠٢|جامی جیھانیی فیفیای ٢٠٠٢]] پاڵەوانییەتی ژمارە حەڤدەمە لەجامی جیھانیی فیفا کە لەوڵاتی [[ژاپۆن]] و [[کۆریای باشوور]] بەڕێوەچوو<ref>{{Cite web|last=Varcoe|first=Fred|date=2002-05-18|title=Beyond the limits of normalcy|url=https://www.japantimes.co.jp/sports/2002/05/18/soccer/international-soccer/beyond-the-limits-of-normalcy/|access-date=2021-08-30|website=The Japan Times|language=en-US}}</ref> کە بۆ یەکەمین جار بوو لە مێژووی پاڵەوانییەتییەکە کە لە دوو وڵاتی جیاواز میوانداری بکرێت، بۆ جاری یەکەم بوو لە [[ئاسیا|کیشوەری ئاسیا]] ئەنجام بدرێت، و یەکەمینجار بوو لە دەرەوەی ھەردوو کیشوەرەکەی ئەمریکا و کیشوەری ئەورووپا ئەنجام بدرێت.<ref name="ReferenceE"/><ref name="ReferenceF">{{Cite web|date=2018-10-02|title=BBC SPORT {{!}} WORLD CUP 2002 {{!}} How the draw works|url=https://web.archive.org/web/20181002224727/http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/world_cup_2002/1679670.stm|access-date=2021-08-30|website=web.archive.org}}</ref> ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ٣١ی ئایار تاکوو تاکوو ٣٠ی حوزەیران ی ٢٠٠٢ ی خایاند، تێیدا ٣٢ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکردبوو، ھەردوو ھەڵبژاردەی ژاپۆن و کۆریای باشوور ڕاستەوخۆی سەکەوتن بۆ پاڵەوانەتییەکە لەھەمانکاتیش [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی فەڕەنسا|ھەڵبژاردەی فەڕەنسا]] ھەڵگری نازناوی پێشوو بەبێ ئەنجامدانی پاڵاوتن ڕاستەوخۆ بۆ پاڵەوانییەتییەکە سەرخرا.<ref name="ReferenceF"/><ref>{{Cite web|title=كأس العالم لكرة القدم ٢٠٠٢ في كوريا الجنوبية واليابان :: KOREA.NET Mobile Site|url=https://m.korea.net/arabic/AboutKorea/Sports/2002-FIFA-World-Cup-Korea-Japan|access-date=2021-08-30|website=m.korea.net}}</ref> ئەمەش دوایین جار بوو کە ھەڵگری نازناو بێ پاڵاوتن بگاتە خولەکە. ھەریەک لە ھەڵبژاردەکانی چین، ئیکوادۆر، سینیگال، و سلۆڤینیا بۆ یەکەمین جار بەشداریان لە جامی جیھانی کرد.<ref>{{Cite web|title=Men's Ranking|url=http://origin1904-p.cxm.fifa.com/fifa-world-ranking/men|access-date=2021-08-30|website=origin1904-p.cxm.fifa.com|language=en}}{{بەستەری مردوو|url=http://origin1904-p.cxm.fifa.com/fifa-world-ranking/men |date=ئابی ٢٠٢١ }}</ref> لەم خولەی جامەکە چەندین ئەنجامی چاوەڕوانەکراو ڕوویاندا. ھەڵبژاردەی فەرەنسا ھەڵگری نازناوی پێشوو ھەروەھا ھەڵبژاردەی ئۆرگوای لە قۆناغی کۆمەڵەکان ماڵئاوایان کرد نەیانتوانی خالی پێویست بۆ گەیشتن بە قۆناغی دووەم بەدەست بھێنن لەھەمانکاتدا سینیگال کە یەکەم جاریبوو بەشداری بکات بە دووەمی کۆمەڵەکەی بەسەرکەوت بۆ قۆناغی دواتر.<ref>{{Cite web|title=BBC SPORT {{!}} WORLD CUP {{!}} France v Senegal {{!}} Senegal stun France|url=http://news.bbc.co.uk/sport3/worldcup2002/hi/matches_wallchart/france_v_senegal/default.stm|access-date=2021-08-30|website=news.bbc.co.uk}}</ref><ref>{{Cite news|title=Senegal cling on to qualify|url=http://news.bbc.co.uk/sport3/worldcup2002/hi/matches_wallchart/senegal_v_uruguay/newsid_1926000/1926996.stm|date=2002-06-11|access-date=2021-08-30|language=en-GB}}</ref> ھەروەھا ھەڵبژاردەی تورکیا و ھەڵبژاردەی کۆریای باشوور بۆ یەکەم جار لە مێژووی خۆیاندا گەیشتنە یاری پێش کۆتایی بەڵام لەو قۆناغە تورکیا بەرامبەر بەڕازیل و ھەڵبژاردەی کۆریای باشوور بەرامبەر ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا بە ئەنجامی ١–٠ دۆران.<ref>{{Cite web|title=Rejuvenation of Brazil awaiting one final fling|url=https://www.independent.ie/sport/soccer/rejuvenation-of-brazil-awaiting-one-final-fling-26046037.html|access-date=2021-08-30|website=independent|language=en}}</ref> [[ھاکان شکور]] یاریزانی ھەڵبژاردەی تورکیا خێراترین کۆڵی لە مێژووی پاڵەوانیتییەکە تۆمار کرد دوای تەنھا تێپەربوونی ١١ چرکە بە سەر دەسیتپێکی یاری نێوان ولاتەکەی و ھەڵبژاردەی کۆریای باشوور لە یاری دیارکردنی پلەی سێیەم کە دواجار یارییەکە بە ئەنجامی ٣–٢ لە بەرژەوەندی ھەڵبژاردەی تورکیا تەواو بوو.<ref>{{Cite web|last=Staff|first=Guardian|date=2002-12-04|title=Meet Hakan Sukur|url=http://www.theguardian.com/football/2002/dec/04/newsstory.sport11|access-date=2021-08-30|website=the Guardian|language=en}}</ref> یاری کۆتایی لە یاریگای نێودەوڵەتی یۆکۆھاما لە شاری یۆکۆھامای ولاتی ژاپۆن بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٦٩ ھەزار کەس لە نێوان ھەڵبژاردەی بەڕازیل و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا بەڕێوەچوو.<ref>{{Cite web|date=2019-03-29|title=NISSAN STADIUM|url=https://web.archive.org/web/20190329175445/https://www.nissan-stadium.jp/english/index.php|access-date=2021-08-30|website=web.archive.org}}</ref> تێیدا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٢–٠ بە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەڵمانیا، ھەردوو گۆڵەکەش لەلایەن [[ڕۆناڵدۆ]] لە خولەکەکانی "٦٧"، "٧٩" تۆمارکران.<ref>{{Cite web|title=Planet World Cup - 2002 - Final - Germany v Brazil|url=http://www.planetworldcup.com/CUPS/2002/final_ger_v_bra.html|access-date=2021-08-30|website=www.planetworldcup.com}}</ref> لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٦٤ یاری ١٦١ جار گۆڵ ھەژێنراوە و یاریکەری بەڕازیلی ڕۆناڵدۆ بووە گۆڵکاری پاڵەوانییەتییەکە بەتۆمارکردنی ھەشت گۆڵ<ref>{{Cite web|date=2012-04-13|title=World Cup 2002 - Top scorer|url=https://www.standard.co.uk/sport/world-cup-2002-top-scorer-6299561.html|access-date=2021-08-30|website=www.standard.co.uk|language=en}}</ref> وەھەروەھا گۆڵپارێزی ئاڵمانی [[ئۆلیڤەر کان]] بووە باشترین یاریزان و باشترین گۆڵپارێز پاڵەوانییەتییەکە ئەمەش یەکەم جار بوو گۆڵپارێزێک ببێتە باشترین یاریکەری پاڵەوانییەتییەکە.<ref>{{Cite web|date=2014-11-29|title=2002 FIFA World Cup Korea/Japan ™ - Awards - FIFA.com|url=https://web.archive.org/web/20141129121922/http://www.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/koreajapan2002/awards/index.html|access-date=2021-08-30|website=web.archive.org}}</ref>[[کافۆ]] یاریکەری پێشووی [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل]] بووە یەکەم یاریزان لە سێ یاری کۆتایی جامی جیھانی بەشداریبکات.<ref>{{Cite web|date=2018-06-25|title=World's greatest XI: the best ever football team in pictures - Telegraph|url=https://web.archive.org/web/20180625110255/https://www.telegraph.co.uk/sport/football/8481543/Worlds-greatest-XI-the-best-ever-football-team-in-pictures.html?image=2|access-date=2021-08-30|website=web.archive.org}}</ref>
[[جامی جیھانیی فیفای ٢٠٠٢|جامی جیھانیی فیفیای ٢٠٠٢]] پاڵەوانییەتی ژمارە حەڤدەمە لەجامی جیھانیی فیفا کە لەوڵاتی [[ژاپۆن]] و [[کۆریای باشوور]] بەڕێوەچوو<ref>{{Cite web|last=Varcoe|first=Fred|date=2002-05-18|title=Beyond the limits of normalcy|url=https://www.japantimes.co.jp/sports/2002/05/18/soccer/international-soccer/beyond-the-limits-of-normalcy/|access-date=2021-08-30|website=The Japan Times|language=en-US}}</ref> کە بۆ یەکەمین جار بوو لە مێژووی پاڵەوانییەتییەکە کە لە دوو وڵاتی جیاواز میوانداری بکرێت، بۆ جاری یەکەم بوو لە [[ئاسیا|کیشوەری ئاسیا]] ئەنجام بدرێت، و یەکەمینجار بوو لە دەرەوەی ھەردوو کیشوەرەکەی ئەمریکا و کیشوەری ئەورووپا ئەنجام بدرێت.<ref name="ReferenceE"/><ref name="ReferenceF">{{Cite web|date=2018-10-02|title=BBC SPORT {{!}} WORLD CUP 2002 {{!}} How the draw works|url=https://web.archive.org/web/20181002224727/http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/world_cup_2002/1679670.stm|access-date=2021-08-30|website=web.archive.org}}</ref> ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ٣١ی ئایار تاکوو تاکوو ٣٠ی حوزەیران ی ٢٠٠٢ ی خایاند، تێیدا ٣٢ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکردبوو، ھەردوو ھەڵبژاردەی ژاپۆن و کۆریای باشوور ڕاستەوخۆی سەکەوتن بۆ پاڵەوانەتییەکە لەھەمانکاتیش [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی فەڕەنسا|ھەڵبژاردەی فەڕەنسا]] ھەڵگری نازناوی پێشوو بەبێ ئەنجامدانی پاڵاوتن ڕاستەوخۆ بۆ پاڵەوانییەتییەکە سەرخرا.<ref name="ReferenceF"/><ref>{{Cite web|title=كأس العالم لكرة القدم ٢٠٠٢ في كوريا الجنوبية واليابان :: KOREA.NET Mobile Site|url=https://m.korea.net/arabic/AboutKorea/Sports/2002-FIFA-World-Cup-Korea-Japan|access-date=2021-08-30|website=m.korea.net}}</ref> ئەمەش دوایین جار بوو کە ھەڵگری نازناو بێ پاڵاوتن بگاتە خولەکە. ھەریەک لە ھەڵبژاردەکانی چین، ئیکوادۆر، سینیگال، و سلۆڤینیا بۆ یەکەمین جار بەشداریان لە جامی جیھانی کرد.<ref>{{Cite web|title=Men's Ranking|url=http://origin1904-p.cxm.fifa.com/fifa-world-ranking/men|access-date=2021-08-30|website=origin1904-p.cxm.fifa.com|language=en}}{{بەستەری مردوو|url=http://origin1904-p.cxm.fifa.com/fifa-world-ranking/men |date=ئابی ٢٠٢١}}</ref> لەم خولەی جامەکە چەندین ئەنجامی چاوەڕوانەکراو ڕوویاندا. ھەڵبژاردەی فەرەنسا ھەڵگری نازناوی پێشوو ھەروەھا ھەڵبژاردەی ئۆرگوای لە قۆناغی کۆمەڵەکان ماڵئاوایان کرد نەیانتوانی خالی پێویست بۆ گەیشتن بە قۆناغی دووەم بەدەست بھێنن لەھەمانکاتدا سینیگال کە یەکەم جاریبوو بەشداری بکات بە دووەمی کۆمەڵەکەی بەسەرکەوت بۆ قۆناغی دواتر.<ref>{{Cite web|title=BBC SPORT {{!}} WORLD CUP {{!}} France v Senegal {{!}} Senegal stun France|url=http://news.bbc.co.uk/sport3/worldcup2002/hi/matches_wallchart/france_v_senegal/default.stm|access-date=2021-08-30|website=news.bbc.co.uk}}</ref><ref>{{Cite news|title=Senegal cling on to qualify|url=http://news.bbc.co.uk/sport3/worldcup2002/hi/matches_wallchart/senegal_v_uruguay/newsid_1926000/1926996.stm|date=2002-06-11|access-date=2021-08-30|language=en-GB}}</ref> ھەروەھا ھەڵبژاردەی تورکیا و ھەڵبژاردەی کۆریای باشوور بۆ یەکەم جار لە مێژووی خۆیاندا گەیشتنە یاری پێش کۆتایی بەڵام لەو قۆناغە تورکیا بەرامبەر بەڕازیل و ھەڵبژاردەی کۆریای باشوور بەرامبەر ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا بە ئەنجامی ١–٠ دۆران.<ref>{{Cite web|title=Rejuvenation of Brazil awaiting one final fling|url=https://www.independent.ie/sport/soccer/rejuvenation-of-brazil-awaiting-one-final-fling-26046037.html|access-date=2021-08-30|website=independent|language=en}}</ref> [[ھاکان شکور]] یاریزانی ھەڵبژاردەی تورکیا خێراترین کۆڵی لە مێژووی پاڵەوانیتییەکە تۆمار کرد دوای تەنھا تێپەربوونی ١١ چرکە بە سەر دەسیتپێکی یاری نێوان ولاتەکەی و ھەڵبژاردەی کۆریای باشوور لە یاری دیارکردنی پلەی سێیەم کە دواجار یارییەکە بە ئەنجامی ٣–٢ لە بەرژەوەندی ھەڵبژاردەی تورکیا تەواو بوو.<ref>{{Cite web|last=Staff|first=Guardian|date=2002-12-04|title=Meet Hakan Sukur|url=http://www.theguardian.com/football/2002/dec/04/newsstory.sport11|access-date=2021-08-30|website=the Guardian|language=en}}</ref> یاری کۆتایی لە یاریگای نێودەوڵەتی یۆکۆھاما لە شاری یۆکۆھامای ولاتی ژاپۆن بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٦٩ ھەزار کەس لە نێوان ھەڵبژاردەی بەڕازیل و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا بەڕێوەچوو.<ref>{{Cite web|date=2019-03-29|title=NISSAN STADIUM|url=https://web.archive.org/web/20190329175445/https://www.nissan-stadium.jp/english/index.php|access-date=2021-08-30|website=web.archive.org}}</ref> تێیدا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٢–٠ بە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەڵمانیا، ھەردوو گۆڵەکەش لەلایەن [[ڕۆناڵدۆ]] لە خولەکەکانی "٦٧"، "٧٩" تۆمارکران.<ref>{{Cite web|title=Planet World Cup - 2002 - Final - Germany v Brazil|url=http://www.planetworldcup.com/CUPS/2002/final_ger_v_bra.html|access-date=2021-08-30|website=www.planetworldcup.com}}</ref> لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٦٤ یاری ١٦١ جار گۆڵ ھەژێنراوە و یاریکەری بەڕازیلی ڕۆناڵدۆ بووە گۆڵکاری پاڵەوانییەتییەکە بەتۆمارکردنی ھەشت گۆڵ<ref>{{Cite web|date=2012-04-13|title=World Cup 2002 - Top scorer|url=https://www.standard.co.uk/sport/world-cup-2002-top-scorer-6299561.html|access-date=2021-08-30|website=www.standard.co.uk|language=en}}</ref> وەھەروەھا گۆڵپارێزی ئاڵمانی [[ئۆلیڤەر کان]] بووە باشترین یاریزان و باشترین گۆڵپارێز پاڵەوانییەتییەکە ئەمەش یەکەم جار بوو گۆڵپارێزێک ببێتە باشترین یاریکەری پاڵەوانییەتییەکە.<ref>{{Cite web|date=2014-11-29|title=2002 FIFA World Cup Korea/Japan ™ - Awards - FIFA.com|url=https://web.archive.org/web/20141129121922/http://www.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/koreajapan2002/awards/index.html|access-date=2021-08-30|website=web.archive.org}}</ref>[[کافۆ]] یاریکەری پێشووی [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل]] بووە یەکەم یاریزان لە سێ یاری کۆتایی جامی جیھانی بەشداریبکات.<ref>{{Cite web|date=2018-06-25|title=World's greatest XI: the best ever football team in pictures - Telegraph|url=https://web.archive.org/web/20180625110255/https://www.telegraph.co.uk/sport/football/8481543/Worlds-greatest-XI-the-best-ever-football-team-in-pictures.html?image=2|access-date=2021-08-30|website=web.archive.org}}</ref>


=== جامی جیھانیی فیفای ٢٠٠٦ ===
=== جامی جیھانیی فیفای ٢٠٠٦ ===
ھێڵی ٢٣٣: ھێڵی ٢٣٢:
یەکەم یاریی پاڵەوانییەتییەکە لە نێوان ھەڵبژاردەی ڕووسیا و [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی عەرەبستانی سەعوودی]] بەڕێوەچوو تێیدا ڕووسیا بە ئەنجامی ٥–٠ یارییەکەی بردووە، ئەمەش دووەمین ئەنجامی گەورەی ھەڵبژاردەی وڵاتی خانەخوێ بوو لە یاریکردنەوەدا تۆمارکرابێت،<ref>{{Cite news|title=Impressive Russia win World Cup opener|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/44392911|newspaper=BBC Sport|access-date=2021-08-30|language=en-GB}}</ref> پاش ئیتالیا کە بە ئەنجامی ٧–١ لە ئەمریکا بردەوە لە یاریکردنەوەی جامی جیھانی ١٩٣٤. و دووەم گەورەترین دۆرانی ھەڵبژاردەی عەرەبستانی سعودیا بوو پاش ئەوەی لە جامی جیھانی ٢٠٠٢ بە ٨–٠ بەرامبەر ئەڵمانیا دۆرا.<ref>{{Cite web|title=World Cup 2018: Aleksandr Golovin genius caps dream start for 'worst Russia' ever {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-ie/news/golovin-genius-caps-dream-world-cup-start-for-worst-russia/1g7ibqj81p1r718esh12hh3j4e|access-date=2021-08-30|website=www.goal.com}}</ref> و لە ھەمانکاتدا یەکەم ھەڵبژاردەی عەرەبییە بەو ئەنجامە شکست بھێنێت .<ref>{{Cite web|title=World Cup news: Blow for Russia as Alan Dzagoev limps off with hamstring injury in opener {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-in/news/blow-for-russia-as-dzagoev-limps-off-with-hamstring-injury/1rdfvov69h8171tkwfzhxbx36b|access-date=2021-08-30|website=www.goal.com}}</ref> یاری کۆتایی پاڵەوانییەتییەکە لە ڕۆژی ١٥ی تەممووز لەیاریگای لوژنیکی لە مۆسکۆ بە ئامادەبوونی ٧٨٬٠١١ ھەزار کەس لە نێوان ھەڵبژاردەی فەڕەنسا و ھەڵبژاردەی کرواتیا بەڕێوەچوو.<ref>{{Cite web|date=2019-05-27|title=How France Won Its Second World Cup Title - The New York Times|url=https://web.archive.org/web/20190527112750/https://www.nytimes.com/2018/07/15/sports/world-cup/france-vs-croatia-final.html|access-date=2021-08-30|website=web.archive.org}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-02|title=France lifts second World Cup after classic final {{!}} Reuters|url=https://web.archive.org/web/20181202080047/https://www.reuters.com/article/us-soccer-worldcup-final/france-lift-second-world-cup-after-winning-classic-final-4-2-idUSKBN1K50RG|access-date=2021-08-30|website=web.archive.org}}</ref> کرواتیا یەکەم جاری بوو لە مێژووودا بگاتە یاری کۆتایی جامی جیھانی لە بەرامبەردا فەرنسا ھەڵگری نازناوی جامی جیھانی ١٩٩٨ بوو. لە کۆتایدا فەرنسا بە ئەنجامی ٤–٢ یارییەکەی بردەوە بۆ جاری دووەم لە مێژوویدا نازناوەکەی بەرزکردەوە. لەم پاڵەوانییەتی یە ٦٤ یاری ئەنجام دران، ١٦٩ گۆڵ تۆمارکرا. [[ھاری کین]] یاریزانی ئینگلتەرا بە تۆمارکردنی ٦ گۆڵ بووە گۆڵکار، [[لوکا مۆدریچ]] یاریزانی کرواتیا وەک باشترین یاریزان ھەڵبژێردرا، [[تیابۆ کۆرتوا]] گۆڵپارێزی ھەڵبژاردەی بەلجیکا بە باشترین [[گۆڵپارێز]] دەستنیشانکرا، [[کیلیان مباپێ]] یاریزانی فەرەنسا وەک باشترین یاریزانی لاو دەستنیشانکرا و دواجاریش خەلاتی یاری خاوێن بە ھەڵبژاردەی ئیسپانیا بەخشرا.<ref>{{Cite web|title=إحصائيات كأس العالم روسيا FIFA 2018: جميع إحصائيات هات كأس العالم روسيا FIFA 2018|url=https://www.beinsports.com/ar/كأس-العالم-روسيا-fifa-2018/إحصائيات|access-date=2021-08-30|website=beIN SPORTS|language=ar}}</ref>
یەکەم یاریی پاڵەوانییەتییەکە لە نێوان ھەڵبژاردەی ڕووسیا و [[ھەڵبژاردەی تۆپی پێی عەرەبستانی سەعوودی]] بەڕێوەچوو تێیدا ڕووسیا بە ئەنجامی ٥–٠ یارییەکەی بردووە، ئەمەش دووەمین ئەنجامی گەورەی ھەڵبژاردەی وڵاتی خانەخوێ بوو لە یاریکردنەوەدا تۆمارکرابێت،<ref>{{Cite news|title=Impressive Russia win World Cup opener|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/44392911|newspaper=BBC Sport|access-date=2021-08-30|language=en-GB}}</ref> پاش ئیتالیا کە بە ئەنجامی ٧–١ لە ئەمریکا بردەوە لە یاریکردنەوەی جامی جیھانی ١٩٣٤. و دووەم گەورەترین دۆرانی ھەڵبژاردەی عەرەبستانی سعودیا بوو پاش ئەوەی لە جامی جیھانی ٢٠٠٢ بە ٨–٠ بەرامبەر ئەڵمانیا دۆرا.<ref>{{Cite web|title=World Cup 2018: Aleksandr Golovin genius caps dream start for 'worst Russia' ever {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-ie/news/golovin-genius-caps-dream-world-cup-start-for-worst-russia/1g7ibqj81p1r718esh12hh3j4e|access-date=2021-08-30|website=www.goal.com}}</ref> و لە ھەمانکاتدا یەکەم ھەڵبژاردەی عەرەبییە بەو ئەنجامە شکست بھێنێت .<ref>{{Cite web|title=World Cup news: Blow for Russia as Alan Dzagoev limps off with hamstring injury in opener {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-in/news/blow-for-russia-as-dzagoev-limps-off-with-hamstring-injury/1rdfvov69h8171tkwfzhxbx36b|access-date=2021-08-30|website=www.goal.com}}</ref> یاری کۆتایی پاڵەوانییەتییەکە لە ڕۆژی ١٥ی تەممووز لەیاریگای لوژنیکی لە مۆسکۆ بە ئامادەبوونی ٧٨٬٠١١ ھەزار کەس لە نێوان ھەڵبژاردەی فەڕەنسا و ھەڵبژاردەی کرواتیا بەڕێوەچوو.<ref>{{Cite web|date=2019-05-27|title=How France Won Its Second World Cup Title - The New York Times|url=https://web.archive.org/web/20190527112750/https://www.nytimes.com/2018/07/15/sports/world-cup/france-vs-croatia-final.html|access-date=2021-08-30|website=web.archive.org}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-02|title=France lifts second World Cup after classic final {{!}} Reuters|url=https://web.archive.org/web/20181202080047/https://www.reuters.com/article/us-soccer-worldcup-final/france-lift-second-world-cup-after-winning-classic-final-4-2-idUSKBN1K50RG|access-date=2021-08-30|website=web.archive.org}}</ref> کرواتیا یەکەم جاری بوو لە مێژووودا بگاتە یاری کۆتایی جامی جیھانی لە بەرامبەردا فەرنسا ھەڵگری نازناوی جامی جیھانی ١٩٩٨ بوو. لە کۆتایدا فەرنسا بە ئەنجامی ٤–٢ یارییەکەی بردەوە بۆ جاری دووەم لە مێژوویدا نازناوەکەی بەرزکردەوە. لەم پاڵەوانییەتی یە ٦٤ یاری ئەنجام دران، ١٦٩ گۆڵ تۆمارکرا. [[ھاری کین]] یاریزانی ئینگلتەرا بە تۆمارکردنی ٦ گۆڵ بووە گۆڵکار، [[لوکا مۆدریچ]] یاریزانی کرواتیا وەک باشترین یاریزان ھەڵبژێردرا، [[تیابۆ کۆرتوا]] گۆڵپارێزی ھەڵبژاردەی بەلجیکا بە باشترین [[گۆڵپارێز]] دەستنیشانکرا، [[کیلیان مباپێ]] یاریزانی فەرەنسا وەک باشترین یاریزانی لاو دەستنیشانکرا و دواجاریش خەلاتی یاری خاوێن بە ھەڵبژاردەی ئیسپانیا بەخشرا.<ref>{{Cite web|title=إحصائيات كأس العالم روسيا FIFA 2018: جميع إحصائيات هات كأس العالم روسيا FIFA 2018|url=https://www.beinsports.com/ar/كأس-العالم-روسيا-fifa-2018/إحصائيات|access-date=2021-08-30|website=beIN SPORTS|language=ar}}</ref>


== سیستەمی پاڵەوانییەتیەکە لە سەرەتای پێکھێنانییەوە ==
== سیستەمی پاڵەوانییەتییەکە لە سەرەتای پێکھێنانییەوە ==
{| class="wikitable sortable"
{| class="wikitable sortable"
!ساڵ
!ساڵ
ھێڵی ٢٥٨: ھێڵی ٢٥٧:
| align="center" |16
| align="center" |16
| align="center" |17
| align="center" |17
| colspan="3" align="center" |چوونەدەرەوە بە یەک دۆڕان<ref group="s" name="replay">لە پاڵەوانتیەتی ١٩٣٠ و ١٩٣٤ لە حاڵەتی یەکسان بوون لە قۆناغی چوونە دەروەی هەڵبژاردەکان یارییەکە دووبارە دەکرایەوە ، ئەم سیستەمە تا پاڵەوانیەتی ١٩٧٠ درێژەی هەبوو دواتر [[لێدانەکانی یەکلاکەرەوە (تۆپی پێ)|لێدانە یەکلایکەرەوەکان]] بەکارهات لە حاڵەتی یەکسان بوونی نێوان هەڵبژاردەکان لە کاتی ئاسایی و دواتریش زیاکراو .</ref>
| colspan="3" align="center" |چوونەدەرەوە بە یەک دۆڕان<ref group="s" name="replay">لە پاڵەوانییەتی ١٩٣٠ و ١٩٣٤ لە حاڵەتی یەکسان بوون لە قۆناغی چوونە دەروەی هەڵبژاردەکان یارییەکە دووبارە دەکرایەوە، ئەم سیستەمە تا پاڵەوانییەتی ١٩٧٠ درێژەی هەبوو دواتر [[لێدانەکانی یەکلاکەرەوە (تۆپی پێ)|لێدانە یەکلایکەرەوەکان]] بەکارهات لە حاڵەتی یەکسان بوونی نێوان هەڵبژاردەکان لە کاتی ئاسایی و دواتریش زیاکراو.</ref>
|-
|-
|[[جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٨|١٩٣٨]]
|[[جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٨|١٩٣٨]]
ھێڵی ٢٧٢: ھێڵی ٢٧١:
|{{flag|Brazil}}
|{{flag|Brazil}}
|٣٤ / ١٩
|٣٤ / ١٩
| align="center" |16<ref group="s" name="wd3">هندستان و سکۆتلەندا و تورکیا لە پاڵەوانییەتیەکە کشانەوە، بۆیە مانەوە١٣ هەڵبژاردە ئەمەش وای کرد کۆمەڵەکان دوو و سێ هەڵبژاردەی بن.</ref>
| align="center" |16<ref group="s" name="wd3">هندستان و سکۆتلەندا و تورکیا لە پاڵەوانییەتییەکە کشانەوە، بۆیە مانەوە١٣ هەڵبژاردە ئەمەش وای کرد کۆمەڵەکان دوو و سێ هەڵبژاردەی بن.</ref>
| align="center" |22
| align="center" |22
| align="center" |٤ کۆمەڵە - ٤ ھەڵبژاردە<ref group="s" name="wd3"/><ref group="s" name="playoff"/>
| align="center" |٤ کۆمەڵە - ٤ ھەڵبژاردە<ref group="s" name="wd3"/><ref group="s" name="playoff"/>
ھێڵی ٥٤٩: ھێڵی ٥٤٨:


== مێژووی میوانداریکردن ==
== مێژووی میوانداریکردن ==
ئەمە پێرستی وڵاتانی داواکارە بۆ میوانداریکردنی جامی جیھانیی فیفا لە سەرەتای درووست بوونیەوە تا ساڵی ٢٠٢٦. ڕیزبەندی وڵاتەکان بەپێی ژمارەی داخوازییەکانە بۆ بوون بە وڵاتی میواندار. مەکسیک تاکە ولاتە سێ جار مافی میوانداریکردنی جامی جیھانی پێدرابێت. دوای ئەو ئەڵمانیا، بەرازیل، فەڕەنسا، ئیتالیا، ئەمریکا بە پلەی دووەم دێن کە ھەریەکەیان دوو جار مافی میوانداریکردنی جامی جیھانیی فیفایان وەرگرتووە.
ئەمە پێرستی وڵاتانی داواکارە بۆ میوانداریکردنی جامی جیھانیی فیفا لە سەرەتای دروستبوونییەوە تا ساڵی ٢٠٢٦. ڕیزبەندی وڵاتەکان بەپێی ژمارەی داخوازییەکانە بۆ بوون بە وڵاتی میواندار. مەکسیک تاکە ولاتە سێ جار مافی میوانداریکردنی جامی جیھانی پێدرابێت. دوای ئەو ئەڵمانیا، بەرازیل، فەڕەنسا، ئیتالیا، ئەمریکا بە پلەی دووەم دێن کە ھەریەکەیان دوو جار مافی میوانداریکردنی جامی جیھانیی فیفایان وەرگرتووە.


{| class="wikitable sortable"
{| class="wikitable sortable"
ھێڵی ٥٦٠: ھێڵی ٥٥٩:
| {{flag|Germany}}
| {{flag|Germany}}
| style="text-align:center;" rowspan= "1"| ٨
| style="text-align:center;" rowspan= "1"| ٨
| ١٩٣٨, ''١٩٦٢'',{{efn|name="FRG"}} ١٩٦٦,{{efn|name="FRG"}} '''١٩٧٦''',{{efn|name="FRG"}} ''١٩٨٢'',{{efn|name="FRG"}} ''١٩٩٠'',{{efn|name="FRG"}} ''١٩٩٨'', '''٢٠٠٦'''
| ١٩٣٨, ''١٩٦٢'',{{efn|name="FRG"}} 1966,{{efn|name="FRG"}} '''1976''',{{efn|name="FRG"}} ''1982'',{{efn|name="FRG"}} ''1990'',{{efn|name="FRG"}} ''١٩٩٨'', '''٢٠٠٦'''
| style="text-align:center"| ٢
| style="text-align:center"| ٢
|-
|-
ھێڵی ٥٩٨: ھێڵی ٥٩٧:
|-
|-
| {{flag|United States}}
| {{flag|United States}}
| 1986, '''١٩٩٤''', ٢٠٢٢, '''٢٠٢٦'''{{efn|name="CAN-MEX-USA 2026"}}
| ١٩٨٦, '''١٩٩٤''', ٢٠٢٢, '''٢٠٢٦'''{{efn|name="CAN-MEX-USA 2026"}}
| style="text-align:center"| ٢
| style="text-align:center"| ٢
|-
|-
ھێڵی ٦٠٧: ھێڵی ٦٠٦:
|-
|-
| {{flag|Japan}}
| {{flag|Japan}}
| ''1970'', '''٢٠٠٢''',{{efn|name="JPN-KOR 2002"}} ٢٠٢٢
| ''١٩٧٠'', '''٢٠٠٢''',{{efn|name="JPN-KOR 2002"}} ٢٠٢٢
| style="text-align:center"| ١
| style="text-align:center"| ١
|-
|-
ھێڵی ٧٠٩: ھێڵی ٧٠٨:
|}
|}


== تێبینیەکان ==
== تێبینییەکان ==

<references group="s"/>
<references group="s"/>
{{notelist|refs=
{{notelist|refs=

وەک پێداچوونەوەی ‏١٩:٥٤، ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١

ئەستێرەی وتاری ھەڵبژێردراو
ئەستێرەی وتاری ھەڵبژێردراو
 ئەم وتارە کاندید کراوە بۆ بوون بە وتارێکی ھەڵبژێردراو. دەتوانیت لەم پەڕەیە چاودێری پڕۆسەی پاڵاوتن بکەیت.
ڕێکەوتی پاڵاوتن: ١١ی ئەیلوولی ٢٠٢١
مێژووی جامی جیھانیی فیفا
جامی پاڵەوانییەتی جامی جیھانیی فیفا
زانیاری گشتی
وەرزشتۆپی پێ
دامەزراو ئوروگوای١٩٣٠
ژمارەی
پێشبڕکێکان
٢١
بەڕێوەبەر(ان)فیفا
شێوازچوار ساڵ جارێک
بەشداربووان
  • ٢٠٤ لە پاڵاوتن
  • ٣٢ لە پاڵەنییەتییەکە
وێبگەماڵپەڕی فەرمی
شوێنەکانی کۆتایی
پاڵەوان فەڕەنسا(٢جار)
1st runners-up بەڕازیل (٥ جار)
2nd runners-up

جامی جیھانیی فیفا گرنگترین ڕووداوی وەرزشییە کە لەلایەن یەکێتیی تۆپی پێی جیھانەوە سەرپەرشتی دەکرێت. لە ساڵی ١٩٣٠یەوە ھەر چوار ساڵێک بەڕێوەدەچێت. جگە لە ساڵاکانی ١٩٤٢ و ١٩٤٦ ھەڵوەشایەوە بەھۆی ڕووداوەکانی جەنگی جیھانیی دووەم. لە ساڵی ١٩٩٨ ژمارەی وڵاتە بەشداربووەکان بۆ ٣٢ ھەڵبژاردە بەرزکرایەوە لە ھەشت کۆمەڵەدا پۆل دەکرێن، بۆماوەی یەک مانگ لە یاریگاکانی وڵاتی خانەخوێ ڕکابەری دەکەن لە پێناو بەدەست ھێنانی ئەم نازناوە، ھەڵبژاردەکان لە ڕێگای سیستەمی پاڵاوتنەوە لە ماوەی سێ ساڵدا سەردەکەون بۆ بەشدایکردن لە جامی جیھانیی فیفا. لە بیست و یەک خولی پێشووی ئەم پاڵەوانییەتییە ھەشت ھەڵبژاردەی جیاواز نازناوی جامی جیھانیی فیفایان بردووەتەوە. ھەڵبژاردەی بەڕازیل بەشداری لە سەرجەم خولەکان کردووە، واتە بەشداربوونی لە ھیچ خولێکی پاڵەوانییەتییەکە لەدەست نەداوە، لەھەمان کاتدا زۆرترین جار نازناوەکەی بەدەست ھێناوە ئەمەش لە ساڵەکانی: ١٩٥٨، ١٩٦٢، ١٩٧٠، ١٩٩٤، ٢٠٠٢ بوون. ھەروەھا ھەڵبژاردەی ئیتالیا لە ساڵەکانی: ١٩٣٤، ١٩٣٨، ١٩٨٢، ٢٠٠٦. لەگەڵ ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا لە ساڵەکانی :١٩٥٤، ١٩٧٤، ١٩٩٠، ٢٠١٤ چوار جار نازناوەکەیان بەدەست ھێناوە و ھەریەک لە ھەڵبژاردەکانی ئەرژەنتین، فەرەنسا، ئۆرگوای دوو جار بوونە پاڵەوان ھەروەھا ھەڵبژاردەکانی ئینگلتەرا و ئیسپانیا یەک جار بوونەتە پاڵاوانی ئەم جامە. ھەڵبژاردەی ئیتالیا یەکەم ھەڵبژاردەبوو کە توانی دووجار لەسەر یەک ئەم نازناوە بباتەوە لە ساڵەکانی ١٩٣٤ و ١٩٣٨، دوای ئەو ھەڵبژاردەی بەڕازیل دێت ١٩٥٨ و ١٩٦٢. جامی جیھانیی فیفا یەکێکە لە گەورەترین ڕووداوە وەرزشییەکانی جیھان. لە یاری کۆتایی جامی جیھانیی فیفای ٢٠٠٦ کە لە ئەڵمانیا بەڕێوەچوو، بە نزیکەی ٧١٥ میلۆن کەس سەیری یارییەکەیان کرد. پاڵەوانی ئێستا ھەڵبژاردەی فەڕەنسایە کە لە دوایین خولی ئەم پاڵەوانییەتییە لە ٢٠١٨ کە لە ڕووسیا بەڕێوەچوو نازناوەکەی بەدەست ھێنا، بڕیارە پاڵەوانێتی داھاتوو لە ساڵی ٢٠٢٢ لە قەتەر بەڕێوەبچێت.

تۆپی پێی وڵاتان پێش ١٩٣٠

یەکەم یاری نێونەتەوەیی لە نێوان دوو وڵاتدا بەڕێوەچووبێت، ئەوا مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ١٨٧٢ لە شاری گلاسگۆ کاتێک ھەر دوو ھەڵبژاردەی سکۆتلەندا و ئینگلتەڕا یارییەکەیان ئەنجامدا،[١] دەبێت ئەوەش بڵێین لەو قۆناغەدا یاری تۆپی پێ بەدەگمەن لە دەرەوەی بەریتانیای مەزن ئەنجام دەدرا.

لە کۆتایییەکانی سەدەی نۆزدە، چەند یارییەک وەک "پاڵەوانییەتی جیھانیی تۆپی پێ" تەماشا دەکران کە لە نێوان باشترین تیپە ئینگلیزی و سکۆتلەندییەکان دەکران، وەک یاری ١٨٩٥ لە نێوان یانەی سەندەرلاند و یانەی ھارت ئۆف میدلۆتیان بەڕێوەچوو، کە تێیدا سەندەرلاند بووە براوەی یارییەکە.[٢][٣][٤][٥][٦]

دواتر لە سەدەی بیستەمدا، تۆپی پێ زۆرێک لە وڵاتانی جیھانیی گرتەوە و زۆرێک لە یەکێتیی تۆپی پێیەکان لەو وڵاتانە دامەزران. یەکەم یاری فەرمی نێودەوڵەتی لە دەرەوەی دوورگەی بەریتانی لە نێوان ھەردوو ھەڵبژاردەی ئورووگوای و ئەرژەنتین لە مۆنتیڤدیۆ بوو لە تەممووزی ١٩٠٢.[٧] دواتر، لە ڕۆژی ٢٢ی ئایاری ١٩٠٤ یەکێتیی تۆپی پێی جیھان (فیفا) لە شاری پاریس دامەزرا. ئەم فیدراسیۆنە لە کۆمەڵەیەک لە یەکێتییە تۆپی پێیەکانی وڵاتان دەستی پێکرد، لە سەرەتادا فەڕەنسا، بەلجیکا، دانمارک، ھۆڵەندا، ئیسپانیا، سوێد، سوویسرا و ئەڵمانیا پێکھات.[٨]

لە ساڵی ١٩٠٠، تۆپی پێ ناوبانگی جیھانیی پەیداکرد ئەمەش بەتایبەت دوای ئەوەی کە لیژنەی ئۆڵۆمپی نێودەوڵەتی جێگای یارییەکەی کردەوە لە یارییەکانی ئۆلەمپیادەکانی ١٩٠٠ و ١٩٠٤. دواتریش لە ئۆلەمپیادی ١٩٠٨، یارییەکانی تۆپی پێ لە ئۆلەمپیاد چوونە ژێر سەرپەرشتی فیفاوە.[٩]

یارییەکانی ئۆلەمپیاد زیاتر تیشکی لەسەر بەشداربوونی یاریزانی لاو و تازەپێگەیشتووە، ھەربۆیە دواتر لە ساڵی ١٩٠٨ پاڵەوانییەتی (تۆرنیۆ ئینتەرنازیۆنالێ ستامپا سپۆرتیڤا) لە شاری تورین لە ئیتالیا ڕێکخرا. دوای ساڵێک، ئەوا تۆماس لیپتن ھەڵسا بە ڕێکخستنی پاڵەوانییەتی سێر تۆماس لیپتن، ئەویش بەھەمان شێوە لە شاری تورین بەڕێوەچوو. ھەردوو پاڵەوانییەتییەکە لە نێوان یانەکان (نەک وڵاتان) بوون، بەڵام یانەکان لە وڵاتی جیاوازبوون و نوێنەرایەتی سەرجەم وڵاتەکەی خۆیان دەکرد، ھەربۆیە ھەندێکجار پاڵەوانییەتییەکەی تۆماس لیپتن بەیەکەم جامی جیھانیی دادەنرێت.[١٠]

لە ساڵی ١٩١٤، فیفا بەفەرمی یاری تۆپی پێی ئۆلەمپیادی وەک پاڵەوانییەتییەکی جیھانیی بۆ لاوان دانا،[١١] ھەروەھا بەرپرسیارێتی و سەرپەرشتیکردنی گرتە ئەستۆ. لە دەرەنجامدا، لە یەکەم پاڵەوانییەتی نێونەتەوەیی تۆپی پێ کە لە ئۆلەمپیادی ١٩٢٠ بەڕێوەچوو، ھەڵبژاردەی بەلجیکا بووە پاڵەوانی ئەو ساڵە.[١٢] دوا بەدوای ئەوە لە ئۆلەمپیادەکانی ١٩٢٤ و ١٩٢٨ ئەوا ھەڵبژاردەی ئوروگوای بووە پاڵەوان.

بیرۆکە

ژۆل ڕیمێنت سەرۆکی فیفا بۆ سێ خولی لەسەر یەک، خاوەنی زیندووکردنەوە و جێبەجێکردنی بیرۆکەی جامی جیھانی

بیرۆکەی ئەنجامدانی پاڵاوانێتی جامی جیھانیی فیفا دەگەڕێتەوە بۆ یەکەم کۆبوونەوەی یەکێتیی تۆپی پێی جیھان لە ساڵی ١٩٠٤ بەشداری ٧ وڵات کە ھەریەکە لە: سویسرا، بەلجیکا، دانیمارک، فەڕەنسا، ھۆڵەندا، ئیسپانیا و سوێد بوون. لەو کۆبوونەوەیە گفتوگۆی لەسەرکرا، بەڵام بۆ جێبەجێکردن ئەوا چەند ساڵێکی پێچوو. جارێکی دیکە لە ساڵی ١٩٢١ بیرۆکەی ئەنجامدانی پاڵەوانییەتی جامی جیھانیی فیفا لەلایەن پارێزەری فەرەنسی ژۆل ڕیمێی باسکرایەوە، کە دواتر بووە سەرۆکی فیفا ھەوڵیدا بۆ ئەوەی ئەم پاڵەوانییەتییە ئەنجام بدرێت، دواجار لە ساڵی ١٩٣٠ ڕەزامەندی لەسەر ئەنجامدامی ئەم پاڵەوانییەتییە درا.[١٣] ئەم ھەنگاوەش بەتایبەت دوای ئەوە ھات، لە ئۆلەمپیادی ١٩٣٢ کە لە لۆس ئەنجەلۆس بەڕێوەچوو ئەوا بڕیاری ئەوە درابوو کە یاری تۆپی پێ لەو پاڵەوانییەتییە نەکرێت ئەمەش بەھۆی ئەوەی ئەو یارییە لە ئەمریکا بەناوبانگ نییە.

شەش ولات داوای مافی میوانداریکردنی یەکەم جامی جیھانیان کرد، ئەوانیش ھەریەکە لە ئیتالیا، سوێد، ھۆڵەندا، ئیسپانیا، ھەنگاریا و ئورگوای بوون.[١٤][١٥] دواجار داواکاری ولاتی ئۆروگوای پەسەندکرا. فیفا ئاسانکاری بۆ ھەڵبژاردە بەشداربووەکان کرد، بەوەی خەرجی ھاتوچۆی ھەڵبژاردەکان لە ئەستۆ گرت.[١٦] دوو ساڵ پێش ئەنجامدانی پاڵەوانییەتییە، ڕێنمایی بڵاوکرایەوە کە دەبێت خەلاتی شایستە بۆ ھەڵبژاردەی براوەی جامەکە دابین بکرێت ھەر ئەمەش بووە ھۆی دروستبوونی جامی سەرکەوتن (ژۆل ڕیمێی). یەکەم پاڵەوانییەتیی لە ساڵی ١٩٣٠ دەستی پێکرد.[١٧]

خولەکان

جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٠

یاریزانانی ھەڵبژاردەی ئۆرگوای براوەی یەکەمین پاڵەوانییەتی جامی جیھانیی فیفا
یەکێک لەو دوو تۆپەی لە جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٠ بۆ یاریکردن بەکارھات

یەکەم پاڵەوانێتی جامی جیھانیی فیفا لەژێر ناوی جامی سەرکەوتن بە خانەخوێی ئۆروگوای لە ١٣ی تەممووز تا ٣٠ی تەممووز بەرێوەچوو. لەھەمانکاتدا یەکەم پاڵەوانێتی جامی جیھانی بوو کە ھەڵبژاردەکان بەبێ قۆناغی پالاوتن بەشداریان تێداکرد و لەلایەن فیفاوە بانگێشت کران. ١٣ ولات لە یەکەم خولی جامەکە بەشداریان کرد، حەوت وڵات لە کیشوەری ئەمریکای باشوور، چوار لە کیشوەری ئەورووپا، و دوو ھەڵبژاردە لە ئەمریکای باکوور. ھۆکاری کەمی ھەڵبژاردە بەشداربووەکان بۆ شوێنی ئەنجامدانی پاڵەوانێتییەکە دەگەرێتەوە کە ئۆروگوای بوو،[١٨] چونکە ماوە و تێچووی گەشتەکە بەسەر ئۆقیانووسی ئاتلانتیک بۆ وڵاتە ئەورووپییەکان زۆر دژوار بوو، ھەربۆیە بەکرداریش تا دوومانگ پێش یارییەکان ھیچ وڵاتێکی ئەورووپی ھەڵبژاردەکەی خۆی نەناردبوو، بەڵام لە کۆتایدا ژۆل ڕیمێنت توانی بەلجیکا، فەڕەنسا، ڕۆمانیا، یوگسلاڤیا ڕازی بکات بۆ ئەنجامدانی گەشتەکە و بەشداریکردن لە جامەکە.

یاریزانی فەرەنسی لوسین لۆرێنت خاوەنی یەکەم گۆڵی جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٠

دوای بڕیاردان لەسەر ئەنجامدانی ئەم پاڵەوانییەتییە ھەریەکە لە ئیتالیا، سوید، ھەنگاریا، ئیسپانیا، ھۆلندا، ئۆروگوای دواکاری و ئامادەی خۆیان بۆ میوانداریکردنی جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٠ پێشکەش کرد.[١٩] دواجار فیفا لە کۆنفراسێکدا لە ساڵی ١٩٢٩ داواکاری ئۆروگوای پەسەند کرد. بەھۆی یادی سەد ساڵەی سەربەخۆبوونی ئەو وڵاتە، جگە لەوەی ئۆرگوای لە ھەردوو خولی ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٢٤–١٩٢٨ لە یاری تۆپی پێ توانیبوویان مەدالیای زێر بەدەست بھێنن.[٢٠] ھەروەھا ڕازیبوونی حکوومەتی ئۆروگوای بە لە ئەستۆگرتنی خەرجی شاندی ھەڵبژاردە بەشداربووەکان.

یەکەم یاری ئەم پاڵەوانێتییە لە ١٣ی تەممووزی ١٩٣٠ لە یاریگای پوسیتۆس، شاری مۆنتیڤیدیۆی لە نێوان ھەڵبژاردی فەرەنسا و ھەڵبژاردەی مەکسیک بەڕێوەچوو لە ئەنجامدا فەڕەنسا بە ٤–١ یارییەکەی بردەوە. لوسین لۆرێنت یاریزانی فەڕەنسی لە خولەکی "١٩" یەکەم گۆڵی جامی جیھانی تۆمارکرد.[٢١] یاری کۆتایی پاڵەوانییەتییەکە لە یاریگای سینتیناریۆ بە ئامادە بوونی زیاتر لە ٩٣ ھەزار ھاندەر بەڕێوەچوو،[٢٢] یارییەکە لە نێوان ھەردوو ھەڵبژاردەی ئۆروگوای و ھەڵبژاردەی فەڕەنسا بوو. ھەڵبژاردەی ئۆروگوای بە ئەنجامی ٤–٢ یارییەکەی بردەوە و بووە یەکەم وڵات نازناوی جامی جیھانیی فیفا بەدەست بھێنێت. فرانسیسکۆ ڤارالۆ یاریزانی ئەرژەنتینی دوایین یاریزانی بەشدرابووی یاری کۆتایی جامەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠١٠ لە تەمەنی ١٠٠ ساڵی کۆچی دوایی کرد.[٢٣]

جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٤

وتاری سەرەکی: جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٤

یاریزانی ئیتالی جوزێپێ میاتزا باشترین یاریزانی جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٤
یاریزانی چیکۆسلۆڤاکیا، ئۆلدریخ نیجدلی بوو بە گۆڵکاری جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٤ بە ٥ گۆڵ

لەجامی جیھانیی فیفای ١٩٣٤، ئیتالیا وەک وڵاتی میواندار دەستنیشانکرا دوای ئەوەی لە تشرینی یەکەمی ١٩٣٢ لە بەرلین لەلایەن فیفاوە کاندیدکرا. دوای ھەشت جار کۆبوونەوەی لێژنەی جێبەجێکاری فیفا. لەدواین کۆبوونەوە کە لە ستۆکۆلم لە ٩ی تشرینی یەکەمی ١٩٣٢ بەرێوەچوو ئیتالیا وەک میوانداری پالاوانێتییەکە دەستنیشانکرا دوای ئەوەی سوید لە بەرژەوەندی ئیتالیا لە داواکەی پاشەکشەی کرد.[٢٤] حکوومەتی ئیتالیا بریاریدا ٣٫٥ ملیۆن لیرەی ئیتاڵی تەرخان بکات بۆ ئەو پاڵەوانێتییە.

یەکەم خولی ئەم بۆنەیە بوو کە بڕیاردرا سیستەمی پاڵاوتن بەکاربێن دوای ئەوەی ٣٢ ھەڵبژاردە ئامادەی خۆیان نیشاندا بۆ بەشداریکردن. لە کۆتاییدا ١٦ ھەڵبژاردە سەرکەوتن بۆ بەشداریکردن.[٢٤][٢٥] لەگەڵ ئەوەشدا چەندین ھەڵبژاردەی گرنگ لە ناویاندا ھەڵبژاردەی ئۆرگوای بەشداریان نەکرد،[٢٦] ئەمەش وەک کاردانەوەیەک لەبەرامبەر بایکۆتی چەند ھەڵبژاردەیەکی ئەورووپا بۆ بەشداریکردن لە یەکەم خولی پالاوانێتییەکە کە چوار ساڵ پێشتر لە ئۆرگوای بەڕێوەچوو. بۆیە ئەمە تاکە پاڵەوانێتی جامی جیھانییە کە ھەڵگری نازناوەکە بەشداری نەکرد.[٢٧]ئینگلتەرا، سکۆتلەندا، ئێرلەندای باکوور و وێلز. بایکۆتی ئەم خولەیان کرد چونکە پێشتر بایکۆتی چاڵاکییەکانی فیفایان کردبوو. چارڵز سووکتلف ئەندامی یەکێتیی تۆپی پێی ئینگلتەرا وتی ئەو پاڵەوانییەتییەی چوار ھەڵبژاردەکە کۆدەکاتە باشترە لەم پاڵەوانییەتییە جیھانییە.[٢٨][٢٩] ھەربۆیە ژمارەی ھەڵبژاردەکان لە ١٦ بووە ١٢ لەگەڵ ئەوەشدا جێگای ئەو ھەڵبژاردانە پڕنەکرایەوە.

سیستەمی یارییەکان دەرچوون بوو بە یەک دۆڕان. ماوەی پاڵەوانێتییەکە لە ٢٧ی ئایار –١٠ی حوزەیرانی ١٩٣٤ بوو، تێیدا ١٧ یاری کرا. ھەڵبژاردەکان بەسەر چوار کۆمەڵە دابەشکران. لەم پاڵەوانییەتییە بۆ یەکەم جار لە مێژوودا یاری نێوان دوو ھەڵبژاردە دووبارە کرایەوە، ئەمەش دوای یەکسان بوونیان لە یارییەکە بە ئەنجامی١–١، ئەمەش لە یاری نێوان ئیتالیا و ئیسپانیا بوو، یارییەکە تووندوتیژی زۆری لێکەوتەوە بەھۆیەوە گۆڵپارێزی ئیسپانیا ڕیکاردۆ زامۆرا برینداربوو نەیتوانی لە یاری دووەم بەشداری بکات.[٣٠] بەمەبەستی یەکلایکردنەوەی ئەنجامەکە یاری دووەم لە نێوان ئەم دوو ھەڵبژاردەیە ڕێکخرایەوە، لە ئەنجامدا ھەڵبژاردەی ئیتالیا بە ئەنجامی ١–٠ سەرکەوتنی بەدەست ھێناو گەیشتە قۆناغی دواتر.[٣٠] لەم خولەی پاڵەوانێتییەکە وڵاتی خانەخوێ واتا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئیتالیا بووە پاڵەوانی جامەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٢–١ لە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی چیکۆسلۆڤاکیا «ئەوکات وڵاتی چیک و سلۆڤاکیا یەک بوون» ھەرچەندە چیکۆسلۆڤاکیا یەکەم جار گۆڵی کرد بەڵام ئیتالیا دواتر دوو گۆڵی کرد و ئەنجامەکەی لە بەرژەوەندی خۆی تەواوکرد. ھەڵبژاردەی تۆپی پێی میسر بووە یەکەم ھەڵبژاردەی عەرەبی بەشداری جامی جیھانی بکات. یاریکەری چیکۆسلۆڤاکی ئۆلدریخ نیجدلی بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی ٥ گۆڵ.[٣١][٣٢]

جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٨

وتاری سەرەکی: جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٨

دیمەنێک لە یاری نێوان بەڕازیل و پۆڵندا کە ٥–٦ لە لە بەرژەوەندی بەڕازیل تەواو بوو

بڕیاردرا خولی سێیەمی ئەم جامە لەلایەن وڵاتی فەرەنساوە میوانداری بکرێت کە ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ٤ی حوزەیران تاکوو ١٩ی حوزەیرانی ١٩٣٨ی خایاند،[٣٣] ئەم بڕیاری فیفا بووە ھۆی ناڕەزایەتی دەڕبرینی کیشوەری ئەمریکای لاتینی، ئۆروگوای و ئەرژەنتین بەشداریان لە یارییەکانی پاڵەوتن نەکرد. ھەروەھا ھەڵبژاردەی ئیسپانیا لە کۆتایدا کشایەوە بەھۆی شەری ناوخۆییی ئیسپانیا. لەم خولەدا بۆیەکەم جار وڵاتی خانەخوێ و ھەڵگری نازناوەکە بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ بەبێ ئەنجامدانی یارییەکانی پاڵاوتن، بەشدارییان لە پاڵەوانییەتییەکە کرد. ھەروەھا وەک خولی پیشوو بە سیستەمی دەرچوون بە یەک دۆران ئەنجامدرا. لە سەرتادا وابڕیاربوو کە ١٦ ھەڵبژاردە بەشداری بکەن بەلام دوای ئەوەی نەمسا بەھۆی ئۆپراسیۆنی ئانشلوس خرایە سەر ئەڵمانیا بۆیە لەم خولە پاشەکشەی کرد، تەنھا ١٥ ھەڵبژاردە مایەوە، فیفا ڕێگای بە تیمی لاتڤیا نەدا کە وەک جێگرەوەی نەمسا بەشداری بکات. ھەربۆیە ھەڵبژاردەی سوید کە بریاربوو یاری خۆی لەگەڵ نەمسا ئەنجامبدات بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ سەرکەوتن بۆ قۆناغی دواتر.[٣٤] لەم خولەدا سێ یاری دووبارەکرایەوە دوای ئەوەی بە یەکسان بوون کۆتاییان پێ ھات، ئەوانیش یاری نێوان بەرازیل -چیکۆسلۆڤاکیا (لە یاری دووەم بەڕازیل بوو براوە ٢–١) ئەڵمانیا - سویسرا (لەیاری دووەم سویسرا بردییەوە بە ئەنجامی ٢–٤) کووبا - ڕۆمانیا دوای ئەوەی یەکسان بوون بە ٣–٣ لە یاری دووەمدا کووبا ١–٢ یارییەکەی بردەوە.[٣٥]

دیمەنێک لە یاری نێوان ھۆڵندا و چیکوسلۆڤاکیا

یاری کۆتایی جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٨ لە نێوان ھەردوو ھەڵبژاردەی ئیتالیا و ھەنگاریا، بە ئامادەبوونی ٤٥ ھەزار ھاندەر لە یاریگای ئۆڵمپیک لە شاری پاریس بەڕێوەچوو. ھەر لە سەرەتاوە ئیتالیا لە ڕیگای یاریزان جینۆکلاوسی لە خولەکی ٦ی یارییەکە گۆڵێکی تۆمار کرد، دواتر پال تیکتۆس، یاریزانی ھەڵبژاردەی ھەنگاریا لە خولەکی "٨" ئەنجامی یارییەکەی یەکسان کردەوە. بەڵام لە خولەکی "١٦" ئیتالیا لە ڕیگای سیلڤیۆ پیۆلە گۆلێکی تۆمار کرد، پاشان جینۆ کلاوسی گۆڵی دووەمی خۆی و سێیەمی ھەڵبژاردەکەی لە خولەکی ٣٥ تۆمارکرد، بەم ئەنجامە گێمی یەکەم تەواوبوو. لە گێمی دووەم یاریزانی ھەنگاریا، جیۆرجی سیرۆوسی لە خولەکی "٧٠" گۆڵێکی دیکەی بۆ ھەڵبژاردەکەی تۆمارکرد. بەڵام ئەمە کاریگەری نەبوو لەسەر ئەنجامە و لە خولەکی "٨٠" سیلڤیۆ پیۆلە گۆڵی دووەمی خۆی و چوارەمی ئیتالیا تۆمار کرد. بەم شێوەیە ئیتالیا بە ئەنجامی ٤–٢ سەرکەوتنی بەدەست ھێنا، بەمەش بۆ جاری دووەم لەسەر یەک نازناوەکەی بەرزکردەوە.[٣٦][٣٧] ھەڵبژاردەی بەڕازیلیش پلەی سێیەمی بەدەست ھێنا دوای بردنەوەی لە ھەڵبژاردەی سوید بە ٤–٢. لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ١٨ یاری ٨٤ جار گۆڵ تۆمارکرا و یاریکەری بەڕازیلی لیۆنیداس بووە گۆڵکار بە تۆمارکردنی حەوت گۆڵ.[٣٨] ھەڵبژاردەی بەڕازیل تاکە نوێنەری کیشوەری ئەمریکای باشوور بوو. بەھۆی جەنگی جیھانیی دووەم، بۆ ماوەی ١٢ ساڵ پاڵەوانیتییەکە ئەنجام نەدرا تا ساڵی ١٩٥٠. ھەڵبژاردەی ئیتالیا بۆماوەی ١٦ ساڵ وەک پاڵەوان و ھەڵگری نازناوە جیھانییەکە (١٩٣٤–١٩٥٠) مایەوە.

جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٠

وتاری سەرەکی: جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٠

ھەڵبژاردەی ئۆروگوای پاڵەوانی جامی جیھانی ١٩٥٠

پاش ئەوەی جامی جیھانیی بۆماوەی ١٢ ساڵ بەھۆی جەنگی جیھانیی دووەم ڕاگیرا، فیفا بەدوای وڵاتێکدا دەگەڕا بۆ قەرەبووکردنەوەی جامی جیھانی ١٩٤٢–١٩٤٦ بەلام ھیچ وڵاتێک ئامادەیی خۆی نیشان نەدا بۆ ئەوەی میوانداری بکات، تا ئەوەی بەرازیل بە مەرجی ئەوەی پالاوانێتییەکە لە ساڵی ١٩٥٠ ئەنجام بدرێت (کە بریاردرابوو ١٩٤٩ بەڕێوەبچێت) ئامادەی خۆی نیشاندا ئەم خولە میوانداریی بکات.[٣٩] پێشتر ھەردوو وڵاتی بەڕازیل و ئەڵمانیای نازی ئامادەیی خۆیان نیشاندا بوو بۆ میوانداریکردنی جامی جیھانییی ١٩٤٢. فیفا دەستی کرد بەھەوڵەکانی لەگەڵ وڵاتەکان بۆ بەشداری پێکردنی ھەڵبژاردەکانیان لە یارییەکانی ئەم پاڵەوانییەتییە. بەھۆی ھەلومەرجی جەنگەوە ھەڵبژاردەی ئیتالیا کە ھەلگری نازناوەکە بوو لەو بڕوایەدا نەبوو بتوانێت بەشداری بکات[٤٠] بەڵام دوای ئەوەی فیفا خەرجی ھەڵبژاردەکەی لە ئەستۆ گرت ڕازی بوو بە گەشتکردن بۆ بەڕازیل؛[٤١] ھەروەھا یەکێتیی تۆپی پێی جیھانی بڕیاریدا ھەڵگری نازناوەکە بەبی پاڵاوتن سەرکەوێت بۆ پاڵەوانییەتییەکە.[٤٢]

دیمەنێک لە گۆڵی دووەمی ئۆروگوا لە یاری کۆتایی جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٠ لە ڕێگای ئەلسیدس جیگییا

ماوەی خولەکە لە ٢٤ی حوزەیران تاکوو ١٦ی تەممووزی ١٩٥٠ی خایاند، ١٦ ھەڵبژاردەی نیشتیمانیی بەشدارییان تێداکردبوو لە نێو سێ کیشوەری جیھان، بەڵام بەھۆی کشانەوەی چەند ھەڵبژاردەیەک مانەوە ١٣ وڵات. لەناو چوارکۆمەڵە جێگیرکران. ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا و ھەڵبژاردەی ژاپۆن لەم خولە بەشداریان نەکرد بەھۆی کاریگەرییەکانی جەنگی جیھانی دووەم.[٤٢] یاری کۆتایی لە یاریگای مەراکانا[٤٣] بە ئامادەبوونی ژمارەیەکی پێوانەی لە ھاندەر کە نزیکەی ٢٠٠ ھەزار کەس دەبوون لە نێوان ھەڵبژاردەی بەرازیلی خانەخوێ و ھەڵبژاردەی ئۆروگوای ھەڵگری یەکەم نازناوی ئەم پاڵەوانێتییە بەرێوەچوو.[٤٣] بە شێکی زۆری جیھان چاو لەسەر ئەوەبوو کە بەڕازیل نازناوەکە بەدەست بھێنێت بەھۆی ئەوەی یەک ساڵ پێشتر جامی کوپا ئەمریکا بەدەست ھێنابوو، ھەروەھا توانیبووی ئاستێکی باش پێشکەش بکات.[٤٤] لە سەرەتادا بەرزایل لە خولەکی ٤٧ی گێمی دووەم گۆلی تۆمارکرد بەڵام ھەڵبژاردەی ئۆروگوای بەتۆمارکردنی ٢ گۆڵی یەک بەدوای یەک ئەنجامێکی چاوەروانەکراوی بەدەست ھێنا و یارییەکەی بردەوە، بۆ دووەمجار بووە پاڵەوانی جامی جیھان.[٤٥][٤٦] لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٢٢ یاری ٨٨ جار گۆڵ ھەژێنراوە و یاریکەری بەڕازیلی ئەردمێر بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی ھەشت گۆڵ.[٤٧]

جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٤

وێنەی تابلۆیەک لە شاری بێرنی سویس کە تێیدا ئەنجامی یاری کۆتایی نێوان ھەڵبژاردەی ھەنگاریا و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوای دانراوە

سویس وەک تاکە وڵات ئامادەیی خۆی نیشاندا بۆ میوانداریکردنی جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٤. یەکێتیی تۆپی پێی جیھانی لە ھەمان ئەو ڕۆژەی کە بەڕازیل وەک خانەخوێی جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٠ ڕاگەیاند بەھەمان شێوە سویسی وەک ولاتی میوانادار ناساند.[٤٨] شازدە وڵات لە چەند کیشوەرێکی جیاواز بەشداریان کرد، بەسەر چوار کۆمەڵە دابەشکران. لەم خولە سیستەمی یارییەکانی گۆرانکاریان تێداکرا، کار بەسیستەمی خاڵ کرا یەکەم و دووەمی ھەر گرووپێک دەگەیشتن بە قۆناغی دواتر. ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ١٥ی حوزەیران تاکوو ٤ی تەممووزی ١٩٥٤ی خایاند، یەکەم یاری لە نێوان ھەڵبژاردەی بەڕازیل و ھەڵبژاردەی مەکسیک بەڕێوەچوو، لەم یارییەدا ھەڵبژاردەی بەڕازیل توانی بە ٥–٠ یارییەکە بباتەوە. دوای تەواوبوونی قۆناغی کۆمەڵەکان و قۆناغی ھەشت و یاری پێش کۆتایی، ھەردوو ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا، ھەڵبژاردەی ھەنگاریا لە یاری کۆتایی بەیەکگەیشتن. زۆربەی خەڵک لەو بڕوایەدا بوون ھەنگاریا نازناوەکە دەباتەوە بەھۆی ئەوەی لە قۆناغی کۆمەڵەکان ھەنگاریا ٨–٣ لە ئەڵمانیای ڕۆئاوای بردبووەوە،[٤٩] جگە لەوەی یاریزانانی ھەنگاریا ئاستێکی باشیان لە پاڵەوانییەتییەکە پیشاندابوو، بۆیە زۆربەی پێشبینییەکان لە بەرژەوەندی ھەنگاریا بوو. یاری کۆتایی کە لە یاریگای وانکدۆرف، بێرن بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٦٢ ھەزار کەس بەڕێوەچوو،[٥٠] ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئاڵمانیای ڕۆژاوا بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٣–٢ لە ھەڵبژاردەی ھەنگاریا.[٤٥] ئەوەش بۆ یەکەم جار بوو لە مێژووی خۆیدا ئەڵمانیا نازناوەکەی بەدەستھێنا. ئەڵمانییەکان لە ڕێگای دەزگاکانی ڕاگەیاندنەوە یارییەکەیان بە نازناوی موعجیزەی بێرن (بە ئەڵمانی: Das Wunder von Bern) ناوھێنا وەک ئاماژەیەک بۆ ئەو ڕووداوە مێژوویییە.[٥١][٥٢] لەم پاڵەوانییەتییە، لەکۆی ١٦ یاری ١٤٠ جار گۆڵ ھەژێنرا بەڕێژەی بۆ ھەریارییەک زۆرتر لە ٥ گۆڵ کرا، یاریکەری ھانگاری ساندڕۆ کۆشیتش بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی ١١ گۆڵ.

جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٨

یاریزانانی ھەڵبژاردەی تۆپی پێی سوێد، پێش دەستپێکردنی یاریی کۆتایی جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٨.
خۆشحالێ یاریزانانی ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل، دوای بردنەوەی یاری کۆتایی بەرامبەر ھەڵبژاردەی سوید بە ئەنجامی ٤–٢ لە جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٨ .

جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٨ خولی شەشەمی پاڵەوانێتییەکە لەلایەن سوێد ەوە میوانداریکرا،[٥٣] بێجگە لە سوێد ھەریەکە لە ئەرژەنتین، مەکسیک و وێلز ئامادەیی خۆیان نیشاندابوو بۆ میواندارکردنی جامەکە بەلام لە کۆتاییدا لە کۆنفراسی فیفا لە شاری ڕیۆ دێ ژانێرۆ و لە ٢٣ی حوزەیرانی ١٩٥٠ ئەو مافە بە سوێد درا.[٥٤] پێشتر دوو جار سوێد ئامادەیی خۆی نیشاندا بوو بۆ بەرێوەبردنی جامی جیھانیی فیفا لە ساڵەکانی (١٩٣٠ و ١٩٣٤) بەڵام لە ھەردوو خولدا لە بەرژەوەندی ئیتالیا خۆی کشاندەوە. ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ٨ تا ٢٩ی حوزەیرانی ساڵی ١٩٥٨ی خایاند، شانزدە ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکرد. ھەڵبژاردە بەشداربووەکان بەسەر ٤ کۆمەڵەدا دابەشکران.

بۆیەکەم جار لەمێژووی ئەم پاڵەوانێتییە لە تەلەڤیزیۆنەوە یارییەکانی بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ پەخشکرا، تەنھا لە ئەورووپای ڕۆژھەلات نەبێت کە ھیچ وڵاتێک مافی پەخشەکەی وەرنەگرت.[٥٥] ھەروەھا بۆیەکەم جار و کۆتاجار ھەڵبژاردە وێلز، ئینگلتەرا، ئیرلەندای باکوور، سکۆتلەندا کە پێکھێنەری بەریتانیای گەورەن بەشداریان کرد.[٥٦] ئینگلتەرا بەھۆی لەدەستدانی بەشێکی یاریزانەکانی لە کارەساتیی میونخ کاریگەری لەسەر ئاستی ھەڵبژاردەکە بۆ دروست بوو.[٥٧] یەکەم یاری پاڵەوانێتییەکە لە نێوان ھەڵبژاردەی ئەرژەنتین و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا ھەڵگری نازناوی خولی پێشوو بوو، یارییەکە بە ئەنجامی ٣–١ لە بەرژەوەندی ئەڵمانیان تەواو بوو؛ یاری نێوان (چیکۆسلۆڤاکیا - ئێرلندای باکوور)، (وێلز -ھەنگاریا) دووبارەکرانەوە بەھۆی یەکسان بوونیان. یاری کۆتایی لە نێوان ھەڵبژاردەی سوید وڵاتی خانەخوێ و ھەڵبژاردەی بەڕازیل لە یاریگای ڕاسوندا بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٤٩ ھەزار کەس بەرێوەچوو، لە ئەنجامدا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل بۆیەکەمینجار لە مێژووی خۆیدا بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٥–٢ بە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی سوید.[٥٨][٥٩] لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٣٥ یاری ئەوا ١٢٦ جار گۆڵ ھەژێنراوە بەڕێژەی بۆ ھەریارییەک زۆرتر لە ٥ گۆڵ تۆمارکرا، یاریکەری ھانگاری جەست فۆنتین بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی سێزدە گۆڵ. یاریزانی بەرازیلی پێلێ بۆیەکەم جار بەشداری جامی جیھانی کرد کە ھێشتا تەمەنی نەببوو بە ١٨ ساڵ ئەوا توانی ٨ گۆڵ تۆماربکات و ھەروەھا دوایین گۆڵی پاڵەوانێتییەکەی کرد لە خولەکی "٩٠" بەمەش بووە لاوترین یاریزان کە نازناوی جامی جیھانی لەگەڵ ھەڵبژاردەی وڵاتەکەی بەدەست بھێنێت و ھەروەھا لاوترین یاریزان کە ئەو ژمارە گۆڵە لە جامی جیھانی تۆماربکات.[٦٠] لەم پاڵەوانییەتەدا ھیچ کام لە ولاتەکانی کیشوەری ئاسیا و کیشوەری ئەفریقا بەشداریان نەکرد.[٦١]

جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٢

وتاری سەرەکی: جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٢
دیمەنێک لە یاری نێوان ھەڵبژاردەی ئیتالیا و ھەڵبژاردەی چیلی. کە بەھۆی شەڕ و توندوتیژییەوە بە شەڕی سانتیاگۆ بەناوبانگە. چەند جارێک بەو ھۆیەوە یارییەکە وەستێنرا و پۆلیس ھاتنەناویاریگاوە بۆ کۆنتڕۆلکردنی یاریزانان

جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٢ پاڵەوانییەتی ژمارە حەوتەمە لەجامی جیھانیی فیفا کە لە چیلی بەڕێوەچوو، ھۆکاری ھەڵبژاردنی چیلی لەلایەن یەکێتیی تۆپی پێی فیفا ئەوەبوو کە دوو پاڵەوانێتی پێشو (١٩٥٤–١٩٥٨) لە کیشوەری ئەووروپا بەرێوەچوون، ئەمەش ترسی لای یەکێتییەکە دروست کرد کە ولاتانی ئەمریکای لاتینی بایکۆتی بەشداریکردن بکەن؛[٦٢] بەتایبەت لەکاتی پێشکەشکردنی داواکاری بۆ میوانداریکردنی جامەکە لەلایەن چیلییەوە، سەرۆکی یەکێتیی تۆپی پێی چیلی وتی «ئێمە ھیچ شتێکمان نییە، بۆیە دەبێت جامی جیھانیمان ھەبێت.»[٦٣] لە ھەمانکاتدا وڵاتی ئەرژەنتینیش پاڵێوراوێکی دیکە بوو. دوو ساڵ پێش پاڵەوانیتییەکە بوومەلەرزەیەکی بەھێزە کە بە بوومەلەرزەی ڤالدیڤا یان بوومەلەرزە بەھێزەکەی چیلی ناسراوە لە ڕۆژی یەکشەمە ٢٢ی ئایاری ١٩٦٠ ڕوویدا، بەھێزترین بوومەلەرزەی جیھانە کەتائێستا تۆمارکرابێت کە ٩٫٥ پلەی ڕێختەر بوو.[٦٤] بەھۆی ئەم وێرانکارییەوە بەشێک لە یاریگاکان تووشی زیانی زۆر ھاتن بەناچاری یارییەکان لە چوار یاریگا بەرێوەچوو لە جێگای ١٠ یاریگا. ئەمەش چیلی ڕووبەرووی ڕەخنەیەکی زۆر کردەوە بە تایبەت لەلایەن ڕاگەیاندکارانی ئیتالیا، بەوەی گومانی خۆیان لە توانای چیلی بڵاوکردەوە بۆ ڕێکخستنی ئەم پاڵەوانێتییە.

یاریزانانی ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل براوەی جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٢ بۆ دووەم جار لە سەرییەک .

ماوەی پاڵەوانییەتییەکە٣٠ی ئایار تاکوو ١٧ی حوزەیرانی ١٩٦٢ی خایاند، شانزدە ھەڵبژاردە لە نێو سێ کیشوەری جیاوازدا بەشدارییان کرد. لە کۆتاییدا، ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٣–١ لە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی چیکۆسلۆڤاکیا.[٦٥] لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٣٢ یاری ٨٩ جار گۆڵ ھەژێنرا، ھەریەکە لە درازین یۆکۆفیچ، گارینشیا، فافا، لیونێل سانشێز، ئیڤانۆڤ و فلۆران بوونە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی چوار گۆڵ بۆ ھەریەکێکییان. ھەڵبژاردەی بەڕازیل بۆ دووەم جار لەسەریەک نازناوەکەی بەدەست ھێنا.[٦٦]

جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٦

وتاری سەرەکی: جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٦
ئێلیزابێتی دووەم، لەکاتی پێدانی جامی ژۆل ڕێمی (کە ئەوکات ناوی جامەکەبوو) بە بۆپی مۆر کاپتنی ھەڵبژاردەی ئینگلترا دوای بردنەوەیان بە ئەنجامی ٤–٢ لە ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا

جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٦ پاڵەوانییەتیی ژمارە ھەشتەمە لە جامی جیھانیی فیفا. ھەریەکە لە وڵاتەکانی ئینگلتەرا، ئیسپانیا و ئەڵمانیای ڕۆژاوا ئامادەیی خۆیان نیشاندا بۆ میوانداریکردنی ئەم جامە بەڵام دواتر ئیسپانیا لە داوەکەی کشایەوە. کێبڕکێکە لە نێوان ئەڵمانیای ڕۆژاوا و ئینگلتەرا بوو سەرئەنجام لە ٢٢ی ئابی ١٩٦٠ لە کۆنفرانسی فیفا لە ڕۆما، ئینگلتەرا بە بەدەستھێنانی ٣٤ دەنگ مافی میوانداریکردنی جامی جیھانی ١٩٦٦ی وەرگرت.[٦٧] ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ١١ تاکوو ٣٠ی تەممووزی ١٩٦٦ی خایاند، تێیدا ١٦ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکرد. جگە لە ھەڵبژاردەی کۆریایی باکوور سەرجەم وڵاتەکانی ئاسیا و ئەفریقا بایکۆتی بەشداریکردنیان لە پاڵاوتنەکان بۆ گەیشتن بە پاڵەوانێتییەکە کرد، ئەمەش بەھۆکاری نادادپەروەریی فیفا لە دابەشکردنی کورسییەکان بۆ بەشداریکردن لە پاڵەوانێتییەکە کە یەک کورسی بۆ ئەو دوو کیشوەرە دابین کرابوو لەکاتێکدا ئەورووپا ٩ کورسی و ئەمریکای باشوور ٤ کورسی ھەبوو.[٦٨][٦٩]

دیمەنێک لە یاری نێوان ئەڵمانیا و ئەرژەنتین

یەکێک لە ڕووداوە مێژوویییەکانی ئەم پاڵەوانییەتییە، دزینی جامامەکە بوو. ئەوەش دوای ئەوەی یەکێتیی تۆپی پێی ئینگلتەڕا بڕیاریدا جامەکە لە یەکێک لە پێشانگاکانی لەندەن دابنێت بەمەبەستی لە نزیکەوە بینینی جامەکە لەلایەن سەردانیکەران و ھەوادارانی تۆپی پێ. بەھۆی ئەمەوە لەلایەن کەسێکەوە جامەکە دەدزرێت و تەنھا سێ مانگیش مابوو بۆ بەرێوەچوونی یارییەکان.[٧٠] ئەم ڕووداوە کاردانەوەی ناوخۆیی و جیھانی لێکەوتەوە. پۆلیس و ھێزەکانی بەریتانیا بە ھەموو شێوەیەک کەوتە گەڕان و پشکنین بە مەبەستی دۆرزینەوەی جامەکە بەڵام بێ سود بوو تا ئەو کاتەی سەگێگی ڕەنگ سپی و ڕەش کە ناوی پیکلز لەکاتی پیاسەکردن لەگەڵ خاوەنەکەی لە باشووری لەندەن جامەکەی دۆزییەوە.[٧١] دواتر خاوەنی سەگەکە جامەکە ڕادەستی یەکێک لە بنکە نزیکەکانی خۆی دەکات. بەھۆی ئەمە لەلایەن خەڵکەوە ستایشێکی زۆری سەگەکە و خاوەنەکەی کرا.[٧٢]

پەیکەری ھەریەکە لە یاریزانی ئینگلتەرا (لە ڕاستەوە بۆ چەپ) مارتین پیترەز، جیۆف ھۆرست، بۆپی مۆر، ڕای ویلسۆن

دواتر پاڵەوانییەتییەکە دەستی پێکرد، ھەڵبژاردەی بەڕازیل ھەڵگری نازناوی پێشوو لە قۆناغی کۆمەڵەکان لە پاڵەوانێتییەکە چووە دەرەوە لەگەڵ ئەوەی لە یەکەم یاریی خۆیدا بە ئەنجامی ٢–٠ لە بولگاریای بردەوە بەڵام لە دوو یاری دواتر شکستی ھێنا بەرامبەر ھەڵبژاردەی پورتوگال و ھەڵبژاردەی مەجەرستان بە ئەنجامی ٣–١.[٥٨] لە ئەنجامێکی چاوەڕواننەکراوی دیکەدا، ھەڵبژاردەی کۆریای باکوور تاکە وڵاتی بەشداربووی ئاسیا گەیشتە قۆناغی ھەشتەم، دوای ئەوەی لە یاریی کۆمەڵەکان بە گۆلێکی بێ بەرامبەر لە ھەڵبژاردەی ئیتالیای بردەوە.[٥٨] و لە بەرامبەر چیلی بە ئەنجامی ١–١ یەکسان بوو. سەڕەرای ئەوەی لە یەکەم یاریی خۆیدا بەرامبەر ھەڵبژاردەی یەکێتی سۆڤیەت بە ئەنجامی سێ گۆڵی بێ بەرامبەر دۆڕابوو. لە یاری نێوان ھەڵبژاردەی ئۆرگوای و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا ناوبژیوانی یارییەکە گۆڵێکی دروستی بۆ ئۆروگوای ھەژمار نەکرد سەرەرای ئەوەی تۆپەکە لە بەینی دوو تیرەکە تێپەر بوو. ئەم ڕووداوە بوە ھۆی تورە بوونی یاریزانانی ئۆرگوای و بەشێوەیەکی خراپ کاریگەری لەسەر دانان تا ئەوەی یارییەکەیان بە ئەنجامی ٤–٠ دۆراند.[٧٣] یاری کۆتایی جامی جیھانی ١٩٦٦ لە یاریگای وێمبلی شاری لەندەن بەڕێوەچوو، یارییەکە بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٩٦ ھەزار کەس لە نێوان ھەڵبژاردەی ئینگلتەرای وڵاتی خانەخوێ و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا ئەنجامدرا.[٧٤] ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئینگلتەرا بۆ یەکەم جار لە مێژووی خۆیدا بووە پاڵەوانی جامەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٤–٢ لە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئاڵمانیای ڕۆژاوا.[٥٨] لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٣٢ یاری ٨٩ جار گۆڵ ھەژێنرا، یاریکەری پۆرتوگالی ئۆزیبیۆ بووە گۆڵکاری جامەکە بە تۆمارکردنی نۆ گۆڵ. بۆ یەکەم جار لە مێژووی جامەکە، کاتی زیادکراو بەکار ھات بۆ یاری کۆتایی دوای یەکسان بوونی ھەردوو ھەڵبژاردە لە کاتی ئاساییدا. یاریزانی ھەڵبژاردەی ئینگلتەرا جیۆف ھۆرست بووە یەکەم یاریزان لە مێژوودا لە یاری کۆتایی لە جامی جیھانیی فیفا سێ گۆڵ (ھاتریک) تۆماربکات.[٧٥][٧٦]

جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠

وتاری سەرەکی: جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠
یاریزانانی ھەڵبژاردەی بەڕازیل براوەی جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠

جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠ پاڵەوانییەتی ژمارە نۆیەمە لە جامی جیھانیی فیفا، لە وڵاتی مەکسیک بەڕێوەچوو، ئەمەش دوای ئەوەی یەکێتیی تۆپی پێی فیفا لە ٨ی تشرینی یەکەمی ١٩٦٤ لە تۆکیۆی پایتەختی ژاپۆن بەمەبەستی دەستنیشانکردنی ولاتی میوانداری جامەکە کۆنفرانسێکی بەڕێوەبرد. ھەریەکە لە مەکسیک و ئەرژەنتین ئامادەی خۆیان نیشاندابوو بۆ میوانداریکردنی خولەکە بەڵام دواجار مەکسیک بە ٥٦ دەنگ مافی میوانداریکردنی جامەکەی پێ بەخشرا،[٧٧] ئەمەش یەکەمجار بوو لە مێژووی پاڵەوانییەتییەکە لە کیشوەری ئەمریکای باکووری بەڕێوەبچێ،[٧٨] ھاوکات یەکەم جاریش بوو پاڵەوانییەتییەکە لە دەرەوەی کیشوەری ئەورووپا، ئەنجام بدرێت.[٥٨] ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ٣١ی ئایار تاکوو ٢١ی حوزەیرانی ی ١٩٧٠ ی خایاند، تێیدا ١٦ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکردبوو.[٥٨] ھەڵبژاردەی مەکسیک وەک ولاتی خانەخوێ و ھەڵبژاردەی ئینگلتەرا وەک ولاتی ھەڵگری نازناوی پێشوو بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ سەرخران بۆ پاڵەوانیتییەکە،[٧٩] لەکاتێکدا ٧٤ وڵات بە سیستەمی پاڵاواتن کێبڕکێیان کرد لە پێناو بەدەست ھێنانی ١٤ بلیتی کۆتایی.[٨٠] فیفا وەڵامی داواکارییەکانی وڵاتانی ئاسیا و ئەفریقای دایەوە کە پێشتر بایکۆتی بەشداریکردنیان لە جامی جیھانی ١٩٦٦ دابوو.[٨١] ھەڵبژاردەی مەغریب بووە دووەم ھەڵبژاردەی عەرەبی کە بەشداری جامی جیھانی بکات، دوای ئەوەی ھەڵبژاردەی میسر بۆ یەکەم جار لە جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٤ بەشداری کردبوو.[٨٢] ئەرژەنتین، ئیسپانیا، پورتوگال، فەڕەنسا نەیانتوانی لە قۆناغی پاڵاوتن سەرکەوتن بەدەست بھێنن بۆ گەیشتن بە پاڵەوانییەنییەکە.[٨٣]

گێرد مۆلەر گۆڵکاری جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠بە تۆمارکردنی دە گۆڵ
تابلۆی بیرەوەری یاری سەدەی نێوان ھەڵبژاردەی ئیتالیا و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا لە یاریگای ئەزتێکا لە شاری مەکسیۆکی ستی

لەم خولەدا بۆ یەکەم جار ڕێگەدرا بە ھەڵبژاردەکان دوو گۆرانکاری (تەبدیل) لە نێوان یاریزانەکان ئەنجام بدەن لە کاتی یارییەکان،[٨٤] ھەروەھا بۆ یەکەمجار کارتی سوور و زەرد خرایە بەردەست ناوبژیوان، کە پێشتر ھەر بەزارەکی بوو. لەگەڵ ئەوەشدا ھیچ کارتێکی سوور بەکار نەھێنرا.[٨٥][٨٦] جگەلەوەی بەھۆی پێشکەوتنی تەکنەلۆژیا و مانگە دەستکرەکان توانرا یارییەکان بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ لە تەلەڤیزیۆنی ڕەنگاو ڕەنگ پیشان بدرێت و ژمارەیەکی پێوانەی لە بینەرانی ئەم پاڵەوانییەتییە تۆمارکرا.[٨٧]

پاڵەوانییەتییەکە دوویاری مێژووی بەخۆیەوە بینی، کە لە ڕیزبەندی ١٠ باشترین یارییەکانی جامی جیھانیی فیفایە، ئەوانیش یاری نێوان ئەڵمانیای ڕۆژاوا و ئیتالیا لە یاری قۆناغی پێش کۆتایی کە ھاوکات بە یاری سەدەش ناسراوە.[٨٨] ھەروەھا بەرازیل و ئیتالیا لە یاری کۆتایی. لە یاریی یەکەم دا ئیتالیای و ئەڵمانیای ڕۆژاوا بە ١–١ لە کاتی ئاسایی یەکسان بوون[٨٩] بۆیە پەنابرایە بەرکاتی زیاد کراو، لەو ماوەیەدا پێنج گۆلی دیکە کرا. کە سەرئەنجام بە بردنەوەی ئیتالیا بە ٣–٤ تەواوبوو.[٩٠] لە یاریی دووەمدا کە ھاوکات یاری قۆناغی کۆتایی جامەکە بوو ھەردوو ھەڵبژاردەی بەڕازیل و ئیتالیا لە یاریگای ئەزاتیکا، بە ئامادەبوونی زیاتر لە ١٠٧ ھەزار کەس لە شاری مەکسیکۆ سیتی بەیەکگەیشتن،[٩١] ھەردوو ھەڵبژاردەکە مەبەستیان بوو نازناوەکە بۆ سێیەم جار لە مێژووی خۆیاندا بەدەست بھێنن. ھەر بۆیە ڕکابەرییەکی دژوار لە نێوان ھەردوو تیم بینرا. لە تایمی یەکەم بەڕازیل بە گۆلی پێلێ لە خولەکی "١٩" پێشکەوت بەلام ڕۆبێرتۆ بۆنینسگای ئیتالی ئەنجامەکەی لە خولەکی " ٣٩ " یەکسان کردەوە تایمی یەکەم تەواوبوو.[٩٢] لە تایمی دووەم بەرازیل لە لە ڕێگای یاریزانان جێرسۆن، جەیرزنھۆ، کارلۆس ئەلبێرتۆ تۆرێس سێ گۆڵی یەکبەدوای یەکی کرد ئەنجامەکەی کرد بە ٤–١.[٩٣] بەم شێوەیە یارییەکەی بردەوە و بووە یەکەم ھەڵبژاردە سێ جار پاڵەوانییەتییەکە بەدەست بھێنێت دوای ئەوەی لە ساڵەکانی ١٩٥٨–١٩٦٢ ببوە پاڵەوان،[٩٤] بەپێی یاسای فیفاش ھەر وڵاتێک سێ جار نازناوەکە بباتەوە جامەکە وەک خەلات پێ دەبەخشێت. دواجار جامی ژۆل ڕیمێ (ئەو کات ناوی پاڵەوانییەتییەکە بوو) بە شێوەیەکی ڕەسمی درا بە بەرازیل.[٩٤](ھەرچەندە ئەم جامە بۆ جارێکی دیکە لە ساڵی ١٩٨٣ دزرا و نەتوانرا بدۆزرێتەوە. لەو بڕوایەدایە جامەکە توانرابێتەوە) لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٣٢ یاریدا ٩٥ جار گۆڵ ھەژێنراوە و یاریکەری ئاڵمانی (ئاڵمانیای ڕۆژاوا) گێرد مۆلەر بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی دە گۆڵ. ماریۆ زگالۆ بووە یەکەم کەس کە وەک یاریزان (١٩٥٨–١٩٦٢) وەک ڕاھێنەر (١٩٧٠) جامی جیھانیی فیفا بەدەست بھێنێت .[٩٥] ھاوکات یاریزان پێلێ بە باشترین یاریزانی جامەکە دەستنیشانکرا.[٩٦]

جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٤

وتاری سەرەکی: جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٤
کڕۆیف لەگەڵ ھۆڵەندا بەرامبەر ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا لەجامی جیھانی ١٩٧٤ز

جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٤ پاڵەوانییەتی ژمارە دەیەمە لەجامی جیھانیی فیفا کە لە ئەڵمانیای ڕۆژاوا بەڕێوەچوو،[٥٨][٩٧] ئەمەش دوای ئەوەی ئەڵمانیا و ئیسپانیا کە ھەردووکیان پێکەوە داواکارییەکەیان کردووبوو لە ناوخۆیان ڕێکەوتن بۆ ئەوەی ئیسپانیا لە داواکردنی میوانداری جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٤ بکێشێتەوە، لە بەرامبەردا ئەڵمانیا لە بەرژەوەندی ئیسپانیا دەکشێتەوە بۆ بەرێوەبردنی جامی جیھانیی فیفای ١٩٨٢. ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ١٣ی حوزەیران تاکوو ٧ی تەممووز ی ١٩٧٤ ی خایاند، تێیدا ١٦ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکردبوو.[٩٨][٩٩]

دیمەنێک لە یاری نێوان ھەڵبژاردەی بەڕازیل و ھەڵبژاردەی پۆلندا
پەڕگە:Franz Beckenbauer Levantando La Copa Del Mundo.jpg
بەرزکردنەوەی جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٤ لەلایەن فرانتس بێکنباوەر یاریزانی ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا

ئەم پاڵەوانێتییە چەندین گۆرانکاری تێیدا ڕوویدا لەوانە پێشکەشکردنی جامێکی نوێ بۆ پاڵەوانییەتییەکە دوای ئەوەی ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل بووە خاوەنی جامی ژۆل ڕیمێ لە خولی پێشوو، یەکێتیی تۆپی پێی فیفا بەمەبەستی دروستکردنی جامێکی نوێ ھونەرمەندی ئیتاڵی سیلڤیۆ گەزانیگا ڕاسپیارد کە ئەو ئەرکە لە ئەستۆ بگرێت. ئەم جامە لە ئاڵتوونی عەیارە ١٨ دروست کرا.[١٠٠] ھەروەھا بۆ یەکەم جار دوای ساڵی ١٩٠٤ کەسێکی نا ئەورووپی دەبێتە سەرۆکی فیفا ئەویش جۆو ھاڤیلان ی بەڕازیلی بوو بۆ ماوەی ١٥ ساڵ لەو پۆستە مایەوە.[١٠١][١٠٢] یەکێکی دیکە لە گۆڕانکارییەکانی ئەم پاڵەوانییەتییە بریتیبوو لەوەی ھەڵبژاردە بەشداربووەکان بەسەر چوار کۆمەڵە دابەشکران. لە ھەر کۆمەڵەیەک دوو ھەڵبژاردە بەسەر دەکەون بۆ قۆناغی دواتر. لە قۆناغی دواتر ھەڵبژاردەکان بەسەر دوو کۆمەڵەی دیکە دابەشکران. یەکەمی کۆمەلەکە ڕاستەوخۆ دەگەیشتە یاریی کۆتایی و دووەمی کۆمەلەکە یاری لەسەر پلەی سێیەم دەکرد[١٠٣] کە لە نێوان ھەڵبژاردەی بەڕازیل و ھەڵبژاردەی پۆلندا کرا لە ئەنجامدا پۆڵندا پلەی سێیەمی بەدەست ھێنا ھەروەھا یاری کۆتایی لە نێوان ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا و ھەڵبژاردەی ھۆڵندا لە یاریگای ئۆڵمپی شاری میونشن بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٧٥ ھەزارکەس.[١٠٤] لە تایمی یەکەم دوای تێپەڕبوونی "٢" خولەک لە یارییەکە لێدانێکی سزا بۆ ھەڵبژاردەی ھۆڵندا ھەژمارکرا ئەمەش یەکەمین و خێراترین ھەژمارکردنی لێدانی سزابوو لە مێژووی پاڵەوانییەتییەکە، لەلایەن یاریزان جۆھان نیسکینێس جێبەجێ کرا و گۆڵی کرد،[١٠٥] بەھەما شێوە لە خولەکی "٢٩" لێدانی سزا ئەمجارە بۆ ئەڵمانیا ھەژمارکرا لەلایەن یاریزان پائۆل بریتنەر جێبەجێکرا و گۆڵی تۆمارکرد و ئەنجامەکەی یەکسان کردەوە، و لە خولەکی "٤٣" ھەڵبژاردە ئەڵمانیای ڕۆژاوا لە ڕێگای گێرد مۆلەر گۆڵی سەرکەوتنیان تۆمارکرد و بەم ئەنجامە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئاڵمانیای ڕۆژاوا بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە،[١٠٦] بۆ جاری دووەم دوای جامی جیھانی ١٩٥٤ نازناوەکەی بەدەست ھێنا. لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی٣٢ یاری ٩٧ جار گۆڵ ھەژێنراوە و یاریکەری پۆڵەندی گریزگۆرس لاتۆ بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی حەوت گۆڵ، وەھەروەھا یاریکەری ھۆڵاندی یۆھان کڕۆیف بووە باشترین یاریکەری پاڵەوانییەتییەکە.[١٠٧] کارلۆس کاسلی یاریزانی ھەڵبژاردەی شیلی وەک یەکەم یاریزان لە مێژوودا کارتی سووری لە بەرامبەر بەرزکرایەوە لە یاری نێوان ولاتەکەی و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا.[١٠٨] ھەروەھا یەکەم جاربوو یارییەکانی قۆناغی دووەم ھەڵبژاردە سەرکەووتوەکان کران بە دوو کۆمەڵەوە. جگە لەوەی ھەڵبژاردەی بەڕازیل و ھەڵبژاردەی ئەرژەنتین بۆ یەکەم جار کە ڕووبەرووی یەکبوونەوە لە جامی جیھانی لەم خولەی پاڵەوانییەتییەکەبوو کە ٢–١ لە بەرژەوەندی بەڕازیل کۆتایی ھات.[١٠٩]

جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٨

تۆپی جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٨

جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٨ پاڵەوانییەتی ژمارە یازدە لەجامی جیھانیی فیفایە کە لەوڵاتی ئەرژەنتین بەڕێوەچوو،[٥٨] ئەمەش دوای ئەوەی لە کۆبوونەوەی یەکێتیی تۆپی پێی فیفا لە ٦ی تەممووزی ١٩٦٦ لە لەندەن مافی میوانداریکردنی ئەم خولەی پێ بەخشرا. ئەرژەنتین پێشتر داوای مافی میوانداریکردنی جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠ کردبوو بەلام بەھۆی کودەتای سەربازی لەو ولاتە ئەو مافەی پێنەدرا.[١١٠] ھەربۆیە ئەو مافە بە مەکسیک درا بۆ میوانداریکردنی جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠. پاڵەوانییەتییەکە ١ تا ٢٥ی حوزەیرانی ١٩٧٨ ی خایاند، تێیدا ١٦ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکرد.[١١١]

ماریۆ کیمبس گۆڵکار و باشترین یاریزانی جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٨

ئەم پاڵەوانییەتییە بۆ یەکەم جار سۆنسەر کرا لەلایەن کۆکاکۆلاوە و یەکەم جاریش بوو سۆنسەری ھەبێت.[١١٢] ھەروەھا یەکێتیی تۆپی پێی فیفا بۆ یەکەم جار بڕیاریدا لێدانە یەکلایکەرەوەکان لە ئەگەری کۆتایی ھاتنی یاری نێوان ھەڵبژاردەکان بە یەکسان بوونیان لە کاتی ئاسایی و زیاد کراودا بەکاردەھێنرێت بۆ یەکلایکردنەوەی براوەی یارییەکە لە قۆناغی دووەم. بەلام لەگەڵ ئەوەشدا ھیچ یارییەکی ئەم خولە نەگەیشتە لێدانەیەکلایکەرەوەکان بەڵکو ھەموو یارییەکان لەکاتی ئاسایی یاخود زیادکراودا ئەنجامەکان یەکلابوونەوە.[١١٣] کێشەی ناوبژیوانی لە یارییەکانی ئەم پاڵەوانییەتییەدا بەردەوام بوو. لە یەکێک لە یارییەکانی قۆناغی کۆمەلەکان ھەردوو ھەڵبژاردەی بەڕازیل و ھەڵبژاردەی سوید بەیەک گەیشتن لە کۆتا خولەکەکان لێدانی گۆشە (کۆڕنێل) بۆ ھەڵبژاردەی بەرازیل ھەژمار کرا کاتێک تۆپەکە ئاراستەی گۆڵ کرا، تۆپەکە ھێشتا لە ئاسمان بوو پێش ئەوەی بچێتە گۆڵەوە ناوبژیوان یارییەکەی کۆتایی پێھێنا. سەرەرای ئەوەی تۆپەکە چووە گۆڵەوە بەلام گۆڵ ھەژمار نەکرا بۆ بەڕازیل و یارییەکە بە ئەنجامی ١–١ کۆتایی ھات. ئەم پاڵەوانییەتییە بەرگێکی سیاسی بەخۆوە بینی، بەھۆی ئەوەی سیاسەتمەداران دەستوەردانیان کرد لە گۆرینی ئەنجامی یارییەکان بە تایبەت سەرۆکی ئەو کاتی ئەرژەنتین خۆرخی فێدیلا.[١١٤][١١٥] ھەروەھا بەھۆی پێشەلکردنی مافەکانی مرۆڤ چەندین یاریزانی ئەستێرە و بەناوبانگی ئەو کات بەشداری نەکردنی خۆیان لە خولەکە ڕاگەیاند. لە دیارترینیان یاریزانی ھەڵبژاردەی ھۆلندا یۆھان کرۆیف، بەھۆی ھەڕەشەی کوشتن و ھەوڵی ڕفاندنی خۆی و ئەندامانی بنەماڵەکەی لەلایەن کەسانی نەناسراوەوە، و ئەو فشارارە سیاسیانەی لە سەری بوو.[١١٦] ھەروەھا ئەم خولە یەکێک لە خولە جێی مشتومەڕەکانی مێژووی جامی جیھانیی فیفا بوو بەھۆی ئەو ڕووداوانەی تێیدا ڕوویدا. بە تایبەتی دوای ئەوەی ئەرژەنتین ولاتی خانەخویچ یارییەکانی لە شەودا ئەنجامدەدا بۆ ئەوەی ئەنجامی ھەَلبژاردەکانی گرووپەکەی خۆی بزانێت و بتوانێت ئاڵوگۆر بەسەر یارییەکاندا بھێنێت .[١١٧] کاتێک بەرازیل ٣–١ لە پۆڵندای بردەوە. ئەرژەنتین پێویستی بە ٦ گۆڵ بوو بۆ ئەوەی بگاتە قۆناغی دواتر، بۆ ئەو مەبەستە سەرۆکی ئەرژەنتین لەگەڵ سەرۆکی پیرۆ کەوتە گفتوگۆ چونکە یاری دواتریان بەرامبەر ئەوان بوو، لە بەرامبەر ئازادکردنی ١٣ گیراوی سیاسی پیرۆ لە ئەرژەنتین ھەڵبژاردەی پیرۆ خۆی بە دۆڕاندا.[١١٨]

یاریزانانی ھەڵبژاردەی ئەرژەنتین (دەستە چەپ)یاریزانانی ھەڵبژاردەی ھۆڵندا (دەستە ڕاست) لە یاری کۆتایی جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٨

ئەم ڕووداوە لە یارییەکە ھەستی پێکرا کاتێک لە تایمی یەکەم ئەرژەنتین ٢ گۆڵی کرد بەلام لە تایمی دووەمدا چوار گۆلی دیکەی تۆمارکرد، ھەربۆیە ھەڵبژاردەی پیرۆ بە بەرتیل وەرگرتن تۆمەتبارکران بەتایبەت گۆڵپارێزەکەیان[١١٩][١٢٠] کە ئاسانکاری دەکرد تۆمارکردنی گۆڵەکان.[١٢١] یەکێتیی تۆپی پێی فیفا بەمەبەستی ڕێگریکردن لە دووبارەبوونەوەی ئەم ڕووداوانە لە جامی جیھانی ١٩٨٢ یارییە گرینگەکانی خستە یەک کاتەوە. یاری کۆتایی لە نێوان ھەڵبژاردەی ئەرژەنتین ولاتی خانەخوێ و ھەڵبژاردەی ھۆڵندا خاوەن پلەی دووەمی جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٤ لە یاریگای مۆنۆمێنتاڵ ئەنتۆنیۆ لە شاری بوێنس ئایریس بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٧١ ھەزار کەس بەڕێوەچوو، تێیدا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەرژەنتین بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٣–١ (بەکاتی زۆرکراو) دوای ئەوەی لە کاتی ئاسایی یارییەکە ١–١- یەکسان بوون بەڵام لەکاتی زیادکراو ئەرژەنتین لە ڕێگای ماریۆ کیمبس دووگۆلی دیکەی کردو ئەنجامەکەی لە بەرژەوەندی خۆی تەواوکرد بۆیەکەم جار لە مێژووی خۆیدا نازناوەکەی بەدەست ھێنا.[١٢٢][١٢٣] لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٣٨ یاری ١٠٢جار گۆڵ ھەژێنراوە و یاریکەری ئارجەنتینی ماریۆ کیمبس بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی شەش گۆڵ وەھەروەھا ھەمان یاریکەر واتا کیمبس بوو بە باشترین یاریکەری پاڵەوانییەتییەکە بەمەش بووە یەکەم یاریزان کە خەڵاتی باشترین یاریزان، گۆڵکار بەدەست بھێنێت . ھەڵبژاردەی توونس وەک سێیەم ھەڵبژاردەی عەرەبی دوای ھەڵبژاردەی میسر و مەغریب بەشداری جامی جیھانی کرد، ھەروەھا ھەڵبژاردەی ئێرانیش بۆ یەکەم جار بەشداری لە جامەکەدا کرد.[١٢٤]

جامی جیھانیی فیفای ١٩٨٢

ھەڵبژادەری ئیتالیا براوەی جامی جیھانیی فیفای ١٩٨٢

جامی جیھانیی فیفای ١٩٨٢ پاڵەوانییەتی ژمارە دوانزدەیەمە لە جامی جیھانیی فیفایە کە لەوڵاتی ئیسپانیا بەڕێوەچوو،[١٢٥] ئەمەش دوای ئەوەی بەپێی ڕێکەوتنی نێوانیان ئەڵمانیای ڕۆژاوا لە بەرژەوەندی ئیسپانیا کشایەوە کە پێشتر ئیسپانیا لە بەرژەوەندی ئەڵمانیا لە داواکردنی مافی میوانداریکردنی جامی جیھانی ١٩٧٤ کشایەوە. ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ١٣ی حوزەیران تاکوو ١١ی تەممووز ی ١٩٨٢ ی خایاند،[٥٨] ھەریەکەلە ھەڵبژاردەکانی جەزائیر، نیووزیلاند، کووەیت ھۆندووراس، و کامیروون بۆ یەکەم جار لە مێژووی خۆیاندا بەشداریان لەم خولەی جامەکە کرد.[١٢٦] ھەڵبژاردەی ئینگلترا دوای ١٢ ساڵ بۆ جارێکی دیکە بەشداریی کردەوە ئەمە لەکاتێکدا ھەڵبژاردەی ھۆڵندا خاوەنی پلەی دووەمی خولی ڕابردوو بەشداری نەکرد بەھۆی سەرنەکەوتنی لە قۆناغەکانی پاڵاوتن.[١٢٧] لە سەرتادا وا گومان کرا ھەریەکە لە ھەڵبژاردەکانی ئینگلتەرا، سکۆتلەندا، ئێرلندای باکوور بەشداری جامەکە نەکەن بەھۆی شەری فالکلاندسلە نێوان ئەوان و ئەرژەنتین. بەڵام بەھۆی دەستێوەردانەکانی بەریتانیا بارودۆخەکە ئارام کرایەوە.[١٢٨]

یاریزانانی ھەڵبژادەری جەزائیر لە جامی جیھانیی فیفای ١٩٨٢

بەھۆی بەھێزبوونی ھەڵبژاردەکان و لەھەمانکاتدا گرینگیدان بەم پاڵەوانییەتییە لەلایەن وڵاتانەوە وای کرد یەکێتیی تۆپی پێی فیفا پێشچ دەست پێکردنی جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٨ بڕیاری زیادکردنی ھەڵبژاردەکانی پەسەند کرد، لە ١٦ ھەڵبژاردە بۆ ٢٤ ھەڵبژاردە ئەمەش یەکەم جاربوو ئەو ژمارەیە لە جامی جیھانی بەشداری بکەن. بەسەر شەش کۆمەڵە دابەشکران، یەکەم و دووەمی ھەر کۆمەڵەیەک بەسەردەکەوتن بۆ قۆناغی دووەم، لەو قۆناغەشدا بەھەمان شێوە بەسەرچوار کۆمەڵەدا دابەشکران، یەکەمی کۆمەڵەکان دەگەیشتنە یاری پیش کۆتایی.[١٢٩]

ئەم پاڵەوانییەتییە چەندین ڕووداوی سەرنج ڕاکێشی بەخۆوە بینی، لازلۆ کیس، یاریزانی ھەڵبژاردەی مەجەرستان لە یارییەکەی مێژووی خۆیان بەرامبەر ھەڵبژاردەی ئێلسالڤادۆر توانی سێ گۆڵ لە ماوەی ٨ خولەک تۆماربکات. ئەمەش خێراترین ھاتریکی مێژووی جامی جیھانیی فیفا بوو،[١٣٠] ھاوکات یارییەکەشیان بە ئەنجامی ١٠–١ بردەوە.[٥٨]

یاریزانی ئیتالیا وڵۆ ڕۆسی گۆڵکار و باشترین یاریزانی جامی جیھانیی فیفای ١٩٨٢ لەگەڵ نازناوەکەیان

لە یاری قۆناغی کۆمەلەکان ھەڵبژاردەی جەزائیر ئاستێکی سەرسووڕھێنەری پێشکەش کرد لە یاری یەکەمیان بەرامبەر ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا بەربژێری سەرەکی بۆ بەدەست ھێنانی جامەکە ئەنجامێکی چاوەڕوانەکراویان تۆمارکرد کاتێک ٢–١ یارییەکەیان بردەوە.[١٣١] لە یاریی دووەمیان بەرامبەر نەمسا ٢–٠ دۆران بەلام لە یاریی سێیەمیاندا تواناین بە ئەنجامی ٣–٢ یارییەکە لە چیلی ببەنەوە.[١٣٢] بەھۆی ئەوەمەوە بە جیاوازی گۆڵ لە پلەی سێیەمی کۆمەلەکەی جێگیر بوو، بە ئەگەرێکی زۆر سەرکەوتنی بەدەست دەھێنا ئەگەر نەمسا لە ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا بباتەوە لە ھەمان کاتدا ئەگەر ئەڵمانیا بە ئەنجانی سی گۆل لە نەمسا بباتەوە بە ھەمان شێوە جەزائیر سەردەکەوت بۆ قۆناغی داھاتوو[١٣٣] بەلام ئەوەی چاوەڕوانەکرا ڕوویدا ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا دوای ئەوەی گۆڵێکیان کرد ئیتر یاریزانانی ھەردوولا لە ھێرشبردن بۆ سەر گۆڵی یەکتر ڕاوەستان، چونکە بەم ئەنجامە ھەردوو ھەڵبژاردە بۆ قۆناغی داھاتوو سەردەکەوتن و ھەڵبژاردەی جەزائیر لە پاڵەوانییەتییەکە دەچووەدەر،[١٣٤] ئەم ڕووداوە کاردانەوەی زۆری خەڵکی لێکەوتەوە و تەنانەت ھاندەرانی ھەردوو ولات بەمەبەستی نیشاندانی ناڕەزایەتی فیکەیان لێدەدا و یاریگاکەیان بەجێدەھێشت.[١٣٥] ڕۆژی دواتر میدیاکانی ھەردوو ولات ھێرشی زۆریان کردە سەر یاریزانانیان ئەم کارەیان بە ئابڕووچن بۆ تۆپی پێ لە قەڵەم دا.[١٣٦] یەکێتیی تۆپی پێی فیفا بڕیاریدا سەرجەم یاری سێیەمی کۆمەڵەکان لە یەک کاتدا ئەنجام بدرێت بۆ ئەوەی ڕووداوی لەو شێوەیە دووبارەنەبێتەوە ویاری بە ئەنجامەکان نەکرێت. لە مێژووی جامی جیھانی ئەم ڕووداوە بە ئابڕوچونەکەی خیخۆن بەناوبانگە.[١٣٧][١٣٨]

تۆپی یاریکردنی جامی جیھانیی فیفای ١٩٨٢

لە ڕووداوێکی سەرنج ڕاکێشی دیکەدا لە یاری نێوان ھەڵبژاردەی کوێت و ھەڵبژاردەی فەرەنسا، پاش ئەوەی یاریزانی فەرەنسی ئالان گیرسی گۆڵیکی تۆمارکرد لەکاتێکدا یاریزانانی جەزائیر بەھۆی فیکەیەکەوە کە وایان زانی فیکەی ناوبژیوانە لە ڕێگریکردن لێی ڕاوەستابوون و گۆڵەکە ھەژمارکرا بە نیشانەی دەڕبرینی نارەزایەتی چوونە دەرەوەی یاریگا،[١٣٩] شێخ فەھەد ئەحمەد سەرۆکی یەکێتیی تۆپی پێی کوێت لە یاریگا چووە دەرەوە و داوای لە یاریزانەکانی کوێت کرد درێژە بە یارییەکە نەدەن. بەلام دواتر ناوبژیوان گۆڵکەکەی ڕەتکردەوە و یاریزانان بەردەوامیان بە یارییەکەدا و لە کۆتایدا فەڕەنسا بە ئەنجامی ١–٤ یارییەکەی بردەوە.[١٤٠]

لە یەکەم یاری قۆناغی پێش کۆتایی ھەڵبژاردەی ئیتالیا بە ئەنجامی ٢–٠ لە ھەڵبژاردەی پۆلندای بردەوە، لە یاریی دووەمی پێش کۆتایی فەڕەنسا و ئەڵمانیای ڕۆژاوا ڕووبەرووی یەک بوونەوە کاتی ئاسایی و زیاککراوی یارییەکە بە ئەنجامی ٣–٣ یەکسان بوون بۆیە پەنابرایە بەر لێدانە یەکلایکەرەوەکان بەپێی بڕیارەی فیفا کە لە ساڵی ١٩٧٨ دەری کردبوو لە حاڵەتی یەکسان بوونی نێوان ھەڵبژاردەکان لە کاتی ئاسایی و زیادکراودا پەنابۆ لێدانەیەکلایکەرەوەکان دەبرێت. ئەمەش یەکەمجار بوو لەم پاڵەوانییەتییەدا ئەم حاڵەتە جێبەجێ کرا. لە ئەنجامدا ٥–٤ ئەڵمانیا یارییەکەی بردەوە و گەیشتە یاری کۆتایی.[١٤١]

یاریی کۆتایی لە یاریگای سانتیاگۆ بەرنابیۆ لە شاری مەدرید بە ئامادەبوونی ٩٠ ھەزار کەس لە نێوان ئیتالیا، ئەڵمانیای ڕۆژاوا بەڕێوەچوو لە ئەنجامدا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئیتالیا بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٣–١ بە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئاڵمانیای ڕۆژاوا،[٥٨][١٤٢] بۆ جاری سێەم لە مێژووی خۆیدا نازناوەکەی بەدەست ھێنا دوای ئەوەی لە ساڵەکانی ١٩٣٤–١٩٣٨ جامەکەی بردەوە. ھەروەھا گۆڵپارێزی ھەڵبژاردەکە دینۆ زۆف بووە بەتەمەترین یاریزان جامەکە بەدەست بھێنێت کاتێک تەمەنی ٤٠ ساڵ و ١٣٩ ڕۆژ بوو.[١٤٣] لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٥٢ یاری ١٤٦ جار گۆڵ ھەژێنراوە و یاریزانی ئیتالیا وڵۆ ڕۆسی بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی شەش گۆڵ وەھەروەھا ھەمان یاریزان بووە باشترین یاریزانی پاڵەوانییەتییەکە؛ و خەلاتی یاری خاون پیشکەشی ھەڵبژاردەی بەڕازیل کرا.[٥٨]

جامی جیھانیی فیفای ١٩٨٦

یاریزانانی ھەڵباردەی ئەرەنتین براوەی جامی جیھانیی فیفای ١٩٨٦

جامی جیھانیی فیفای ١٩٨٦ پاڵەوانییەتی ژمارە سێزدەیەمە لەجامی جیھانیی فیفایە کە لەوڵاتی مەکسیک بەڕێوەچوو،[١٤٤] سەرەتا کۆڵمبیا تاکە ولات بوو داوای مافی میوانداریکیدنی جامی جیھانیی فیفای ١٩٨٦ی کرد بەڵام چوار ساڵ پێش پاڵەوانییەتییەکە کاربەدەستانی کۆڵمبیا بێ توانایی خۆیان لە بەڕێوەبردنی خولەکە بەھۆی کێشەی ئابوورییەوە ڕاگەیاند.[١٤٥] ھەربۆیە یەکێتیی تۆپی پێی فیفا دوای ھەڵسەنگاندنی فایلی کەنەدا، ئەمریکا، مەکسیک مافی میوانداریکردنی ئەم جامە بۆ جاری دووەم لە مێژوودا بەخشرایە مەکسیک.[١٤٦] دوای ئەوەی لە ساڵی ١٩٧٠ بۆ یەکەم جار میوانداری پاڵەوانییەتییەکەی کرد. لە ئەیلوولی ١٩٨٥، ھەشت مانگ بەر لە دەستپێکردنی پاڵەوانیتییەکە بوومەلەرزەیەکی بەھێز ئەو ولاتەی گرتەوە. بەمەش گومان لە تواناکانی مەکسیک بۆ بەڕێوەبردنی خولەکە بەدەرکەوت بەڵام بەھۆی ئەوەی زیانێکی ئەوتۆ بەر یاریگاکان نەکەوتبوو بڕیاردرا ئامادەکارییەکان درێژەپێ بدەن.

ساتی تۆمارکردنی گۆڵی دووەمی مارادۆنە لە دژی ھەڵبژاردەی ئینگلتەرا دوای تێپەرکردنی زیاتر لە پێنج یاریزان .

ھەریەکە لە ھەڵبژاردەی عێراق، کۆریای باشوور، کەنەدا. بۆیەکەم جار لە مێژووی خۆیاندا بەشداریان لە جامی جیھانی کرد.[١٤٧][١٤٨] ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ٣١ی ئایار تاکوو ٢٩ی حوزەیرانی ١٩٨٦ ی خایاند، تێیدا ٢٤ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکردبوو، بەسەر شەش کۆمەڵە دابەشکران یەکەم و دووەمی ھەرکۆمەڵەیەک دەچووە قۆناغی ١٦، لەو قۆناغە سیستەمی دەرچوون بە یەک دۆران بەکارھات. ئەم پاڵەوانییەتییە چەندین ڕووداوی سەرنج ڕاکێشی بەخۆوە بینی. دەرکردنی سیتانۆ ڕی ڕاھێنەری ھەڵبژاردەی پارگوای دوای ئەوەی چەندین جار چووە ناو یاریگاوە لە یاری نێوان ھەڵبژاردەکەی لەگەڵ بەلجیکا، بەمەش بووە یەکەم ڕاھێنەر بە کارتی سوور دەربکرێت لە جامی جیھانی.[١٤٩] ھەروەھا خۆزێ باتیستا یاریزانی پارگوای تەنھا دوای ٣٦ چرکە لە یاریکردن بەکارتی سووردەکرا بەمەش بووە خێراترین دەرکردن لە مێژووی جامی جیھانیی فیفا.[١٥٠] لەم پاڵەوانییەتییەدا بۆیەکەم جار شێوازی شەپۆلی دەریا یاخود شەپۆلی مەکسیکی لە ناو ھاندەران ئەنجامدرا (ئەو نمایشەی کە ھاندەرانی ئامادەبوو بە ڕیز بەخێرای ھەڵدەستن و دواتر بە خێرای دادەنیشنەوە) ئەنجامدرا پاشان بووە دیاردەیەکی بەناوبانگ لە یارییەکاندا لە سەرتاسەری جیھان.[١٥١]

لە قۆناغی ھەشت ھەڵبژاردەی ئینگلتەرا و ھەڵبژاردەی ئەرژەنتین بەیەک گەیشتن لەم یارییەدا مارادۆنا توانی دووان لە بەناوبانگترین گۆلەکانی مێژووی خۆی و جامی جیھانیی و تۆپی پێش تۆمار بکات. کە یەکێکیان لە خولەکی "٥١" بە دەست تۆماری کرد کە بە «دەستی خودایی»یان «گۆڵی سەدە» ناوبانگی دەرکرد،[١٥٢] سەڕەرای ئەوەی ناڕەزایەتییەکی زۆری یاریزانان و ھاندەرانی ئینگلتەرای لێکەوتەوە بەلام ناوبژیوانی توونسی علی ناسرگۆڵەکەی ھەژمارکرد. گۆلەکەی دیکەش پاش وەرگرتنی تۆپ لە ناوەڕاستی یاریگا مارادۆنا بە خێرایی و بە تەنھا زیاتر لە پێنج یاریزانی ھەڵبژاردەی ئینگلتەرا تێدەپەڕێنێت و پاش تێپەڕاندنی گۆڵپارێزیش گۆڵەکە تۆمار دەکات،[١٥٣] دواتر ھەڵبژاردەی ئینگلتەرا لە خولەکی "٨١ " گۆڵی یەکەمی خۆیان تۆماردەکەن.[١٥٤] یارییەکە بەم ئەنجامە کۆتایی ھات و ھەڵبژاردەی ئەرژەنتین گەیشتە قۆناغی پێش کۆتایی لەو قۆناغەش ڕووبەرووی بەلجیکابوو وەوە توانی بە ئەنجامی ٢–٠ یارییەکە بباتەوە، گۆڵی دووەمی مارادۆنە لە ساڵی ٢٠٠٠ لەلایەن ھاندەران و دەنگدەرانی ڕاپرسی فیفا وەک گۆڵی سەدە ناوزەد کرا.[٥٩] بە درێژای پاڵەوانێتییکە مارادۆنا توانی ٥ گۆڵ تۆمار بکات

یاری کۆتایی لە نێوان ھەردوو ھەڵبژاردەی ئەرژەنتین و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا لە یاریگای ئەزاتیکا، بە ئامادەبوونی زیاتر لە ١١٤ ھەزار کەس لە شاری مەکسیکۆ سیتی بەیەکگەیشتن.[٥٨] تێیدا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەرژەنتین بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٣–٢ بە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئاڵمانیای ڕۆژاوا، نازناوەکەیان بۆ جاری دووەم لە مێژووی خۆیدا بەدەست ھێنا دوای یەکەم نازناویان لە جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٤. لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٥٢ یاری ١٣٢ جار گۆڵ ھەژێنراوە و یاریکەری ئینگلیزی گاری لینکەر بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی شەش گۆڵ وەھەروەھا یاریکەری ئارجەنتینی دیێگۆ مارادۆنا بووە باشترین یاریکەری پاڵەوانییەتییەکە.[١٥٥]

جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٠

تۆپی فەرمی جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٠ بە ناوی ئیترۆسکۆ یونیکۆ دروستکراوی کۆمپیانیای ئەدیداس .

جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٠ پاڵەوانییەتی ژمارە چواردەمە لەجامی جیھانیی فیفایە کە لەوڵاتی ئیتالیا بەڕێوەچوو. ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ٨ی حوزەیران تاکوو ٨ی تەممووز ی ١٩٩٠ی خایاند.[١٥٦] ھەریەک لە وڵاتەکانی نەمسا، ئینگلتەرا، ئیتاڵیا، فەڕەنسا، یۆنان، یەکێتی سۆڤیەت، ئەڵمانیای ڕۆژاوا، و یوگوسلاڤیا لە ساڵی ١٩٨٣ ناوی خۆیان تۆمارکردبوو بۆ میوانداری کردنی جامی جیھانیی ١٩٩٠. پاش مانگێک تەنھا ئینگلتەرا، یۆنان، ئیتاڵیا، و یەکێتی سۆڤیەت مانەوە دوای ئەوەی وڵاتەکانی تر کشانەوە.[١٥٧] دواتریش لە کاتی پێشبڕیکێکە ئینگلتەرا و یۆنانیش کشانەوە بەمەش تەنھا ئیتاڵیا و یەکیتی سۆڤیەت لە کۆتا خولی دەنگدانەکە مانەوە. لە کۆتا خولی دەنگدانەکان ئیتاڵیا بە ١١ دەنگ سەرکەوت بەسەر یەکێتی سۆڤیەت کە ٥ دەنگی بە دەست ھێنابوو. یەکێتی سۆڤیەت بڕیاری بایکۆت کردنی یارییەکانی ئۆڵمپیکی ساڵی ١٩٩٤ کردبوو. ئەمەش کاریگەری زۆری ھەبوو لەسەر دەنگەکانی بۆ میوانداری جامی جیھانی ھەربۆیە ھەڵبژاردەی ئیتاڵیا بوو بە خانەخوێی جامی جیھانیی ١٩٩٠. بەمەش ئیتاڵیا بوو بە دووەم وڵات لە دوای مەکسیک کە دووجار میوانداری جامی جیھانیی بکات.

ئەندریاس برێمێ خاوەنی گۆڵی کۆتایی جامی جیھانی ١٩٩٠ بە لێدانی سزا .

سیتەمی خولەکە چەند گۆڕانکارییەکی بەخۆوە بینی، ٢٤ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان کرد بەسەر پێنج کۆمەڵە دابەشکران، یەکەم و دووەمی ھەرکۆمەڵەیەک ڕاستەخۆ دەگەیشتە قۆناغی ١٦ یاخود قۆناغی لێدەرچوون. لەھەمانکاتدا چوار لە باشترین سێیەمەکانی کۆمەڵەکان بەسەردەکەوت بۆ قۆناغی ١٦ ئەمەش یەکەم جار بوو کاربەم سیستەمە بکرێت.[١٥٨] ھەریەکە لە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی کۆستاریکا، ئیرلەند، ھەڵبژاردەی تۆپی پێی میرنشینە یەکگرتووە عەرەبییەکان بۆیەکەم جار لە مێژوودا بەشداریان لە پاڵەوانییەتییەکە کرد لەھەمانکاتیش میسر دوای ٥٦ ساڵ گرایەوە ناو ڕکابەرییەکان،[١٥٩][١٦٠] ھەروەھا ئەمریکاش دوای ٤٠ ساڵ توانی بەشداری بکاتەوە.[١٦١]

زۆرێک لە بیروبۆچوونەکان ڕایان وایە ئەم پاڵەوانییەتییە یەکێک لە بێزارترین پاڵەوانییەتییەکانی جامی جیھانی بوو بەھۆی ئەوەی کەمترین ڕێژەی گۆڵی تێداتۆمارکرا، ٤ یاری بە لادانەیەکلایکەرەوەکان تەواوبوو لە قۆناغی ١٦ ڕێژەی گۆڵکردن ٢٫٢١ بوو ئەمەش بە بەراورد بە خولەکانی پێشوو کەمتر بوو. بۆ یەکەمجار ١٦ کارتی سوور لە پاڵەوانییەتییەکە بە ڕووی یاریزانان بەرزکرایەوە. زۆربەی ھەڵبژاردەکان بە سیستەمی بەرگری یارییان دەکرد. جگە لە ئەڵمانیای ڕۆژاوا کە بە سیستەمی ھێرشبردن بۆ سەر ڕکابەرەکانیان یاری دەکرد.[١٦٢][١٦٣]

پێکھاتەی ھەردوو ھەڵبژادەی ئەرژەنتین و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا لە یاریی کۆتای جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٠.

سەرتای پاڵەوانییەتییەکە بە ئەنجامێکی سەرنج ڕاکێش و چاوەڕوانەکراو دەستی پێکرد ئەویش کاتێک ھەڵبژاردەی کامیرۆن ولاتی تازە بەشداربووی جامەکە، لە ھەڵبژاردەی ئەرژەنتین ھەڵگری نازناوی خولی پێشوو بردەوە بە ئەنجامی ١–٠.[١٦٤] کامیرۆن تا قۆناغی ھەشتی پاڵەوانییەتییەکە بەسەرکەوت بەلام بە ھەڵبژاردەی ئینگلتەرا ٢–٣ دۆرا.

یاری یەکەمی قۆناغی پێش کۆتایی لە نێوان ھەڵبژاردەی ئینگلتەرا و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا لە یاریگای سانپاولۆ بەڕێوەچوو کاتی ئاسایی و زیادکرا بە ١–١ کۆتایی ھات ھەربۆیە پەنا برایە بەرلێدانە یەکلایکەرەوەکان ئەرژەنتین توانی ٤–٣ یارییەکە بباتەوە.[١٦٥][١٦٦] لە یاریی دووەمی قۆناغی پێش کۆتایی ھەردوو ھەڵبژاردەی ئینگلتەرا و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا بەیەکگەیشتن ١–١ لە کاتی ئاسایی و زیادکراودا یەکسان بوون بۆیە ئەم یارییەش چووە قۆناغی لێدانە یەکلایکەرەوەکان تێیدا ئەڵمانیا ٣–٤ یارییەکەی بردەوە.[١٦٤]

یاری کۆتای لە نێوان ھەڵبژاردەی ئەرژەنتین و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا لە یاریگای ئۆڵمپیکو لە شاری ڕۆمای ئیتالیا بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٧٤ ھەزار کەس بەڕێوەچوو،[١٦٧] تێیدا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئاڵمانیای ڕۆژاوا بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ١–٠ بە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەرجەنتین، تاکەگۆڵی یارییەکەش لەلایەن یاریزانی ئەڵمانی ئەندریاس برێمێ لە خولەکی ٨٥ تۆمار کرا دوای ئەوەی لێدانێکی سزای گوماناوی لەسەر ئەرژەنتین ھەژمارکرا و لێدانەکەی بە سەرکەوتووی جێبەجێ کرد.[١٦٤] لەم یارییە دوو یاریزانی ئەرژەنتین بە کارتی سوور دەرکران[١٦٨] لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٥٢ یاری ١١٥ جار گۆڵ ھەژێنراوە، و یاریکەری ئیتالی سکیلاچی بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی ٦ گۆڵ و ھەر خۆشی بوو بە باشترین یاریکەری پاڵەوانییەتییەکە. فرانتس بێکنباوەر ناوی چووە مێژوو وەوە دوای ئەوەی وەک ڕاھێنەر و یاریزان توانی نازناوی جامی جیھانی بباتەوە دوای ئەوەی ساڵی ١٩٧٤نازناوەکەی وەک یاریزان بردەوە.[١٦٩][١٧٠]

جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٤

دیمەنێک لە ئاھەنگی کردنەوەی جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٤

جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٤ پاڵەوانییەتی ژمارە پازدەمە لە جامی جیھانیی فیفایە کە لەوڵاتی ئەمریکا بەڕێوەچوو، ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ١٧ی حوزەیران تاکوو تاکوو ١٧ی تەممووز ی ١٩٩٤ ی خایاند، تێیدا ٢٤ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکردبوو، پاڵەوانێتییەکە لە ٩ شاری جیاوازی ئەمریکا بەڕێوەچوو. ھەریەکە لە مەغریب، بەڕازیل، ئەمریکا ئامادەی خۆیان نیشاندا بۆ میوانداریکردنی ئەم خولەی پاڵەوانییەتییەکە، دواجار یەکێتیی تۆپی پێی فیفا ٤ی تەممووزی ١٩٨٨ لە وڵاتی سوسراوە ناوی وڵاتی میوانداری جامی جیھانی ١٩٩٤ بڵاوکرایەوە کە ئەمریکا بوو[١٧١] دوای بەدەست ھێنانی ١٠ دەنگ لە بەرامبەردا مەغریب (٢ دەنگ) و بەڕازیل (٧ دەنگ)یان بەدەست ھێنا. جامی جیھانی ١٩٩٤ کۆتا جامی جیھانی بوو بە بەشداری ٢٤ ھەڵبژاردە، لە جامی جیھانی ١٩٩٨ سیستەمەکە گۆڕا، ژمارەی ھەڵبژاردەکان لە ٢٤ ھەڵبژاردەوە زیادی کرد بۆ ٣٢ ھەڵبژاردە.[١٧٢] نێجیریا، یۆنان، عەرەبستانی سەعوودی بۆ یەکەم جار لە مێژووی خۆیاندا بەشداری جامی جیھانیان کرد.[١٧٣] سەرەرای ئەوەی یەکەم جاریان بوو بەشداری بکەن بەلام ھەڵبژاردەی سعودیە و ھەڵبژاردەی نێجیریا توانیان خۆیان بگەیەنننە قۆناغی ١٦.[١٧٤]

پەڕگە:Baresi vs romario final 1994.jpg
فرانسۆ بێرسی (ژمارە ٦) لە پێش ڕۆماریۆ(ژمارە ١١)یاری نێوان ھەڵبژاردەی بەڕازیل بەرامبەر ھەڵبژاردەی ئیتالیا، لە یاری کۆتایی جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٤. پاولۆ مالدینی (ژمارە ٥) و ڕۆبێرتۆ موسی (ژمارە ٨) چاودێری دەکەن .

بۆ یەکەمجار لە مێژووی ئەم پاڵەوانییەتییە ژمارەی ئامادەبووانی سەرجەم یارییەکان گەیشتە ٣٫٥ ملیۆن کەس. جگە لەوەی ژمارەیەکی دیکەی پێوانەی تۆمارکرد بە ئامادەبوونی ٦٩ ھەزار کەس لە ھەر یارییەکی پاڵەوانییەتییەکە. کە پێشوتر لە جامی جیھانی ٥١ ھەزار کەس بۆ ھەر یارییەک بوو.[١٧٥]ھەڵبژاردەی نەرویژ دوای ٥٦ ساڵ توانی بۆ جارێکی دیکە بگەرێتەوە جامی جیھان پاش یەکەم بەشداریکردنی لە ساڵی ١٩٣٨ ئەمەش دورترین ماوەی دووبەشداریکردنی بوو. ١٧ی تەممووزی ١٩٩٤ یاری کۆتایی خولەکە لە یاریگای ڕۆس بۆوی شاری پاسادینای کالیفۆرنیا لەنێوان ھەڵبژاردەی بەڕازیل و ھەڵبژاردەی ئیتالیا بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٩٤ ھەزار کەس بەڕێوەچوو.[١٧٦] ھەردوو ھەڵبژاردە لە پێناو بەدەست ھێنانی نازناوی چوارەمی خۆیان ڕکابەریان کرد. تایمی یەکەم و تایمی دووەم بەبێ گۆڵ بەکسان بوون. لە کاتی زیادکراویشدا بەھەمان شێوە بەبێ گۆڵ یەکسان بوون. ھەربۆیە پەنابرایە بەر لێدانە یەکلایکەرەوەکان لە ئەنجامدا، ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٣–٢ لە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئیتالیا،[١٧٧] بۆجاری چوارەم نازناوەکەی بەدەست ھێنا دوای ئەوەی لە ساڵەکانی (١٩٥٨-١٩٦٢-١٩٧٠) نازناوەکەی بەدەستھێنابوو .ھەڵبژاردەی سوید توانی پلەی سێەم بەدەستبھێنێت پاش بردنەوەی لە ھەڵبژاردەی بولگاریا بە ئەنجامی ٤–٠.[١٧٨][١٧٩] لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٥٢ یاری ١٤١ جار گۆڵ ھەژێنراوە و ھەریەکە لە ستۆیجکۆڤ و سالینکۆ گۆڵکاری جامەکە بوون بە تۆمارکردنی شەش گۆڵ وەھەروەھا یاریکەری بەڕازیلی ڕۆماریۆ بووە باشترین یاریکەری پاڵەوانییەتییەکە.[١٦٤]

جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٨

جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٨ پاڵەوانییەتی ژمارە شازدەیەم بوو لە جامی جیھانیی فیفا کە لەوڵاتی فەڕەنسا بەڕێوەچوو، ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ١٠ی حوزەیران تاکوو تاکوو ١٢ی تەممووزی ١٩٩٨ ی خایاند. وڵاتی فەڕەنسا مافی میوانداری کردنی جامی جیھانی پێ بەخشرا دوای ئەوەی لە ٢ی تەممووزی ١٩٩٢ لە شاری زیوریخی سوسیسرا دەنگدان کرا.[١٨٠] لە ناو ئەو وڵاتانەی ئامادەی خۆیان نیشاندابوو بۆ میواندارکردنی ئەم خولەی پاڵەوانییەتییەکە. فەڕەنسا توانی ١٢ دەنگ بە دەست بھێنیت لە بەرامبەردا مەغریب توانی ٧ دەنگ بە دەست بھێنێت. سوسیراش بەزووی کشایەوە بەھۆی ئەوەی ھەموو مەرجەکانی تێدا نەبوو.[١٨١] بەو شێوەیە فەڕەنسا بوو بە سێیەمین وڵات دوای مەکسیک و ئیتاڵیا کە دووجار میوانداری مۆندیال بکات.[١٨٢]

تریکەلەر ناوی تۆپی جامی جیھانی ١٩٩٨ بوو، کە کۆمپانیای ئەدیداس دروستی کردبوو. ھاوکات یەکەمین تۆپی دوو ڕەنگ بوو لە جامی جیھانی بەکار بھینرێت.

دوای ئەوەی ١٩٣٨ بۆ یەکەم جار میوانداریکرد؛ و جارێ نۆیەم بوو جامی جیھانیی لە ئەورووپا بەڕێوەبچێت. جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٨ یەکەمین جامی جیھانی بوو لەژێر سەرۆکایەتی سێپ پلاتەر سەرۆکی پێشووتری فیفا بەڕێوەبچێت. تێیدا ٣٢ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان کرد، ئەمەش یەکەمجار بوو ئەو ژمارەیە لە ھەڵبژاردەکان بەشداری جامەکە بکەن لە سەرتایی دروستکردنییەوە. ھەڵبژاردەکانی ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەفریقای باشوور، ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ژاپۆن، ھەڵبژاردەی تۆپی پێی کرواتیا، ھەڵبژاردەی تۆپی پێی جەمایکا بۆ یەکەم جار لە مێژووی خۆیاندا بەشداریان لە جامی جیھانی کرد.[١٨٣] یاری کۆتایی جامەکە لە نێوان ھەڵبژاردەی فەڕەنسا و ھەڵبژاردەی بەڕازیل لە یاریگای فەرەنسا لە شاری ساندۆن بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٧٥ ھەزار کەس بەرێوەچوو.[١٨٤][١٨٥] تێیدا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی فەڕەنسا بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بە ئەنجامی ٣–٠ بە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕزیل. بەم ئەنجامە فەرنساتنی بۆیەکەم جار جامەکە بەدەست بھێنێت زێدان لەم یارییەدا دوو گۆڵی بە سەر تۆمار کرد؛[١٨٦][١٨٧] ھەڵبژاردەی کرواتیا پلەی سێیەمی بەدەست ھێنا دوای ئەوەی بە ئەنجامی ٢–١ لە ھەڵبژاردەی ھۆڵندای بردەوە. لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٦٤یاری ١٧١ جار گۆڵ ھەژێنراوە[١٨٨] و یاریزانی کڕواتی دافور سۆکەر بوو بە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی شەش گۆڵ و ھەروەھا یاریزانی بەڕازیلی ڕۆناڵدۆ بووە باشترین یاریزانی پاڵەوانییەتییەکە. ژمارەی جەماوەری ئامادەبووی یارییەکان (٢٫٧٨٥٫١٠٠) کەس بوو.

جامی جیھانیی فیفای ٢٠٠٢

ھاندەرانی کۆریای باشووی لە کاتی سەیرکردنی یاری ھەڵبژاردەی ولاتەکەیان لە قۆناغی لێدەرچوون لە ڕێگای شاشەیەکی گەورەوە

جامی جیھانیی فیفیای ٢٠٠٢ پاڵەوانییەتی ژمارە حەڤدەمە لەجامی جیھانیی فیفا کە لەوڵاتی ژاپۆن و کۆریای باشوور بەڕێوەچوو[١٨٩] کە بۆ یەکەمین جار بوو لە مێژووی پاڵەوانییەتییەکە کە لە دوو وڵاتی جیاواز میوانداری بکرێت، بۆ جاری یەکەم بوو لە کیشوەری ئاسیا ئەنجام بدرێت، و یەکەمینجار بوو لە دەرەوەی ھەردوو کیشوەرەکەی ئەمریکا و کیشوەری ئەورووپا ئەنجام بدرێت.[١٦٤][١٩٠] ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ٣١ی ئایار تاکوو تاکوو ٣٠ی حوزەیران ی ٢٠٠٢ ی خایاند، تێیدا ٣٢ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکردبوو، ھەردوو ھەڵبژاردەی ژاپۆن و کۆریای باشوور ڕاستەوخۆی سەکەوتن بۆ پاڵەوانەتییەکە لەھەمانکاتیش ھەڵبژاردەی فەڕەنسا ھەڵگری نازناوی پێشوو بەبێ ئەنجامدانی پاڵاوتن ڕاستەوخۆ بۆ پاڵەوانییەتییەکە سەرخرا.[١٩٠][١٩١] ئەمەش دوایین جار بوو کە ھەڵگری نازناو بێ پاڵاوتن بگاتە خولەکە. ھەریەک لە ھەڵبژاردەکانی چین، ئیکوادۆر، سینیگال، و سلۆڤینیا بۆ یەکەمین جار بەشداریان لە جامی جیھانی کرد.[١٩٢] لەم خولەی جامەکە چەندین ئەنجامی چاوەڕوانەکراو ڕوویاندا. ھەڵبژاردەی فەرەنسا ھەڵگری نازناوی پێشوو ھەروەھا ھەڵبژاردەی ئۆرگوای لە قۆناغی کۆمەڵەکان ماڵئاوایان کرد نەیانتوانی خالی پێویست بۆ گەیشتن بە قۆناغی دووەم بەدەست بھێنن لەھەمانکاتدا سینیگال کە یەکەم جاریبوو بەشداری بکات بە دووەمی کۆمەڵەکەی بەسەرکەوت بۆ قۆناغی دواتر.[١٩٣][١٩٤] ھەروەھا ھەڵبژاردەی تورکیا و ھەڵبژاردەی کۆریای باشوور بۆ یەکەم جار لە مێژووی خۆیاندا گەیشتنە یاری پێش کۆتایی بەڵام لەو قۆناغە تورکیا بەرامبەر بەڕازیل و ھەڵبژاردەی کۆریای باشوور بەرامبەر ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا بە ئەنجامی ١–٠ دۆران.[١٩٥] ھاکان شکور یاریزانی ھەڵبژاردەی تورکیا خێراترین کۆڵی لە مێژووی پاڵەوانیتییەکە تۆمار کرد دوای تەنھا تێپەربوونی ١١ چرکە بە سەر دەسیتپێکی یاری نێوان ولاتەکەی و ھەڵبژاردەی کۆریای باشوور لە یاری دیارکردنی پلەی سێیەم کە دواجار یارییەکە بە ئەنجامی ٣–٢ لە بەرژەوەندی ھەڵبژاردەی تورکیا تەواو بوو.[١٩٦] یاری کۆتایی لە یاریگای نێودەوڵەتی یۆکۆھاما لە شاری یۆکۆھامای ولاتی ژاپۆن بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٦٩ ھەزار کەس لە نێوان ھەڵبژاردەی بەڕازیل و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا بەڕێوەچوو.[١٩٧] تێیدا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٢–٠ بە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەڵمانیا، ھەردوو گۆڵەکەش لەلایەن ڕۆناڵدۆ لە خولەکەکانی "٦٧"، "٧٩" تۆمارکران.[١٩٨] لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٦٤ یاری ١٦١ جار گۆڵ ھەژێنراوە و یاریکەری بەڕازیلی ڕۆناڵدۆ بووە گۆڵکاری پاڵەوانییەتییەکە بەتۆمارکردنی ھەشت گۆڵ[١٩٩] وەھەروەھا گۆڵپارێزی ئاڵمانی ئۆلیڤەر کان بووە باشترین یاریزان و باشترین گۆڵپارێز پاڵەوانییەتییەکە ئەمەش یەکەم جار بوو گۆڵپارێزێک ببێتە باشترین یاریکەری پاڵەوانییەتییەکە.[٢٠٠]کافۆ یاریکەری پێشووی ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل بووە یەکەم یاریزان لە سێ یاری کۆتایی جامی جیھانی بەشداریبکات.[٢٠١]

جامی جیھانیی فیفای ٢٠٠٦

پەڕگە:FIFA World Cup 2006 Opening Ceremony.jpg
دیمەنێک لە ئاھەنگی کردنەوە جامی جیھانیی فیفای ٢٠٠٦

جامی جیھانیی فیفای ٢٠٠٦ پاڵەوانییەتی ژمارە ھەژدەیەمە لە جامی جیھانیی فیفایە کە لەوڵاتی ئەڵمانیا بەڕێوەچوو،[١٦٤] دەنگدان بۆ دیاریکردنی وڵاتی خانەخوێی جامی جیھانی ٢٠٠٦ لە تەممووزی ساڵی ٢٠٠٠ ئەنجامدرا لە شاری زوریخ لە سویسرا. بەڕازیل سی ڕۆژ بەر لە کیبڕکیکە کشایەوە. دواتر ھەریەک لە وڵاتانی ئەڵمانیا، ئەفریقای باشوور، ئینگلتەرا، و مەغریب کێبڕکێکیان لەسەر بە دەستھێنانی مافی میوانداری جامی جیھانی ٢٠٠٦ دەکرد. کێبڕکێکە بە سێ خول بەڕێوە چوو، لە ھەر خولێکدا کەمترین دەنگ دەکرایە دەرەوە. لە کۆتا خولدا، ئەڵمانیا سەرکەوت بەسەر ئەفریقای باشووردا و مافی میوانداری جامی جیھانی ٢٠٠٦ـی وەرگرت.[٢٠٢] بۆ جاری دووەم بوو کە وڵاتی ئەڵمانیا ببێتە خانەخوێ، و جاری دەیەم بوو لە ئەورووپا جامی جیھانیی بەڕیوەبچێت.[٢٠٣] ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ٩ی حوزەیران تاکوو ٩ی تەممووز ی ٢٠٠٦ ی خایاند، تێیدا ٣٢ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکردبوو،[٢٠٤] یاری کۆتایی لە یاریگای ئۆڵمپی بەرلین بە ئامادەبوونی ٦٩ ھەزار کەس لە نێوان ھەڵبژاردەی ئیتالیا و ھەڵبژاردەی فەرنسا بەڕێوەچوو. تێیدا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئیتالیا بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ١–١ (ئینجا بەلێدانی لێدانی سزا ٥–٣) بەرامبەر ھەڵبژاردەی تۆپی پێی فەڕەنسا،[٢٠٥] توانی بۆ جاری چوارەم لە مێژوویدا نازناوەکە بەدەست بھێنێت . لەم یارییەدا زیدان لە خولەکی "١١٠" بەکارتی سوور کرایە دەرەوە دوای ئەوەی سەرێکی بەھێزی دا لە سنگی ماتیرازی یاریزانی ئیتالی.[٢٠٦][٢٠٧] بەمەش زیدان بووە دەوەم یاریزان لە یاری کۆتایی دەربکرێن و لەھەمانکاتیش یەکەم یاریزان بوو لەخولەکی زیادکراوی یاریدا بکرێتە درەوە؛[٢٠٨][٢٠٩] و ھەروەھا ئەمە چوارەم کارتی سووری یاری کۆتایی جامی جیھانی بوو. لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٦٤ یاری ١٤٧ جار گۆڵ ھەژێنراوە و یاریکەری ئاڵمانی میرۆسلاڤ کلۆزە بەتۆمارکردنی پێنج بوو بە گۆڵکاری خولەکە و ھەروەھا یاریکەری فەڕەنسایی زینەدین زیدان بووە باشترین یاریکەری پاڵەوانییەتییەکە.[٢١٠] جامی جیھانیی ٢٠٠٦ یەکێک بوو لە پڕ بینەرترین مۆندیالەکان کە لە شاشەکانی تەلەڤیزیۆنە بینرابێت. کە ٢٦٫٢٩ ملیارد جار سەیرکراوە، و تەنھا یاری کۆتایی ٧١٥٫١ ملیۆن بینەری ھەبووە.

جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٠

بینەرانی یارییەکانی جامی جیھانی ٢٠٢٠

جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٠ نۆزدەیەمین جامی جیھانییە. لە وڵاتی ئەفریقای باشوورخانەخوێ کرا لە ١١ی حوزەیرانەوە ھەتا ١١ی تەممووز بەردەوام بوو،[١٦٤] یەکەمجار بوو لە مێژوودا کیشوەری ئەفریقا ئەم پاڵەوانییەتییەی تێدا بەرێوە بچێت. ھەریەکە لە میسر، توونس، مەغریب، لیبیا، و ئەفریقای باشوور ئامادەی خۆیان نیشاندا بۆ میواندارکردنی ئەم خولە. لەدوای بڕیارێکی فیفا، بە ڕێنەدان بە ئەنجامدانی پاڵەوانێتی لە دوو وڵات، وڵاتی تونس لە ھەڵبژاردنەکە کشێنرایەوە. فیفا بڕیاری دا بە دوورخستنەوەی لیبیا، لەبەر ئەوەی ھەموو مەرجەکانی خانەخوێکردنی پاڵەوانێتییەکەی تیادا نەبوو. لە کۆتاییدا پاش ئەنجامدانی خولێکی دەنگدان، براوەی ھەڵبژاردنەکە لەلایەن سەرۆکی فیفا، سێپ بلاتەرەوە لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانی لە ١٤ی ئایاری ٢٠٠٤ لە زوریچ ئاشکرا کرا. بە ١٤ دەنگ باشووری ئەفریقا مافی خانەخوێکردنی پێدا. لە بەرامبەر مەغریب ١٠ دەنگ و میسر ھیچ دەنگیکێکی پێنەدرا.[٢١١] لە نێوان ساڵانی ٢٠٠٦–٢٠٠٧ دەنگۆی ئەوە بڵاودەکرایەوە کە مافی میواندارکردنی جامی جیھانی ٢٠١٠ دەدرێتە ولاتێکی دیکە، بەلام دواتر بەرپرسانی یەکێتیی تۆپی پێی فیفا، سەرجەم دەنگۆکانیان ڕەتکردەوە و متمانەی خۆیان بە تواناکانی ولاتی خانەخوێ دەڕبری.[٢١٢][٢١٣][٢١٤] لە ١١ی حوزەیران یەکەم یاری لە نێوان ھەڵبژاردەی ئەفریقای باشوور و ھەڵبژاردەی مەکسیک دەستی پێکرد کە بە یەکسان بوون بەبێ گۆل کۆتایی ھات.[٢١٥]

ھەڵبژاردەی ئیسپانیا پاڵەوانی جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٠

یەکەم پاڵەوانییەتییە ھیچ ولاتی نوێ بەخۆوە نەبینی بەشداریبکات بەلکو سەرجەم ھەڵبژاردە بەشداربووەکان پێشتر لە یەکێک لە خولەکانی جامەکە بەشداریان کردبوو. یاری کۆتایی ئەم پاڵەوانییەتییە لە نێوان ھەڵبژاردەی ئیسپانیا و ھەڵبژاردەی ھۆڵەندا لە یاریگای شاری تۆپی پێ لە جۆھانسبێرگ بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٨٤ ھەزارکرەس بەرێوەچوو.[١٦٤] ئەمە یەکەم جار بوو ھەڵبژاردەی ئیسپانیا بگاتە یاری کۆتایی لە بەرامبەرد ھەڵبژاردەی ھۆدا دوای ٣٢ ساڵ توانی خۆی بگەیەنێتەوە یاری کۆتایی کە دوایین جار لە یاری کۆتایی جامی جیھانی ١٩٧٨ بوو. کاتی ئاسایی یارییەکە بە یەکسان بوون بەبێ گۆڵ بۆ ھەردوو لا تەواو بوو. بەڵام لە کاتی زیادکراودا لە خولەکی "١١٦" ھەڵبژاردەی ئیسپانیا لە ڕێگای ئەندرێس ئەنێستاوە توانی لە ھێرشێکدا گۆلی یەکەم و کۆتایی یارییەکە تۆماربکەن. بۆیەکەم جار لە مێژوودا نازناوەکەی بەدەست ھێنا.[٢١٦] لەم یارییەدا ١٦ کارتی زەرد بە ڕووی یاناندا بەرزکرایەوە ئەمەش زۆرترین ڕێژەبوو کە لە یاری کۆتایی تۆمارکرابێت؛[٢١٧] ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا دوای بردنەوە لە ئۆڕگوای بە ئەنجامی ٣–٢ توانی پلەی سێیەم بەدەست بھێنێت و پلەی چوارەمیش بوو بەشی ئۆڕگوای. لەم پاڵەوانییەتی یە ٦٤ یئەنجامدران، ١٤٥ گۆڵ تۆمارکران. ھەریەکە لە یاریزانان تۆماس مۆلەر، داڤید ڤییا، دێیگۆ فۆرلان، ویستلی شنایدەر بوونە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی (٥ گۆل). دێیگۆ فۆرلان خەڵاتی باشترین یاریزانی پاڵەوانێتییەکەی پێ بەخشرا. ئیکەر کاسیاس خەڵاتی باشترین گۆڵپارێزی پاڵەوانێتییەکەی پێ بەخشرا.[٢١٨]

جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٤

وتاری سەرەکی: جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٤
ئاھەنگی بەرزکردنەوەی جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٤ لەلایەن یاریزانانی ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا

جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٤ بیستەمین پاڵەوانییەتییە لە جامی جیھانیی فیفا کە وڵاتی بەڕازیل بەڕێوەچوو. ئەمەش دوای ئەوەی یەکێتی نێودەوڵەتی تۆپی پێ(فیفا) لە ٧ی ئازاری ٢٠٠٣ ڕای گەیاند کە پاڵەوانێتی جامی جیھانی لە ئەمریکای باشوور بەریوەدەچێت.[٢١٩] ئەم بڕیارەش پاش ئەوە دێت کۆتا جار جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٨ لە ئەمریکای باشوور لە وڵاتی ئەرژەنتین بەڕێوە چوو. لە ٣ی حوزەیرانی ٢٠٠٣؛ یەکێتی نێودەوڵەتی تۆپی پێ ئەمریکای لاتینی (کۆنمبول) ٣ وڵاتی دەستنیشان کرد بۆ میوانداری جامی جیھانی ٢٠١٤ ئەوانیش ئەرژەنتین، بەڕازیل و کۆڵۆمبیا بوون. لە ٣٠ی تشرینی یەکەم ی ٢٠٠٧ دا؛ فیفا لەکۆبونەوەی یەکێتییەکەیاندا، وڵاتی بەڕازیل ی بەمیوانداری ئەم پاڵەوانێتییە ناساند.[٢٢٠] ئەمە بۆ دووەم جارە لەمێژوودا کە بەڕازیل میوانداری جامی جیھانی بکات. بۆ یەکەمین جار بەڕازیل ساڵی ١٩٥٠ میوانداری جامی جیھانی بوو کە تێدا ھەڵبژاردەی ئۆرگوای نازناوەکەی بردەوە. بەڕازیل لەدوای مەکسیک، ئیتاڵیا، فەڕەنسا و ئەڵمانیا پێنجەمین وڵاتە کە بۆ دووەمین جار میوانداری جامی جیھانی بکات.[٢٢١][٢٢٢] لەھەر چوار پاڵەوانێتی پێشووتر لە ئەمریکای باشوور کەبەڕیوە چووە ھەڵبژاردەکانی ئەم قاڕەیە بوونەتە پاڵەوان (دوو جار ئەرجەنتین و دوو جار ئۆرۆگوای) بەڵام بەڕازیل تا ئێستا نەیتوانیوە ببێتە پاڵەوان لەسەر خاکی خۆی. ماوەی پاڵەوانییەتی یەکە ١٢ی حوزەیرانی ٢٠١٤ تاکوو ١٣ی تەممووزی ٢٠١٤ خایان.

ماریۆ گۆتزێ لەکاتی تۆمارکردنی گۆڵی سەرکەوتنی ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا

یاری کۆتایی لە یاریگای ماراکانا بە ئاماەبوونی زیاتر لە ٧٥ ھەزار کەس لە نێوان ھەڵبژاردەی ئەرژەنتین و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا بەرێوەچوو، ئەمەش جاری سێیەم بوو ئەم دوو ھەڵبژاردەیە لە یاری کۆتایی ڕووبەرووی یەکتر ببنەوە پاش ساڵەکانی ١٩٨٦، ١٩٩٠. کاتی ئاسایی یارییە کە بەبێ گۆڵ بۆ ھەردولا کۆتایی ھات بەڵام لە کاتی زیادکراوی دووەمدا لە خولەکی ١١٦ ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا لە ڕێگای یاریزان ماریۆ گۆتزێ تۆمارکرد پاش ھاتنەناوەوەی بە چەند خولەکێک بۆ ناو یاریگا.[٢٢٣] بەم ئەنجام ھەڵبژاردەی ئەڵمانیان بۆ جاری چوارم لە مێژوویدا نازناوەکەی بەدەست ھێنا؛[٢٢٤] و ھەڵبژاردەی ھۆڵندا پلەی سێیەمی وەرگت پاش ئەوەی ٣–٠ لە ھەڵبژاردەی بەڕازیل ولاتی خانەخوێی بردەوە.[٢٢٥] لەم پاڵەوانییەتی یە ٦٤ یاری ئەنجام دران ١٧١ گۆڵ تۆمارکران.[١٦٤][٢٢٦] یاریزانی ئەڵمانی میرۆسلاڤ کلۆزە بە تۆمارکردنی ١٦ گۆڵ لە سەرجەم بەشدارییەکانی لە جامی جیھانی بووە گۆڵکاری پاڵەوانییەتییەکە .خامێز ڕۆدریگێز بە تۆمارکردنی ٦ گۆڵ بووە گۆڵکار، پۆل پۆگبای فەرەنسی باشترین یاریزانی لاو، مانوێل نۆیەری ئەڵمانی باشترین گۆڵپارێز، میسی بە باشترین یاریزان دەستنیشانکران.[٢٢٦]

جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٨

یاری نێوان ھەڵبژاردەی ڕووسیا و ھەڵبژاردەی عەرەبستانی سعوودیە دوای ئاھەنگی کردنەوەی جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٨ .

جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٨ بیست و یەکەمین پاڵەوانییەتی بوو لە جامی جیھانیی فیفا کە وڵاتی ڕووسیا بۆ یەکەم جار میوانداری کرد.[٢٢٧] لەسەرەتادا، نۆ وڵات خۆیان پاڵاوت بۆ میوانداریکردنی مۆندیالی ٢٠١٨ بەڵام دواتر مەکسیک لەم ھەنگاوە کشایەوە. خۆپاڵاوتنی ئەندەنووسیا لەلایەن فیفا ڕەتکرایەوە ئەمەش لەپاش ئەوەی حکوومەتی ئەندەنووسیا نەیتوانی نامەی پشتگیریکردنی ئەم پڕۆسەیە بۆ فیفا بنێرێت. لەکۆتاییدا دوو ھاوپەیمانی دروست بوو لەنێوان ئیسپانیا/پۆرتوگال و بولگاریا/ھۆڵەندا لەلایەک و ڕووسیا و ئینگلتەڕاش بەجیا لەسەر میوانداریکردن بەردەوامبوون.[٢٢٨] دواجار لەلایەن لێژنەی جێبەجێکاری فیفا لە ڕۆژی ٢ی کانوونی دووەمی ٢٠١٠ لە شاری زیوخی سویسرا وڵاتی ڕووسیای وەک خانەخوێی جامی جیھانی ٢٠١٨ ڕاگەیاند پاش ئەوەی لە پرۆسەی دەنگدان ١٣ دەنگی بەدەست ھێنا.[٢٢٩] لەدوای ساڵی ٢٠٠٦، بۆ جارێکیتر میوانداریکردنی جامی جیھانی چووەوە ئەورووپا کە یازدەیەمین جار بوو لە ئەورووپا بەڕێوەبچێت.[٢٣٠] و یەکەمین جار بوو لە مێژوودا جامی جیھانیی فیفا لە ڕۆژھەڵاتی ئەورووپا ئەنجام بدرێت.[٢٣١] ھەموو ئەو یاریگایانەی یارییەکەیانیان لێ ئەنجامدرا کەوتنەبەشی ڕووسیای ئەورووپاوە بەمەبەستی ڕێکخستنی باشتری گواستنەوەی ھەڵبژاردە بەشداربووەکان بەپێی کات. بە بەشداری ٣٢ھەڵبژاردە پاڵەوانییەتی یەکە لە ١٤ی حوزەیران یارییەکانی دەستی پێکرد تا ١٥ تەممووزی ٢٠١٨ بەردەوامبوو. سەرجەم یارییەکان لە ١١ شاری جیاوازی ڕووسیا ئەنجامدران.[٢٣٢][٢٣٣]

دیمەنێک لە یاری کۆتایی جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٨ کە لە نێوان ھەڵبژاردەی فەرەنسا و ھەڵبژاردەی کرواتیا بەرێوەچوو .

ھەریەکە لە ئایسلەندا و پەنەما بۆ یەکەمجار بەشداری جامی جیھانیان کرد. بۆیەکەمجار لە مێژوودا سیستەمی ڤیدیۆی یارمەتیدەری ناوبژیوان(ڤار) لە یارییەکانی جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٨ بەکارھات.[٢٣٤][٢٣٥] بەمەبەستی یاریمەتیدانی ناوبژیوان لە بریاردان لە خاڵەتە گوماناوییەکان. یەکەم حاڵەتی ڕەتکردنەوەی گۆڵ بەم سیتەمە لە یاری نێوان ھەڵبژاردەی ئێران بەرامبەر ئیسپانیا بوو پاش ئەوەی لە خولەکی "٦٠" یاریزانی ئێرانی سەعید عێزەت ئیلاھی گۆڵی تۆمارکرد ناوبژیوان بەمەبەستی دڵنیابوونەوە گەرایەوە بۆ سیستەمی ڤار دواتر زانرا ئۆفساید بووە ھەربۆیە گۆڵەکە ڕەتکرایەوە.[٢٣٦][٢٣٧] ھەروەھا لە یاری نێوان کۆریای باشوور و ئەڵمانیان ناوبژیوانی یارمەتی دەر (لایمەن) ئاڵەکەی بەرزکردەوە لە کاتی تۆمارکردنی گۆڵیک لەلایەن یاریزانانی ھەڵبژاردەی کۆریای باشوور بەھۆکاری ئۆفساید. بەلام پاش گەرانەوە بۆ سیستەمی ڤار بڕیاری ناوبژیوانی یارمەتی دەر ڕەتکرایەوە و گۆڵەکە ھەژمار کرا.[٢٣٨] پاڵەوانییەتییەکەلە ١٤ی حوزەیران تا ١٥ی تەممووزی ٢٠١٨ لە وڵاتی ڕووسیا و لە ١١ شاری جیاواز بەڕێوەچوو. بەبەشداری ٣٢ ھەڵبژاردەی ئەندامی فیفا. ٣١ لەو ھەلبژاردانەش بەئەنجامدانی پاڵاوتن گەیشتنە پاڵەوانییەتییەکە و ڕووسیاش وەک میواندار ڕاستەوخۆ وەک یەکەمین ھەڵبژاردە سەرکەوت.

ئاھەنگی یاریزانانی فەرەنسا بەبۆنەی بەدەستھێنانی نازناوی جامی جیھانی ٢٠١٨ بۆ دووەم جار لە مێژووی ھەڵبژاردەکەیان

یەکەم یاریی پاڵەوانییەتییەکە لە نێوان ھەڵبژاردەی ڕووسیا و ھەڵبژاردەی تۆپی پێی عەرەبستانی سەعوودی بەڕێوەچوو تێیدا ڕووسیا بە ئەنجامی ٥–٠ یارییەکەی بردووە، ئەمەش دووەمین ئەنجامی گەورەی ھەڵبژاردەی وڵاتی خانەخوێ بوو لە یاریکردنەوەدا تۆمارکرابێت،[٢٣٩] پاش ئیتالیا کە بە ئەنجامی ٧–١ لە ئەمریکا بردەوە لە یاریکردنەوەی جامی جیھانی ١٩٣٤. و دووەم گەورەترین دۆرانی ھەڵبژاردەی عەرەبستانی سعودیا بوو پاش ئەوەی لە جامی جیھانی ٢٠٠٢ بە ٨–٠ بەرامبەر ئەڵمانیا دۆرا.[٢٤٠] و لە ھەمانکاتدا یەکەم ھەڵبژاردەی عەرەبییە بەو ئەنجامە شکست بھێنێت .[٢٤١] یاری کۆتایی پاڵەوانییەتییەکە لە ڕۆژی ١٥ی تەممووز لەیاریگای لوژنیکی لە مۆسکۆ بە ئامادەبوونی ٧٨٬٠١١ ھەزار کەس لە نێوان ھەڵبژاردەی فەڕەنسا و ھەڵبژاردەی کرواتیا بەڕێوەچوو.[٢٤٢][٢٤٣] کرواتیا یەکەم جاری بوو لە مێژووودا بگاتە یاری کۆتایی جامی جیھانی لە بەرامبەردا فەرنسا ھەڵگری نازناوی جامی جیھانی ١٩٩٨ بوو. لە کۆتایدا فەرنسا بە ئەنجامی ٤–٢ یارییەکەی بردەوە بۆ جاری دووەم لە مێژوویدا نازناوەکەی بەرزکردەوە. لەم پاڵەوانییەتی یە ٦٤ یاری ئەنجام دران، ١٦٩ گۆڵ تۆمارکرا. ھاری کین یاریزانی ئینگلتەرا بە تۆمارکردنی ٦ گۆڵ بووە گۆڵکار، لوکا مۆدریچ یاریزانی کرواتیا وەک باشترین یاریزان ھەڵبژێردرا، تیابۆ کۆرتوا گۆڵپارێزی ھەڵبژاردەی بەلجیکا بە باشترین گۆڵپارێز دەستنیشانکرا، کیلیان مباپێ یاریزانی فەرەنسا وەک باشترین یاریزانی لاو دەستنیشانکرا و دواجاریش خەلاتی یاری خاوێن بە ھەڵبژاردەی ئیسپانیا بەخشرا.[٢٤٤]

سیستەمی پاڵەوانییەتییەکە لە سەرەتای پێکھێنانییەوە

ساڵ خانەخوێ پاڵاوتن / یاری ھەڵبژاردە یاری خوولی ١ خوولی ٢ قۆناغەکانی کۆتایی
١٩٣٠  ئوروگوای بێ پاڵاوتن (بانگێشتکردن) 13 18 ٤ کۆمەڵە - ٣یان ٤ ھەڵبژاردە[s ١] ٤ ھەڵبژاردە، چوونەدەرەوە بە یەک دۆڕان

(براوەی یەکەمی قۆناغی کۆمەڵەکان[s ٢])

١٩٣٤  ئیتاڵیا ٣٢ / ٢٧ 16 17 چوونەدەرەوە بە یەک دۆڕان[s ٣]
١٩٣٨  فەڕەنسا ٣٧ / ٢١ 16[s ٤] 18 چوونەدەرەوە بە یەک دۆڕان[s ٣]
جامی جیھانی لە ساڵەکانی ١٩٤٢، ١٩٤٨ بەھۆی جەنگی جھانی دووەمەوە ئەنجام نەدران .
١٩٥٠  بەڕازیل ٣٤ / ١٩ 16[s ٥] 22 ٤ کۆمەڵە - ٤ ھەڵبژاردە[s ٥][s ١] ٤ ھەڵبژاردە، چوونەدەرەوە بە یەک دۆڕان

(براوەی یەکەمی قۆناغی کۆمەڵەکان)

١٩٥٤  سویس ٤٥ / ٣٣ 16 26 ٤ کۆمەڵە - ٤ ھەڵبژاردە[s ٦][s ١] ٨ ھەڵبژاردە، چوونە دەرەوە بە یەک دۆران

(لە یەکەم و دووەمی کۆمەَلەکان پێکھاتوون)

١٩٥٨  سوێد ٥٥ / ٤٦ 16 35 ٤ کۆمەڵە - ٤ ھەڵبژاردە[s ١]
١٩٦٢  چیلی ٥٦ / ٤٩ 16 32 ٤ کۆمەڵە - ٤ ھەڵبژاردە
١٩٦٦  ئینگلتەرا ٧٤ / ٥١
١٩٧٠  مەکسیک ٧٥ / ٦٨
١٩٧٤  ئاڵمانیای ڕۆژاوا ٩٩ / ٩٠ 16 38 ٢ کۆمەڵەی، ٤ ھەڵبژاردە

(براوەی یەکەم و دووەمی کۆمەڵەکانی خولی یەکەم)

کۆتایی

(یەکەمی کۆمەڵەکانی خولی دووەم)[s ٧]

١٩٧٨  ئەرژەنتین ١٠٧ / ٩٥
١٩٨٢  ئیسپانیا ١٠٩ / ١٠٣ 24 52 ٤ کۆمەڵە - ٦ ھەڵبژاردە ٤ کۆمەڵە، ٣ ھەڵبژاردە

(یەکەم و دووەمی کۆمەڵەکانی خولی یەکەم)

٤ ھەڵبژاردە، چوونەدەرەوە بۆ یەک دۆران

(یەکەمی کۆمەڵەکانی خولی دووەم)

١٩٨٦  مەکسیک ١٢١ / ١١٠ 24 52 ١٦ ھەڵبژاردە، دەرچوون بە یەک دۆڕان

(یەکەم و دووەمی کۆمەڵەکان لەگەڵ باشترین ٤ ھەڵبژاردەی پلەی سێیەم گەیشتنە ئەم قۆناغە)

١٩٩٠  ئیتاڵیا ١١٦ / ١٠٣
١٩٩٤  ویلایەتە یەکگرتووەکان ١٤٧ / ١٣٠
١٩٩٨  فەڕەنسا ١٧٤ / ١٦٨ 32 64 ٤ کۆمەڵە - ٨ ھەڵبژاردە ١٦ ھەڵبژاردە، دەرچوون بە یەک دۆڕان

(یەکەم و دووەمی کۆمەڵەکان گەیشتنە ئەم قۆناغە)

٢٠٠٢  کۆریای باشوور


 ژاپۆن

١٩٩ / ١٩٣
٢٠٠٦  ئەڵمانیا ١٩٨ / ١٩٤
٢٠١٠  ئەفریقای باشوور ٢٠٥ / ٢٠٠
٢٠١٤  بەڕازیل ٢٠٤ / ٢٠٣
٢٠١٨  ڕووسیا ٢١٠ / ٢٠٨
٢٠٢٢  قەتەر
٢٠٢٦  کەنەدا


 مەکسیک

48 80 ١٦ کۆمەڵە - ٣ ھەڵبژاردە ٣٢ ھەڵبژاردە، دەرچوون بە یەک دۆڕان

(یەکەم و دووەمی کۆمەڵەکان لە خولی یەکەم)

تۆماری پاڵەوانان

  • ڕیزبەندی: ١) پاڵەوان بوون ٢) دووەم بوون ٣) سێیەم بوون
ھەڵبژاردە پاڵەوان دووەم بوون سێیەم بوون چوارەم بوون
بەرازیل ٥ (١٩٥٨، ١٩٦٢، ١٩٧٠، ١٩٩٤، ٢٠٠٢) ٢ (١٩٥٠*، ١٩٩٨) ٢ (١٩٣٨، ١٩٧٨) ٢ (١٩٧٤، ٢٠١٤*)
ئەڵمانیا ٤ (١٩٥٤، ١٩٧٤*، ١٩٩٠، ٢٠١٤) ٤ (١٩٦٦، ١٩٨٢، ١٩٨٦، ٢٠٠٢) ٤ (١٩٣٤، ١٩٧٠، ٢٠٠٦*، ٢٠١٠) ١ (١٩٥٨)
ئیتاڵیا ٤ (١٩٣٤*، ١٩٣٨، ١٩٨٢، ٢٠٠٦) ٢ (١٩٧٠، ١٩٩٤) ١ (١٩٩٠*) ١ (١٩٧٨)
ئەڕجەنتێن ٢ (١٩٧٨*، ١٩٨٦) ٣ (١٩٣٠، ١٩٩٠، ٢٠١٤) — —
ئۆرۆگۆیی ٢ (١٩٣٠*، ١٩٥٠) — — ٣ (١٩٥٤، ١٩٧٠، ٢٠١٠)
فەرەنسا ٢ (١٩٩٨*، ٢٠١٨) ١ (٢٠٠٦) ٢ (١٩٥٨، ١٩٨٦) ١ (١٩٨٢)
ئینگلتەرە ١ (١٩٦٦*) — — ٢ (١٩٩٠، ٢٠١٨)
ئیسپانیا ١ (٢٠١٠) — — ١ (١٩٥٠)
ھۆڵەندا — ٣ (١٩٧٤، ١٩٧٨، ٢٠١٠) ١ (٢٠١٤) ١ (١٩٩٨)
سلۆڤاکیا — ٢ (١٩٣٤، ١٩٦٢) — —
ھەنگاریا — ٢ (١٩٣٨، ١٩٥٤) — —
سوید — ١ (١٩٥٨*) ٢ (١٩٥٠، ١٩٩٤) ١ (١٩٣٨)
کرواتیا — ١ (٢٠١٨) ١ (١٩٩٨) —
پۆڵەندا — — ٢ (١٩٧٤، ١٩٨٢) —
نەمسا — — ١ (١٩٥٤) ١ (١٩٣٤)
پورتوگاڵ — — ١ (١٩٦٦) ١ (٢٠٠٦)
بەلجیکا — — ١ (٢٠١٨) ١ (١٩٨٦)
ئەمریکا — — ١ (١٩٣٠) —
چیلی — — ١ (١٩٦٢*) —
تورکیا — — ١ (٢٠٠٢) —
یوگسگلافیا — — — ٢ (١٩٣٠، ١٩٦٢)
یەکێتی سۆڤیات — — — ١ (١٩٦٦)
پولگارییە — — — ١ (١٩٩٤)
کۆریای باشوور — — — ١ (٢٠٠٢*)

مێژووی میوانداریکردن

ئەمە پێرستی وڵاتانی داواکارە بۆ میوانداریکردنی جامی جیھانیی فیفا لە سەرەتای دروستبوونییەوە تا ساڵی ٢٠٢٦. ڕیزبەندی وڵاتەکان بەپێی ژمارەی داخوازییەکانە بۆ بوون بە وڵاتی میواندار. مەکسیک تاکە ولاتە سێ جار مافی میوانداریکردنی جامی جیھانی پێدرابێت. دوای ئەو ئەڵمانیا، بەرازیل، فەڕەنسا، ئیتالیا، ئەمریکا بە پلەی دووەم دێن کە ھەریەکەیان دوو جار مافی میوانداریکردنی جامی جیھانیی فیفایان وەرگرتووە.

وڵات داواکردن ساڵ وەرگرتنی ماف
 ئەڵمانیا ٨ ١٩٣٨, ١٩٦٢,[ئ] 1966,[ئ] 1976,[ئ] 1982,[ئ] 1990,[ئ] ١٩٩٨, ٢٠٠٦ ٢
 ئەرژەنتین ٥ ١٩٣٨, ١٩٦٢, ١٩٧٠, ١٩٧٨, ٢٠١٤ ١
 ئینگلتەرا ١٩٦٦, ١٩٩٠, ١٩٩٨, ٢٠٠٦, ٢٠١٨ ١
 ئیتاڵیا ١٩٣٠, ١٩٣٤, ١٩٧٤, ١٩٨٢, ١٩٩٠ ٢
 مەکسیک ١٩٧٠, ١٩٧٨, ١٩٨٦,[ا] ٢٠٠٢, ٢٠٢٦[ب] ٣
 مەغریب ١٩٩٤, ١٩٩٨, ٢٠٠٦, ٢٠١٠, ٢٠٢٦ ٠
 ئیسپانیا ١٩٣٠, ١٩٦٦, ١٩٧٦, ١٩٨٢, ٢٠١٨[پ] ١
 بەڕازیل ٤ ١٩٥٠, ١٩٩٤, ٢٠٠٦, ٢٠١٤ ٢
 کۆلۆمبیا ١٩٧٠, ١٩٧٨, ١٩٨٦ ,[ا] ٢٠١٤ ٠
 ویلایەتە یەکگرتووەکان ١٩٨٦, ١٩٩٤, ٢٠٢٢, ٢٠٢٦[ب] ٢
 فەڕەنسا ٣ ١٩٣٨, ١٩٩٠, ١٩٩٨ ٢
 ژاپۆن ١٩٧٠, ٢٠٠٢,[ت] ٢٠٢٢ ١
 ھۆلەند ١٩٣٠, ١٩٧٤, ٢٠١٨[ج] ٠
 سوێد ١٩٣٠, ١٩٣٤, ١٩٥٨ ١
 ئوسترالیا ٢ ١٩٧٠, ٢٠٢٢ ٠
 کەنەدا ١٩٨٦, ٢٠٢٦[ب] ١
 چیلی ١٩٦٢, ١٩٩٤ ١
 ڕووسیا ١٩٩٠,[چ] ٢٠١٨ ١
 ئەفریقای باشوور ٢٠٠٦, ٢٠١٠ ١
 کۆریای باشوور ٢٠٠٢,[ت] ٢٠٢٢ ١
 سویس ١٩٥٤, ١٩٩٨ ١
 نەمسا ١ ١٩٩٠ ٠
 بەلجیکا ٢٠١٨ ٠
 میسر ٢٠١٠ ٠
 یۆنان ١٩٩٠ ٠
 مەجارستان ١٩٣٠ ٠
 ئێران ١٩٩٠ ٠
 لیبیا ٢٠١٠ ٠
 نێجیریا ٢٠١٠ ٠
 پێروو ١٩٧٠ ٠
 پورتوگال ٢٠١٨ ٠
 قەتەر ٢٠٢٢ ١
 یەکێتیی سۆڤیەت ١٩٩٠ ٠
 توونس ٢٠١٠ ٠
 ئوروگوای ١٩٣٠ ١
 یوگۆسلاڤیا ١٩٩٠ ٠

تێبینییەکان

  1. ^ ئ ا ب پ Up to 1958, ranking ties in groups were to be broken via a playoff; this only happened in 1954 and 1958. Since 1962, all ties are broken by goal average or goal difference.
  2. ^ یاری بۆ دیاریکردنی پلەی سێیەم نەکرا
  3. ^ ئ ا لە پاڵەوانییەتی ١٩٣٠ و ١٩٣٤ لە حاڵەتی یەکسان بوون لە قۆناغی چوونە دەروەی هەڵبژاردەکان یارییەکە دووبارە دەکرایەوە، ئەم سیستەمە تا پاڵەوانییەتی ١٩٧٠ درێژەی هەبوو دواتر لێدانە یەکلایکەرەوەکان بەکارهات لە حاڵەتی یەکسان بوونی نێوان هەڵبژاردەکان لە کاتی ئاسایی و دواتریش زیاکراو.
  4. ^ نەمسا کشایەوە لە پاڵاوتن، بۆیە تەنها ١٥ هەڵبژاردە مانەوە
  5. ^ ئ ا هندستان و سکۆتلەندا و تورکیا لە پاڵەوانییەتییەکە کشانەوە، بۆیە مانەوە١٣ هەڵبژاردە ئەمەش وای کرد کۆمەڵەکان دوو و سێ هەڵبژاردەی بن.
  6. ^ Each group had two seeded and two unseeded teams; the seeded teams played only unseeded teams and vice versa.
  7. ^ The third-place match was contested by the round 2 group runners-up
  1. ^ ئ ا ب پ ت Bid by West Germany.
  2. ^ ئ ا Colombia was originally chosen to host the 1986 World Cup, but withdrew from hosting for economic concerns. After a second bidding, Mexico was selected as the replacement host.
  3. ^ ئ ا ب Joint bid by Canada, Mexico and the United States.
  4. ^ Joint bid by Spain and Portugal.
  5. ^ ئ ا Joint bid by Japan and South Korea.
  6. ^ Joint bid by Belgium and the Netherlands.
  7. ^ Bid by the Soviet Union.
ھەڵەی ژێدەرەکان: <ref> تاگی «LBY-TUN 2010» کە لە <ژێدەرەکاندا> پێناسەکراوە لە دەقی وتاردا بەکارنەھاتووە.

سەرچاوەکان

  1. ^ "The first international football match". Scotland – A Sporting Nation. BBC. Retrieved 17 January 2009.
  2. ^ Jonathan Wilson (2020-04-25). "Sunderland's Victorian all-stars blazed trail for money's rule of football". The Guardian. Retrieved 2020-04-26.
  3. ^ When Sunderland met Hearts in the first ever 'Champions League' match | Nutmeg Magazine, Nutmeg Magazine, September 2017
  4. ^ "Sat 27 April 1895 Hearts 3 Sunderland 5". londonhearts.com. Retrieved 27 April 2013.
  5. ^ "World Champions!". roker-roar.com. Retrieved 27 April 2013.
  6. ^ - (2018-01-04). "Most Successful Era Of Some Famous English Clubs". 1SPORTS1. Retrieved 2019-12-31.{{cite web}}: CS1 maint: numeric names: پێرستی نووسەران (link)
  7. ^ Pelayes, Héctor Darío (24 September 2010). "ARGENTINA-URUGUAY Matches 1902–2009". RSSSF. Retrieved 27 April 2011.
  8. ^ "History of FIFA – Foundation". Archived from the original on 15 June 2010. Retrieved 2 August 2009.
  9. ^ "London, 1908". Men's Olympic Football Tournament. FIFA. Retrieved 17 January 2009.
  10. ^ "The First World Cup". West Auckland and St. Helen's community. Retrieved 13 November 2018.
  11. ^ "Where it all began". FIFA official website. Archived from the original on 2 February 2007. Retrieved 10 April 2006.
  12. ^ VII. Olympiad Antwerp 1920 Football Tournament rec.sport.soccer Statistics Foundation. Retrieved on 10 June 2006.
  13. ^ "كأس العالم انطلقت بفكرة (جوول ريميه) في العام 1930".{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  14. ^ "History of FIFA – The first FIFA World Cup". FIFA. Retrieved 14 June 2014. ٢٩ی نیسانی ٢٠١٥ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  15. ^ "World Cup History – Uruguay 1930". BBC Sport. BBC. 11 April 2002. Retrieved 14 June 2009.
  16. ^ Staff, History com. "World Cup Fast Facts You Might Not Know". HISTORY (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-26.
  17. ^ Ltd, Not Panicking. "h2g2 - The Football World Cup - An Introduction - Edited Entry". h2g2.com. Retrieved 2021-08-26.
  18. ^ "FIFA World Cup - Classic Moments from FIFA World Cup History". web.archive.org. 2006-04-26. Retrieved 2021-08-26.
  19. ^ "FIFA.com - History of FIFA - The first FIFA World Cup™". web.archive.org. 2012-11-09. Retrieved 2021-08-26.
  20. ^ "BBC SPORT | WORLD CUP | History | Uruguay 1930". web.archive.org. 2018-10-07. Retrieved 2021-08-26.
  21. ^ "CBC.ca - Sports - World Cup 2006 - Lucien Laurent: The World Cup's first goal scorer". web.archive.org. 2006-06-24. Retrieved 2021-08-26.
  22. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2015-11-06. Retrieved 2021-08-26.
  23. ^ "FIFA.com - Francisco Varallo, 100 not out". web.archive.org. 2012-11-08. Retrieved 2021-08-26.
  24. ^ ئ ا "FIFA.com - History of FIFA - The first FIFA World Cup™". web.archive.org. 2013-03-29. Retrieved 2021-08-26.
  25. ^ Hart, Jim (2016-07-27). "When the World Cup rolled into fascist Italy in 1934". These Football Times (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-26.
  26. ^ Crouch, The World Cup: The Complete History, p. 16
  27. ^ Glanville, The Story of the World Cup, p. 25
  28. ^ Hunt, World Cup Stories. p. 26.
  29. ^ Taylor, The Leaguers, p. 217.
  30. ^ ئ ا Baker, Sports in the Western World, p248
  31. ^ "1934 FIFA World Cup final tournament - Wikiwand". www.wikiwand.com. Retrieved 2021-08-26.
  32. ^ "The 1934 World Cup". Soccer Politics / The Politics of Football (بە ئینگلیزی). 2009-12-09. Retrieved 2021-08-26.
  33. ^ "History of the World Cup Final Draw" (PDF).{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  34. ^ "World Cup stunning moments: Austria's Wunderteam | John Ashdown". the Guardian (بە ئینگلیزی). 2018-04-19. Retrieved 2021-08-26.
  35. ^ "FIFA World Cup 1934 Italy - Results, fixtures, tables and stats - Global Sports Archive". globalsportsarchive.com. Retrieved 2021-08-26.
  36. ^ "1938 FIFA World Cup France ™ - FIFA.com". web.archive.org. 2013-11-01. Retrieved 2021-09-09.
  37. ^ "1938 World Cup: Italy repeats as champions".{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  38. ^ "Football World Cup 1938 in France". www.footballhistory.org. Retrieved 2021-08-26.
  39. ^ "Planet World Cup - 1950 - Overview". www.planetworldcup.com. Retrieved 2021-08-28.
  40. ^ Lisi (2007), pp. , 48-49
  41. ^ Lisi (2007), p. 47
  42. ^ ئ ا "Brazil's first World Cup draw - FIFA.com". web.archive.org. 2014-07-08. Retrieved 2021-08-28.
  43. ^ ئ ا "Maracanã, the largest stadium of the world - sambafoot.co.uk, Football + Brazil". web.archive.org. 2008-03-13. Retrieved 2021-08-28.
  44. ^ "How Uruguay broke Brazilian hearts in the 1950 World Cup". BBC News (بە ئینگلیزی). 2014-06-13. Retrieved 2021-08-28.
  45. ^ ئ ا "FIFA". fifa.com (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-28.
  46. ^ "World Cup stunning moments: Uruguay's 1950 triumph in Brazil". the Guardian (بە ئینگلیزی). 2018-03-15. Retrieved 2021-08-28.
  47. ^ "Brazil Legends: Jairzinho". footballwhispers.com (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-28.
  48. ^ "تاريخ كأس العالم | مونديال 1954 .. مسمار الحذاء يهدي ألمانيا الكأس | Goal.com". www.goal.com. Retrieved 2021-08-28.
  49. ^ "FIFA World Cup 1954 Switzerland - Results, fixtures, tables and stats - Global Sports Archive". globalsportsarchive.com. Retrieved 2021-08-28.
  50. ^ news.ch. "Geschichte des Wankdorf/Stade de Suisse". http://www.nachrichten.ch/ (بە ئەڵمانی). Retrieved 2021-08-28. {{cite web}}: External link in |website= (help)
  51. ^ Staff, Scroll. "A brief history of Fifa World Cup: Switzerland 1954, when West Germany stunned the 'Magic Magyars'". Scroll.in (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-28.
  52. ^ "حكاية مونديال 1954.. ألمانيا تتوج باللقب في ليلة معجزة برن". CNN Arabic (بە عەرەبی). 2018-01-14. Retrieved 2021-08-28.
  53. ^ Norlin, pp.24–25
  54. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2018-07-05. Retrieved 2021-08-29.
  55. ^ "25 معلومة غريبة عن كأس العالم 1958". الترا صوت (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-29.
  56. ^ www.eurosport.com https://www.eurosport.com/geoblocking.shtml. Retrieved 2021-08-29. {{cite web}}: Missing or empty |title= (help)
  57. ^ "25 معلومة غريبة عن كأس العالم 1958". الترا صوت (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-29.
  58. ^ ئ ا ب پ ت ج چ ح خ د ر ڕ ز "FIFA". fifa.com (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-29.
  59. ^ ئ ا "Diego Maradona goal voted the FIFA World Cup™ Goal of the Century - FIFA.com". web.archive.org. 2015-05-14. Retrieved 2021-08-29.
  60. ^ "Planet World Cup - 1958 - Final". web.archive.org. 2018-10-23. Retrieved 2021-08-29.
  61. ^ "حكاية مونديال 1958.. بزوغ نجم بيليه في نهائي الأرقام القياسية". CNN Arabic (بە عەرەبی). 2018-01-15. Retrieved 2021-08-29.
  62. ^ "FIFA World Cup 1962 - Historical Football Kits". www.historicalkits.co.uk. Retrieved 2021-08-29.
  63. ^ "كووورة: الموقع العربي الرياضي الأول". www.kooora.com. Retrieved 2021-08-29.
  64. ^ earthquake.usgs.gov https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/official19600522191120_30/region-info. Retrieved 2021-08-29. {{cite web}}: Missing or empty |title= (help)
  65. ^ "Planet World Cup - 1962 - Final". www.planetworldcup.com. Retrieved 2021-08-29.
  66. ^ "تاريخ كأس العالم مع جوول. كوم: تشيلي 1962 | Goal.com". www.goal.com. Retrieved 2021-08-29.
  67. ^ "حكاية مونديال 1966.. إنجلترا تتوج باللقب وألمانيا تشعر بالظلم". CNN Arabic (بە عەرەبی). 2018-01-23. Retrieved 2021-08-29.
  68. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2010-06-14. Retrieved 2021-08-29.
  69. ^ Atherton, Martin (2008-02-07). The Theft of the Jules Rimet Trophy: The Hidden History of the 1966 World Cup (بە ئینگلیزی). Meyer & Meyer Verlag. ISBN 978-1-84126-227-7.
  70. ^ Staff, Guardian (2006-04-23). "The story of Pickles the dog and the stolen trophy". the Guardian (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-29.
  71. ^ "Dog who saved the World Cup for England - CNN.com". www.cnn.com (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-29.
  72. ^ "1966: Football's World Cup stolen" (بە ئینگلیزی). 1966-03-20. Retrieved 2021-08-29.
  73. ^ "مونديال 1966.. مقاطعة إفريقية وآسيوية.. وإنجلترا تدخل لوحة الشرف.. وتسجيل أول هاتريك في النهائي". بوابة الأهرام. Retrieved 2021-08-29.
  74. ^ "FIFA.com - 1966 FIFA World Cup England ™". web.archive.org. 2013-12-04. Retrieved 2021-08-29.
  75. ^ "Geoff Hurst Hall Of Fame profile" (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-29.
  76. ^ "FIFA World Cup - Classic Moments from FIFA World Cup History". web.archive.org. 2007-02-08. Retrieved 2021-08-29.
  77. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2019-04-12. Retrieved 2021-08-29.
  78. ^ "تاريخ كأس العالم .. المكسيك 1970: الحرب الكروية وكأس العالم بالألوان | سبورتانا | esportana". web.archive.org. 2014-07-18. Retrieved 2021-08-29.
  79. ^ "تاريخ كأس العالم مع جوول. كوم: المكسيك 1970".{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  80. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2010-06-02. Retrieved 2021-08-29.
  81. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2014-07-12. Retrieved 2021-08-29.
  82. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2013-05-21. Retrieved 2021-08-29.
  83. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2013-05-21. Retrieved 2021-08-29.
  84. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2013-05-21. Retrieved 2021-08-29.
  85. ^ "Ken Aston – the inventor of yellow and red cards - FIFA.com". web.archive.org. 2015-04-30. Retrieved 2021-08-29.
  86. ^ www.webcitation.org https://www.webcitation.org/6I2pzmGzg. Retrieved 2021-08-29. {{cite web}}: Missing or empty |title= (help)
  87. ^ "FIFA.com - 1970 FIFA World Cup Mexico ™". web.archive.org. 2008-09-13. Retrieved 2021-08-29.
  88. ^ "FIFA.com - 1970 FIFA World Cup Mexico ™". web.archive.org. 2008-09-13. Retrieved 2021-08-29.
  89. ^ "DFB - Deutscher Fußball-Bund e.V. - All Players from A-Z". web.archive.org. 2014-07-26. Retrieved 2021-08-29.
  90. ^ Lopresti, Sam. "Italy World Cup Rewind: The Match of the Century, 1970". Bleacher Report (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-29.
  91. ^ "BBC - Jonathan Stevenson: The story of the 1970 World Cup". web.archive.org. 2018-10-17. Retrieved 2021-08-29.
  92. ^ "Brazil's 1970 winning team voted best of all time | Reuters". web.archive.org. 2015-09-24. Retrieved 2021-08-29.
  93. ^ "The boys from Brazil: On the trail of football's dream team | The Independent". web.archive.org. 2019-04-02. Retrieved 2021-08-29.
  94. ^ ئ ا "THE LIST: The 10 greatest football teams of all time | Daily Mail Online". web.archive.org. 2018-08-03. Retrieved 2021-08-29.
  95. ^ "Classic Coach: - FIFA.com". web.archive.org. 2015-08-13. Retrieved 2021-08-29.
  96. ^ "Who was the best player in the 1970 World Cup winning Brazilian soccer team (considered by many to be the best Brazilian soccer team of all time)? - Quora". www.quora.com. Retrieved 2021-08-29.
  97. ^ "Football World Cup 1974 in West Germany". www.footballhistory.org. Retrieved 2021-08-29.
  98. ^ "1974 Germany FIFA Football World Cup History, Winners, Runners-Up". NDTVSports.com (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-29.
  99. ^ Staff, Scroll. "A brief history of Fifa World Cup: West Germany 1974, when the hosts won a battle of total football". Scroll.in (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-29.
  100. ^ "FIFA World Cup™ Trophy - FIFA.com". web.archive.org. 2019-05-15. Retrieved 2021-08-29.
  101. ^ "Past Presidents". origin1904-p.cxm.fifa.com (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-29.
  102. ^ "FIFA Presidents from 1904 to 2021". My Football Facts (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-29.
  103. ^ "Alemania Federal 1974 en MARCA.com". www.marca.com. Retrieved 2021-08-29.
  104. ^ "FIFA.com - 1974 FIFA World Cup Germany ™". web.archive.org. 2013-12-04. Retrieved 2021-08-29.
  105. ^ "BBC SPORT | Football | World Cup 2006 | World Cup history - West Germany 1974". web.archive.org. 2018-07-05. Retrieved 2021-08-29.
  106. ^ "The greatest World Cup tragedies: Holland 1974 · The Score". web.archive.org. 2014-12-15. Retrieved 2021-08-29.
  107. ^ "تاريخ كأس العالم مع جوول. كوم: ألمانيا الغربية 1974 | Goal.com". www.goal.com. Retrieved 2021-08-29.
  108. ^ الوفد. "مونديال ألمانيا 1974.. كأس العالم فى ثوب جديد". الوفد. Retrieved 2021-08-29.
  109. ^ "كووورة: الموقع العربي الرياضي الأول". www.kooora.com. Retrieved 2021-08-29.
  110. ^ "FT.com / Americas - But Was This The Beautiful Game's Ugliest Moment?". web.archive.org. 2010-06-11. Retrieved 2021-08-29.
  111. ^ "1978 Argentina FIFA Football World Cup History, Winners, Runners-Up". NDTVSports.com (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-29.
  112. ^ "Amazing facts: June 8: Daily trivia about FIFA World Cup | Allsports". web.archive.org. 2014-07-14. Retrieved 2021-08-29.
  113. ^ "تاريخ كأس العالم .. 1978 والمؤامرة الأرجنتينية | سبورتانا | esportana". web.archive.org. 2014-07-14. Retrieved 2021-08-29.
  114. ^ "تاريخ كأس العالم مع جوول. كوم: الأرجنتين 1978 | Goal.com". www.goal.com. Retrieved 2021-08-29.
  115. ^ رجب, أحمد مجدي. "مونديال 1978.. أن تقتل شعبا لأجل كأس العالم". www.aljazeera.net (بە عەرەبی). Retrieved 2021-08-29.
  116. ^ "Football: Kidnappers made Johann Cruyff miss 1978 World Cup | Football | guardian.co.uk". web.archive.org. 2013-07-29. Retrieved 2021-08-29.
  117. ^ رجب, أحمد مجدي. "مونديال 1978.. أن تقتل شعبا لأجل كأس العالم". www.aljazeera.net (بە عەرەبی). Retrieved 2021-08-29.
  118. ^ "Argentina cheated during World Cup 1978, says Peru senator | Daily Mail Online". web.archive.org. 2019-05-04. Retrieved 2021-08-29.
  119. ^ "Niega Videla arreglo de partidos en Argentina 1978 | Excélsior". web.archive.org. 2016-08-17. Retrieved 2021-08-29.
  120. ^ "SOCCER; Fixed Matches Are Darkening Soccer's Image - The New York Times". web.archive.org. 2018-06-15. Retrieved 2021-08-29.
  121. ^ "El capitán de Perú en el 78: 'Pongo la mano en el fuego por mis compañeros' | Fútbol | deportes | elmundo.es". web.archive.org. 2018-07-17. Retrieved 2021-08-29.
  122. ^ "The Glasgow Herald - Google News Archive Search". web.archive.org. 2015-10-24. Retrieved 2021-08-29.
  123. ^ "1978 FIFA World Cup Argentina matches". African Football. Retrieved 2021-08-29.
  124. ^ "BBC - Jonathan Stevenson: The story of the 1978 World Cup". web.archive.org. 2014-07-26. Retrieved 2021-08-29.
  125. ^ Staff, Scroll. "A brief history of Fifa World Cup: Spain 1982, when Brazil thrilled the world but Italy won the cup". Scroll.in (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-29.
  126. ^ "World Cup withdrawal considered amid Falklands War". BBC News (بە ئینگلیزی). 2012-12-28. Retrieved 2021-08-29.
  127. ^ الوفد. "مونديال إسبانيا 1982 .. إيطاليا تسقط الجميع". الوفد. Retrieved 2021-08-29.
  128. ^ "World Cup withdrawal considered amid Falklands War - BBC News". web.archive.org. 2019-04-13. Retrieved 2021-08-29.
  129. ^ "كاس العالم 1982 | Goal.com". www.goal.com. Retrieved 2021-08-29.
  130. ^ "Hungary - Record International Players". www.rsssf.com. Retrieved 2021-08-29.
  131. ^ "1982 FIFA World Cup Spain ™ - Germany FR 1:2 (0:0) Algeria - Overview - FIFA.com". web.archive.org. 2014-10-09. Retrieved 2021-08-29.
  132. ^ "1982 FIFA World Cup Spain ™ - Algeria 3:2 (3:0) Chile - Overview - FIFA.com". web.archive.org. 2014-12-20. Retrieved 2021-08-29.
  133. ^ "FIFA.com - 1982 FIFA World Cup Spain ™". web.archive.org. 2013-11-21. Retrieved 2021-08-29.
  134. ^ "World Cup Tales: The Shame Of Gijon, 1982 | Twohundredpercent". web.archive.org. 2015-09-19. Retrieved 2021-08-29.
  135. ^ "The day in 1982 when the world wept for Algeria | Football | guardian.co.uk". web.archive.org. 2013-01-25. Retrieved 2021-08-29.
  136. ^ "What's the dodgiest game in football history? | Football | guardian.co.uk". web.archive.org. 2012-06-22. Retrieved 2021-08-29.
  137. ^ "حكاية مونديال 82: "مؤامرة" ضد الجزائر تشعل جدلا كبيرا في العالم". CNN Arabic (بە عەرەبی). 2018-02-10. Retrieved 2021-08-29.
  138. ^ "نهاية لعنة الـ39 عاما.. النمسا تحل العقدة بعد إطاحة الجزائر". سكاي نيوز عربية (بە عەرەبی). Retrieved 2021-08-29.
  139. ^ "World Cup History: 1982". ESPN.com (بە ئینگلیزی). 2014-04-30. Retrieved 2021-08-29.
  140. ^ "1982 FIFA World Cup Spain ™ - France 4:1 (2:0) Kuwait - Overview - FIFA.com". web.archive.org. 2014-10-21. Retrieved 2021-08-29.
  141. ^ "FIFA World Cup 1982 Spain - Results, fixtures, tables and stats - Global Sports Archive". globalsportsarchive.com. Retrieved 2021-08-29.
  142. ^ "1982 FIFA World Cup Spain ™ - Italy 3:1 (0:0) Germany FR - Overview - FIFA.com". web.archive.org. 2014-10-09. Retrieved 2021-08-29.
  143. ^ "CNNSI.com - CNNSI.com's complete coverage of the FIFA World Cup - World Cup Hall of Fame: Dino Zoff - Wednesday May 29, 2002 12:33 AM". web.archive.org. 2013-03-30. Retrieved 2021-08-29.
  144. ^ "1986. المكسيك. تاريخ البطولة". arabic.rt.com (بە عەرەبی). Retrieved 2021-08-29.
  145. ^ "تاريخ كأس العالم المكسيك 86 ويد الله تصعد بالأرجنتين للنهائي | سبورتانا | esportana". web.archive.org. 2014-07-14. Retrieved 2021-08-29.
  146. ^ "15 معلومة غريبة عن كأس العالم 1986". الترا صوت (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-29.
  147. ^ "World Cup 1986 Qualifying". www.rsssf.com. Retrieved 2021-08-29.
  148. ^ "تاريخ كاس العالم من جوول. كوم: كأس العالم 1986 | Goal.com". www.goal.com. Retrieved 2021-08-29.
  149. ^ "تاريخ كأس العالم", ويكيبيديا (بە عەرەبی), 2021-07-23, retrieved 2021-08-29
  150. ^ "History of the World Cup: 1986 – Maradona puts on a show in Mexico - Sportsnet.ca". www.sportsnet.ca. Retrieved 2021-08-29.
  151. ^ "...Fan Crazes - World News - World Cup 2010 - Australian FourFourTwo - The Ultimate Football Website". web.archive.org. 2013-11-10. Retrieved 2021-08-29.
  152. ^ "Maradona: I hold my hands up". web.archive.org. 2016-03-03. Retrieved 2021-08-29.
  153. ^ "Diego Maradona 'destroyed' England in 1986 World Cup, says Terry Fenwick". Sky Sports (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-29.
  154. ^ "1986: England: Argentina". www.englandcaps.co.uk. Retrieved 2021-08-29.
  155. ^ "Planet World Cup - 1986 - Final - Argentina v West Germany". www.planetworldcup.com. Retrieved 2021-08-29.
  156. ^ "مونديال 1990.. مصر تظهر للمرة الثانية وبيكنباور يدخل التاريخ". بوابة الأهرام. Retrieved 2021-08-30.
  157. ^ Welle (www.dw.com), Deutsche. "تاريخ بطولات كأس العالم بكرة القدم - 1930 إلى 2010 | DW | 17.05.2010". DW.COM (بە عەرەبی). Retrieved 2021-08-30.
  158. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2015-09-24. Retrieved 2021-08-30.
  159. ^ "كم دولة عربية شاركت في كأس العالم 1990م ؟". فلسطين أون لاين (بە عەرەبی). 2021-04-27. Retrieved 2021-08-30.
  160. ^ "مواجهات أفريقية خالدة في تاريخ المونديال – 1". beIN SPORTS (بە عەرەبی). Retrieved 2021-08-30.
  161. ^ "USA - Squad World Cup 1990 Italy". worldfootball.net (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-30.
  162. ^ "تاريخ كأس العالم مع جوول. كوم: إيطاليا 1990 | Goal.com". www.goal.com. Retrieved 2021-08-30.
  163. ^ "تاريخ كأس العالم 1990.. عدالة السماء تهبط على ستاد باليرمو - سبورتانا | esportana". web.archive.org. 2014-10-21. Retrieved 2021-08-30.
  164. ^ ئ ا ب پ ت ج چ ح خ "FIFA". fifa.com (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-30.
  165. ^ "England v West Germany at Italia '90 – as it happened | Football | The Guardian". web.archive.org. 2019-04-02. Retrieved 2021-08-30.
  166. ^ "FIFA Classic Match: Gazza weeps as Germans prevail - FIFA.com". web.archive.org. 2013-03-03. Retrieved 2021-08-30.
  167. ^ "SPORTS OF THE TIMES; Winning Ugly, Losing Ugly, Just Plain Ugly - The New York Times". web.archive.org. 2019-05-05. Retrieved 2021-08-30.
  168. ^ Lyttleton, Ben. "Argentina-Germany 1990 final referee controversy still stings". Sports Illustrated (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-30.
  169. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2013-05-21. Retrieved 2021-08-30.
  170. ^ Wittenberg, Danny (2018-05-14). "What the World Cup's 'Best Young Player' winners went on to achieve". mirror (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-30.
  171. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2019-04-12. Retrieved 2021-08-30.
  172. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2019-04-12. Retrieved 2021-08-30.
  173. ^ "كأس العالم 1994 في الولايات المتحدة… 25 عاماً على البطولة التي غيّرت كرة القدم إلى الأبد". الشرق الأوسط (بە عەرەبی). Retrieved 2021-08-30.
  174. ^ "حكاية مونديال 94: بطولة خالدة للسعودية ومأساوية لمارادونا وباجيو وإسكوبار". CNN Arabic (بە عەرەبی). 2018-02-25. Retrieved 2021-08-30.
  175. ^ "لعبة، وصناعة: كيف غير كأس العالم 1994 كرة القدم إلى الأبد؟". Manshoor (بە عەرەبی). 2018-10-09. Retrieved 2021-08-30.
  176. ^ "1994 FIFA World Cup USA ™ - FIFA.com". web.archive.org. 2013-12-05. Retrieved 2021-08-30.
  177. ^ "1994 World Cup: Coming to America". web.archive.org. 2013-05-29. Retrieved 2021-08-30.
  178. ^ "1994 World Cup: Coming to America". web.archive.org. 2013-05-29. Retrieved 2021-08-30.
  179. ^ "BBC - Chris Bevan: The story of the 1994 World Cup". web.archive.org. 2018-08-14. Retrieved 2021-08-30.
  180. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2019-04-12. Retrieved 2021-08-30.
  181. ^ "France Gets 1998 World Cup - The New York Times". web.archive.org. 2018-06-13. Retrieved 2021-08-30.
  182. ^ "New Overtime Rule For 1998 World Cup - The New York Times". web.archive.org. 2018-07-11. Retrieved 2021-08-30.
  183. ^ web.archive.org https://web.archive.org/web/20190504212604/https://www.fifa.com/worldfootball/ranking/lastranking/gender=m/fullranking.html. Retrieved 2021-08-30. {{cite web}}: Missing or empty |title= (help)
  184. ^ "BBC SPORT | WORLD CUP | History | France 1998". web.archive.org. 2018-10-11. Retrieved 2021-08-30.
  185. ^ "FIFA.com - 1998 FIFA World Cup France ™". web.archive.org. 2011-07-21. Retrieved 2021-08-30.
  186. ^ "حكاية مونديال 98: البرازيل تخذل المغرب وزيدان يصالح جماهير فرنسا". CNN Arabic (بە عەرەبی). 2018-02-27. Retrieved 2021-08-30.
  187. ^ "CNN/SI - World Cup France '98 - Zizou leads France to glory - Sunday July 12, 1998 06:41 PM". web.archive.org. 2014-04-15. Retrieved 2021-08-30.
  188. ^ "كووورة: الموقع العربي الرياضي الأول". www.kooora.com. Retrieved 2021-08-30.
  189. ^ Varcoe, Fred (2002-05-18). "Beyond the limits of normalcy". The Japan Times (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-30.
  190. ^ ئ ا "BBC SPORT | WORLD CUP 2002 | How the draw works". web.archive.org. 2018-10-02. Retrieved 2021-08-30.
  191. ^ "كأس العالم لكرة القدم ٢٠٠٢ في كوريا الجنوبية واليابان :: KOREA.NET Mobile Site". m.korea.net. Retrieved 2021-08-30.
  192. ^ "Men's Ranking". origin1904-p.cxm.fifa.com (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-30.[بەستەری مردوو]
  193. ^ "BBC SPORT | WORLD CUP | France v Senegal | Senegal stun France". news.bbc.co.uk. Retrieved 2021-08-30.
  194. ^ "Senegal cling on to qualify" (بە ئینگلیزی). 2002-06-11. Retrieved 2021-08-30.
  195. ^ "Rejuvenation of Brazil awaiting one final fling". independent (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-30.
  196. ^ Staff, Guardian (2002-12-04). "Meet Hakan Sukur". the Guardian (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-30.
  197. ^ "NISSAN STADIUM". web.archive.org. 2019-03-29. Retrieved 2021-08-30.
  198. ^ "Planet World Cup - 2002 - Final - Germany v Brazil". www.planetworldcup.com. Retrieved 2021-08-30.
  199. ^ "World Cup 2002 - Top scorer". www.standard.co.uk (بە ئینگلیزی). 2012-04-13. Retrieved 2021-08-30.
  200. ^ "2002 FIFA World Cup Korea/Japan ™ - Awards - FIFA.com". web.archive.org. 2014-11-29. Retrieved 2021-08-30.
  201. ^ "World's greatest XI: the best ever football team in pictures - Telegraph". web.archive.org. 2018-06-25. Retrieved 2021-08-30.
  202. ^ "BBC SPORT | 2006 WORLD CUP DECISION | Call for World Cup revote". news.bbc.co.uk. Retrieved 2021-08-30.
  203. ^ web.archive.org https://web.archive.org/web/20170311125407/http://www.fifa.com/newscentre/news/newsid=73290/index.html. Retrieved 2021-08-30. {{cite web}}: Missing or empty |title= (help)
  204. ^ "FIFA.com - Record number of 204 teams enter preliminary competition". web.archive.org. 2010-06-16. Retrieved 2021-08-30.
  205. ^ "فرح إيطالي بالفوز بكأس العالم" (بە ئینگلیزی). 2006-07-10. Retrieved 2021-08-30.
  206. ^ "Guardian Unlimited Football | World Cup 2006 | World Cup 2006: Zidane exits in shame". web.archive.org. 2006-09-29. Retrieved 2021-08-30.
  207. ^ "ESPNsoccernet - World Cup - FIFA launch probe into Zidane's conduct". web.archive.org. 2006-07-18. Retrieved 2021-08-30.
  208. ^ "Sky Sports - The Best Sport Coverage From Around The World". web.archive.org. 2006-07-03. Retrieved 2021-08-30.
  209. ^ Twitter, Press Gazette (0001-11-30). "Sun apologises to Marco Materazzi over 'racist' slur". Press Gazette (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-30. {{cite web}}: |last= has generic name (help); Check date values in: |date= (help)
  210. ^ "FIFA Men's World Cup Awards: Golden Boot, Golden Ball and more". www.foxsports.com (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-30.
  211. ^ "Host nation of 2010 FIFA World Cup - South Africa - FIFA.com". web.archive.org. 2013-12-11. Retrieved 2021-08-30.
  212. ^ "Doubt over South Africa 2010 | World Cup 2006 | guardian.co.uk Football". web.archive.org. 2008-04-10. Retrieved 2021-08-30.
  213. ^ "News - Soccer: Fifa denies SA may lose 2010 World Cup (Page 1 of 2)". web.archive.org. 2010-08-31. Retrieved 2021-08-30.
  214. ^ "2019 Soccer news, photos, stats, schedules, standings and videos". web.archive.org. 2020-06-09. Retrieved 2021-08-30.
  215. ^ "Football". mirror (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-30.
  216. ^ "2010 South Africa FIFA Football World Cup History, Winners, Runners-Up". NDTVSports.com (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-30.
  217. ^ "World Cup (Sky Sports)". Sky Sports (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-30.
  218. ^ Abhishek (2010-07-13). "FIFA World Cup 2010: List of Awards". www.sportskeeda.com (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-30.
  219. ^ "Argentina, Brazil and Colombia Want 2014 World Cup". en.people.cn. Retrieved 2021-08-30.
  220. ^ "FIFA.com - Brazil confirmed as 2014 hosts". web.archive.org. 2007-10-31. Retrieved 2021-08-30.
  221. ^ "Brazil may lose the right to hold World Cup 2014". PravdaReport (بە ئینگلیزی). 2013-05-15. Retrieved 2021-08-30.
  222. ^ "FIFA.com - Brazil confirmed as 2014 hosts". web.archive.org. 2007-10-31. Retrieved 2021-08-30.
  223. ^ "Germany 1-0 Argentina (aet) | World Cup final match report | Football | The Guardian". web.archive.org. 2019-05-09. Retrieved 2021-08-30.
  224. ^ "Numbers Game: All the stats from Germany's fourth World Cup triumph - Firstpost". web.archive.org. 2018-10-02. Retrieved 2021-08-30.
  225. ^ "كووورة: الموقع العربي الرياضي الأول". www.kooora.com. Retrieved 2021-08-30.
  226. ^ ئ ا "Rodriguez wins World Cup Golden Boot". BBC Sport (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-30.
  227. ^ "Where is the 2018 World Cup? All you need to know about the Russia tournament - Mirror Online". web.archive.org. 2018-06-12. Retrieved 2021-08-30.
  228. ^ web.archive.org https://web.archive.org/web/20190210211945/https://www.fifa.com/worldcup/bidders/2018/newsid=1210979.html. Retrieved 2021-08-30. {{cite web}}: Missing or empty |title= (help)
  229. ^ "Ethics: Executive Committee unanimously supports recommendation to publish report on 2018/2022 FIFA World Cup™ bidding process - FIFA.com". web.archive.org. 2015-03-29. Retrieved 2021-08-30.
  230. ^ "BBC NEWS | In Depth | 2006 World Cup decision | Legal threat over World Cup prank". web.archive.org. 2004-05-18. Retrieved 2021-08-30.
  231. ^ "BBC SPORT | 2006 WORLD CUP DECISION | Call for World Cup revote". web.archive.org. 2017-10-18. Retrieved 2021-08-30.
  232. ^ "FIFA Picks Cities for World Cup 2018 | Football | R-Sport. All the top sports news". web.archive.org. 2016-03-04. Retrieved 2021-08-30.
  233. ^ "Russia budget for 2018 Fifa World Cup nearly doubles". BBC News (بە ئینگلیزی). 2012-09-30. Retrieved 2021-08-30.
  234. ^ "What is VAR? The video assistant referee system's Champions League & Premier League future | Goal.com". www.goal.com. Retrieved 2021-08-30.
  235. ^ "France v Australia Match Report, 6/16/18, World Cup | Goal.com". web.archive.org. 2018-06-20. Retrieved 2021-08-30.
  236. ^ "Iran v Spain Match Report, 20/06/2018, World Cup | Goal.com". web.archive.org. 2018-07-04. Retrieved 2021-08-30.
  237. ^ "2018 FIFA World Cup Russia™ - Matches - IR Iran - Spain - FIFA.com". web.archive.org. 2019-03-25. Retrieved 2021-08-30.
  238. ^ "World Cup report: South Korea 2 Germany 0 | Goal.com". web.archive.org. 2018-06-27. Retrieved 2021-08-30.
  239. ^ "Impressive Russia win World Cup opener". BBC Sport (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-08-30.
  240. ^ "World Cup 2018: Aleksandr Golovin genius caps dream start for 'worst Russia' ever | Goal.com". www.goal.com. Retrieved 2021-08-30.
  241. ^ "World Cup news: Blow for Russia as Alan Dzagoev limps off with hamstring injury in opener | Goal.com". www.goal.com. Retrieved 2021-08-30.
  242. ^ "How France Won Its Second World Cup Title - The New York Times". web.archive.org. 2019-05-27. Retrieved 2021-08-30.
  243. ^ "France lifts second World Cup after classic final | Reuters". web.archive.org. 2018-12-02. Retrieved 2021-08-30.
  244. ^ "إحصائيات كأس العالم روسيا FIFA 2018: جميع إحصائيات هات كأس العالم روسيا FIFA 2018". beIN SPORTS (بە عەرەبی). Retrieved 2021-08-30.
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=مێژووی_جامی_جیھانیی_فیفا&oldid=849778»